Gledišta

kontakti, distance između slojeva itd.), njega, pre svega, zanimaju osnovni uzroci dmštvene nejednakosti i delovanje procesa raspodele u dmštvu. On izbegava uobičajeni termin „društvena stratifikacija” i to polje sociološkog istraživanja naziva procesom distribucije. Osno\mo pitanje koje Lenskog zanima u vezi s procesom raspodele jeste: ko šta dobija i zašto? „Glavni cilj ove knjige”, piše Lenski, i „jeste da odgovori na ovo pitanje i na mnoštvo sekundamih pitanja koja proističu iz njega.” Lenski polazi od dva teorijska giedišta, koja se izdvajaju iz mnoštva pokušaja da se objasni tako stara pojava kao što je društvena nejednakost. Jedno gledište shvata dmštvo kao sistem koji se zasniva na koncensusu i kooperaciji. Dmgo gledište smatra da u dmštvu postoji sukob interesa između osnovnih dmštvenih gmpa, pa se, stoga, dmštvo kao celina održava sreclstvima prinude. Prvo gledište je poznato u sociologiji kao funkcionalistička teorija, a drago kao teorija konflikta. Lenski smatra da ove savremene teorije datiraju još iz vremena prvih religijskih sistema i da se u različitim oblicima nastavljaju tokom čitave istorije Ijudske misli. Prvo gledište, današnju funkcionalističku teoriju, Lenski naziva „konzerv'ativnom tezom”, a teoriju konflikta ~radikalnom antitezom”. On smatra da se istorijske nesuglasice između „konzervativaca” i „radikala” mogu svesti na nekoliko najznačajnijih. Mi ćemo ih samo pomenuti, jer smatramo da su obe teorije dovoljno poznate i da ih nije potrebno posebno izlagati. Osnovna razmimoilaženja funkcionalističke teorije i teorije konflikta uglavnom se odnose na sledeće: shvatanje prirode i suštine čoveka; shva tanje društva i izvora draštv'ene nejednakosti; ulogu prinude i sile za održavanje određenih oblika društvene nejednakosti; ulogu i značaj društvenog sukoba; ulogu države, prava i draštvenih klasa.

Zadatak koji je Lenski sebi postavio veoma je ambiciozan. On je pokušao da izgradi teoriju društvene nejednakosti koja bi predstavljala svojevrsnu s i n t e z u suprotnih gledišta i na taj način prevazišla njihove jednostranosti. Lenski sintezu shvata u hegelijanskom smislu, odnosno kao sintezu koja integriše istinite delove teze i antiteze, ah je na iednom višem, raziičitom nivou. Dok su teza i antiteza normativnog karaktera, sinteza za koju se on zalaže „jeste u suštini analitička”. Drugim rečima, sinteza je remltat primene modemog naučnog metoda na proučavanje vekovno starog problema društvene nejednakosti. Ovakav pristup izgradnji sintetičke teorije ogleda se, pre svega, u preformulaciji problema ispitivanja. To Lenski čini na dva načina: a) prevođenjem najopštijih pojmova u konkretne varijable i b) razbijanjem složenih pojmova na sastavne elemente. Na ovaj način otvara se mogućnost proveravanja teorijskih postavki na osnovu empirijskih podataka. Lenski posebno insistira da se teorija ne može stvarati samo deduktivnim putem, već da stvaranje opštih teorija zahteva i deduktivni i induktivni postupak. Polazeći od takvog metodološkog stanovišta, on se trudi i da ga doslovno primeni. To se lako može zapaziti u samoj strukturi knjige. Prve glave su posvećene osnovnim principima teorije društvene nejednakosti i najopštijim hipotezama o uzročnoj povezanosti određenih dmštvenih pojava sa pojavom nejednakosti. Posle izlaganja teorijskih postavki, pisac proverava njihovu ispravnost analizom činjeničkog materijala o različitim tipovima dmštva. Zaključujući svoje anaiize, on se vraća prvobitnim teorijskim postavkama da bi ih izmenio, ukoliko nisu potvrđene činjenicama. Ovakav postupak je svakako značajan naučni doprinos ove knjige. Pogledajmo u čemu se sastoji sintetička teorija Gerharda Lehskog. Svoja teorijska izvođenja pisač bazira na postavkama đa

854