Branič

Страна 730

„Б Р А Н И Ч"

Број 12

„Јавних служаба ће бити онолико колико предмета в односа узму на себе да регулишу држава или самоуправна тела . . ." (Лаза Костић, Административно ираво Краљевине Југаславије, стр. 91/33). Према томе јавна је служба — само делатност државе или самоуаравних тела. Сигурно бар не и просто пословање новчаних завода. Ни као банке ни као акц. друштва. Као банке — зато не: „Банке су трговачке радње које тргују хартијама од вредности и кредитом" (Пера Ј. Петровић, Трговачко ираво, стр. 21/30). Опет као акц. друштва — зато не: „У правном погледу. акционарско је друштво уговор закључен између акционара да заједничким средствима раде и сразмерно својим уделима деле добит или подносе штету . . ." (Милорад Зебић, Закони и расииси о акционарским друштвима, стр, 1/25). — „Од свију пак трговачких друштава опет само акционарска друштва . . ." (Сп. Радојичић, Основи трговачког ирава, стр. 57). И онда, и као трговачкој радњи, и као трговачком друштву, дакле као чистом капиталистичком предузећу,. свакој трговачкој радњи, сваком акционарском друштву, свакој банци, главни је руководни мотив и једини је циљ — профит за себе, за своје акционаре (чл. 1, 3 и 4 зак. о акц, др.). И тиме, једно је сигурно, не врши никакву јавну службу. Тежња за истеривањем што веће добити, смисао и садржај сваке трг. радње и сваког акц. друштва, па и новчаних завода као таквих, —• не бих рекао да служи целини.. Јавна је служба — добробит и интерес целине; банке и акц. друштва у опште — лична добробит и лични интерес. А то је ипак све два. И не само то. Новчани завод, као и свако друго акц, друштво, и постаје, и постоји, и престаје искључиво по респективним одредбама Закона о акционарским друштвима. И баш зато новчани је завод једно обично акционарско друштво, као у осталоме и свако друго акц. друштво. Да су опет акц, друштва, наравно и банке, далеко да имају обележје и карактер јавне службе — на примерима из живота најбоље се види. Једно акц. друштво, које је нарочито зато формирано, отвори рецимо бакалницу. И та бакалница, ма да је сопственост акц. друштва, продаваће сб, шећер и све друге бакалске артикле. Таман као и свака друга бакалница, И као и свака друга бакалница, и та ће бакалница гледати да истера што већу зараду. — Или постоји житарско акц. друштво. С друге стране опет имамо једног житарског трговца. И житарско акц. друштво које купује и продаје жито, и житарски трговац који то исто ради — подједнако ће се трудити да купе што јефтиније и продаду што скупље. И тешко*