Gledišta

■viti i pobediti samo svesnom društvenom akcijom za koju je najspremnija radnička klasa, pošto se na drugi način ne moze potpuno osloboditi svih drustveniii ograničenja i lišavanja koje joj nameću preostali elementi klasne podele društva. Veoma je značajna karakteristika ove istorijske situacije što radnička klasa za takvu akciju može pridobiti i sve druge društvene grupe, jer su njeni ciljevi u skladu sa opštim društvenira napretkom i bitnim interesima svih društvenih grupa osim kapitalističkih vlasnika, a nijedna društvena grupa nije bila u stanju da zauzme klasnd položaj suprotan radništvu. Delimično obnavljanje osnova klasne podele nije bilo karakteristično samo za kratko razdoblje revolucije pre radničkog samoupravljanja, već se u promenljivim oblicima nastatdlo uporedo sa naporima revolucionarnih snaga da se razvdje radničko samoupravljanje. Tendencija odvajanja pojedinih društvenih grupa od radničke klase izlazi iz bitno suženih osnova klasne podele društva, tako da ni u ekstremnim oblicima nije dovela do formiranja klase suprotne radničkoj; jer, prvo, nasuprot toj tendencijd trajno dejstvuje revolucionama politika sužavanja i ukidanja osnova klasne podele; drugo, svi lendencijski oblici monopola ekonomske i političke moćd ostaju nepostojani, nesigumi, u osnovi pravno i politioki nezaštićeni, već suzbijani; i treće, svi oblici upravljanja i vlasti u društvu, i kad se donekle osamostale od radnika, ostaju u osnovi zavisni od opšte političke podrške radničke klase i ne mogu se duže razvijati protivno interesima te klase. Najzad, i najvažnije, ova tendencija ima sve manje osnova u privrednom životu društva, ukoliko se u samom procesu rada i društvene reprodukcije, putem radničkog samoupravljanja ostvari radikalna promena u načinu ostvarivanja neposredmh i perspektivnih interesa svih učesnika u društvenom procesu rada. ladničko samoupravljanje znači svesno suprotstavljanje radničke klase svim tendencijama da očvrsnu delimične osnove klasne podeie dmstva i da se pojedine dmštvene gmpe udalje i osamostale od radničke klase. U svojim početnim oblicima radničko samoupravljanje nije moglo korenito izmeniti osnove materijalnog života i razvoja dmštva i njima uslovljene ekonomske odnose, ali je značilo sve delotvomiju protivtežu dmštvenim tendencijama koje su odatle proizlazile. .adrzana uporedo sa početnim oblicima radničkog samoupravIjanja, značajna dmštveno-ekonomska funkcija države imala je dvostmku prirodu. S jedne strane, bio je to državni svojinski monopol u protivrečnom ekonomskom odnosu sa radništvom, iz čega je nicao i birokratski etatizam sa odgovarajućim dmštvenim gmpisanjem. A s dmge strane, ova ekonomska i politička moć sistematski je korišćena za ostvarivanje i zaštitu interesa radničke klase u datim uslovima, Bez ave dmge funkcije, protivrečan ekonomski odnos bacio bi radništvo daleko na stranu najamnog rada, izazvao jaču tendenciju klasnog raslojavanja i onemogućio razvitak radmčkog samoupravljanja. Ipak je ta značajna

1467

u cSmu su SNAGA I SLABOST SAMOUPRAVLJANJA