Jugoslovenski Rotar

\

LESKOVAC »SRPSKI MANČESTAR« U PROSLOSTI, SADAŠNJOSTI I BUDUCNOSTI

Tanasije Stevanović, R. K. Leskovac

Trorečje triju reka: Veternice, Jablanice i Puste Reke, koje se ispod Leskovca paralelno ulivaju u Moravu činilo jie u primitivna i nekulturna vremena tai kraj, koji se nod Nemanjom severno od Puste Reke zvao Gluboéica — Duboéica, barovitim i močvarnim te neudesnim za ondašnji privredni život. Pa ipak se kultura konoplje spominje još za vreme Rimljana u ovom kraju. Tu na brdašcu iznad današnjeg Leskovca i njegove reke Veternice, na Hisaru, postojao je rimski gradić za posadu rimske vojske, koji se kasnije pod Vizantijom zvao Akropolj, a pod Turcima Hisar. A dalje okolo na periferiji celoga leskovačkog bazena tokom Morave i Vlasine, na okolnim brežuljcima još su bili gradići za vojne posade: u Vučju, Grdelici, Konopnici, Vlasotincima, Razgojni, od kojih još i danas ima vidljivih tragova.

Kad je Nemanja dobio Dubočicu od cara Manojla 1169 god. i slovenizirao je, još se Leskovac ne spominje kao neko važno mesto, zato što je ovaj kraj ostao u mrtvom uglu izmedju dveju saobraćajnih linija trgovačkih, od kojih je jedna išla od Dubrovnika Raške preko Prokuplja — Niša na istok, a druga od Dubrovnika preko Kosova — Novog Brda i Ćustendila za istok, jer su Dubrovčani produžili trgovinu sa istokom istim rimskim putovima sa zapada na istok preko Balkanskog poluostrva. Tada se Leskovac i dalje spominje kao jedno veliko selo, naročito za vreme carice Milice, koja je u jednoj povelji zaveštala neka njegova okolna sela svetogorskim manastirima. Godine 1451. Dubočica izbija na istorisku pozornicu pod svojim domorocem (iz sela Vine) Nikolom Skobaljićem, davši u jednoj herojskoj borbi poslednji otpor srpskog naroda prema Turcima, jer ubrzo isti pokoriše Srbiju i porobiše celo Balkansko poluostrvo.

Kada su Turci otsekli Dalmaciju i Dubrovnik od Istoka, osvojili Palkansko poluostrvo i trgovinu okrenuli sa juga na sever: Solun—Skoplje—Nis—Beograd, onda se izmedju ovih varosi na liniji Morava—Vardar pomaljaju nove varo’i i varoSice, za koje se dotle nije gotovo ništa znalo. Tako se pojavljuju i počinju napredovati Jagodina, Ćuprija, Paraćin, Aleksinac, Leskovac, Vranje, Kumanovo i dr. Leskovac, dotle turski spahiluk sa ciflucima, pocinje da dobija naseljenike sa juga: Cincare, Grke i Jevreje, koji stvarno prvi počinju da zasnivaju čaršiju i trgovinu u Leskovcu, tako da Leskovac počinje naglo da raste, da u prvoj polovini 19 veka dobiva čak i pašaluk, kome je pašaluku za izvesno vreme pripadao čak i Kruševac, sa kime se održavala veza preko Prokuplja i planine Jastrepca.

379