Gledišta

prihvata idealizovanu sliku, odnosno anticipaciju besk 1 asnog samoupravljanja kao način pristupanja sadašnjim i neposredno budućim zbivanjima. Cini se da je takav način mišljenja dobio maha u „romantičnoj” fazi idejne konceptualizacije samoupravljanja, kad se i u težnji za afirmacijom istorijske perspektive samoupravIjanja svet ideja, socijalnih aspiracija i programatskih ciljeva, društvenih normi i vrednosti samoupravljanja stvarao u (tad nedovoljno shvaćenoj) koliziji sa stvarnim stanjem početnih impulsa i zametaka samoupravljanja pritisnutih celokupnom društvenom strubturcm. Ne potcenjujući značaj ideja koje su težile da društvenu akciju istrgnu iz poznatih istorijskih zamki, valja priznati da je i ta poletna misao zapadala u zamku kad je i ukoliko je teorijske okvire i kriterijume za poimanje i vrednovanje samoupravljanja postavljala u izmišljenom vakuumu klasnih odnosa, tretirajući samoupravljanje kao vanklasnu kategoriju, odnosno kao koncept besklasnog uređivanja društva. Ta misao je faktički doprinosila ideoJoškoj konstrukciji za apologiju sasvim drukčijeg društvenog stanja. Upozoravajući na tu zamku, ne prihvatamo vrednovanje samoupravljanja sa iluzomo zamišljenog vanklasncg stanovišta i „opštedruštvenog interesa”, apstrahovanog od realne društvene strukture, odnosno Ijudskih i društvenih vrednosti advojenih od njihove klasne sadržine u samoupravnom društvu, i plediramo za analizu i ocenu snage i slabosti samoupravljanja pomoću kriterijuma izvedenih iz realnih klasnih odnosa i interesa. ■ugo: ovaj pristup kritički se odnosi prema analizi i oceni samoupravljanja sa stanovišta funkcionisanja postojećeg društvenog sistema. Funkcionalno-instrumentalne studije samoupravljanja pitaju se đa li ovo povećava ili umanjuje produktivnost društvenog rada, proširenu reprodukciju činilaca proizvodnje, ekonomičnu upotrebu radne snage i sredstava za proizvodnju, efikasnost privređivanja, „poslovnost” privrednih jedinica i t. sl.; da li je, odnosno da li može biti činilac „socijalne ravnoteže” ili, pak, „socijalne napetosti” i društvenih sukoba u „grapnoj dinamici”, da li doprinosi „socijalnoj adaptaciji” učesnika društvenog rada i drugih dmštvenih procesa; da li se iz njega može izvesti uravnotežena poiitička stmktura i funkcionalna veza između politike i ekonomije; da li je funkcionalno ili disfunkcionalno sa stanovišta „privrednog preduzetništva”, akumulacije i reprodukcije „društvenog kapitala", tržišnih procesa i njiho'dh učinaka, političkog odlučivanja o različitim ekoncmskim interesima itd. Ne osporavajući mogući doprinos funkcionalne analize svakog razvojnog stanja samaupravljanja i društva uopšte, smatramo da takva analiza sama po sebi ne odgovara na bitno pitanje, jer snagu i slabost samoupravljanja posmatra u odnosu na njegave efekte unutar postojećeg sfclopa dmštvenih činilaca i procesa (mada samoupravljanje ispoljava snagu ili slabost, snaži se ili slabi, kao način menjanja postojećeg društvenog sklopa). I, još važnije, funkcionalistički pristup uzima za kri-

1457

U ČEMU SU SNAGA I SLABOST SAMOUPRAVUANJA