Književne novine
STRANA 4 [
IZ KONCERTNE DVORANE
MONIK DE LA BRIŠOLERI U BEOGRADU ~
O ovoj francuskoj umetnici pisano je već dovoljno kod nas, pa nije pofrebna analiza, Potražnja karata za njene koncerte rečitija je od svega.
Na evom prvom koncertu prilikom ovoga gostovanja Monik de Ja Brišoreli svirala je Vivaldija, osnivača solo koncerta, sledbenika Korelijevog i ljubimca velikog Baha, zatim školski laku sonatu Hajdna, sa osobitim šarmom koji ova umetnica unosi u »sitnice«, onda Šopena, b-mol daonatu, krvlju pisanu autobiografiju pesnika i bolesnika, sintezu svega velikog iz Preludija i Etida, poverljivi „roman bez reči, kakvih je sasvim malo u istoriji umetnosti sveta. Šta je tu umetnica uradila? — U trećem stavu, vračajući se posle elegičnog srednjeg dela na korak pogrebnog marša, spustila je tonični bemolski kvintakord i sledeći kvartsekstakord šestog stupnja za oktavu niže. I lo je jedna sitnica, čak i nedopuštena, ali je zvučni efekat drame bio neizrecivo uzbudljiv, ogroman, nezaboravan. Oktavno dublirani donji ton gotovo nema više tonske određenosti (toliko je broj njegovih treptaja malen na ovoj najudaljenijoj „periferiji klavirskog basa a prema prirodnoj, organskoj prijemčivosti prosečnog ljudskog čula sluha), To je daleka grmljavina, slivena, preteća, mrmor danteovskog hada, s one strane mitskog Stiksa kakav je goreo u mašti romantičara, potmuli bat neumitnosti smrti i prolaznosti avega. Međutim, izvođenju prvog stava ove sonafine ispovesti ima se šta i prigovoriti. Prva tema, jedna od najuzbudljivijih u toliko uzrujanom Šopenovom opusu, zamagljena je brzinom pokreta, od čega njena osobena ritmika, iskiđana i zadihana — dakle, baš ono što je nosilac karaktera ove teme grcanja — tone u sliv valova harmonija. Onda F'nale, stav iz samih triola zahuktanih osmina, odisao je svom jezovitošću baš kada su svi tonovi paralelnog oktavnog pokreta bili u jednoj dinamičkoj ravni, a Monik de la Brišoleri izvlačila je, finim malenim alkcentima, onu lateninu melodiju koju je Šopen prigušio, dopustio da se jedva nazire, nagađa, kao ona čudesna pojanja niotkuda, koja se i u nekim Bahovim preludijumima naslućuju, iako ih napisane note manifestno ne kazuju. Osim toga, umetnica kao da se pridržavala čuvene indikacije svog magistralnog sunarodnika Korioa o »kvazi-fantomskoj melodiskoj liniji« posred ovog »jecanja vetra nad otvorenim grobom«, kako je ovaj stav, po rečima Filipa, tumačio još Rubinštajn. Tom grobnom »vetru« Monik je, isticanjem dinamičkog reljefa ponekih triolnih grupa, davala one iznenadne udarce, ona hirovita pljuškanja i šibamja, koja se na mahove izvijaju iz postojanog šdma i fijuka orkana. (Setimo se samo »Orkanskih visova« Bmilije Bronte i, razume se, uvek Bajrona, kada je u pitanju Šopen.) Takvo tumačenje je zaista slikovito i slika je divno živa, pa ipak nije onoliko jezivo i strašno koliko je
Zbornik |uioslovenske !} O proze na Fumiuinskom jeziku Neđavno je u Vršcu, u izdanju izdavač“ kog preduzeća »Bratstvo — jedinstvo«, izašao iz št-mpe zbomik jugoslovenske proze. Ovo je samo jedna knjiga iz serije od nekoliko tomova, koji će obuhvatiti izbor ız proze svih narođa Jugoslavije, Prva knjiga sadrži srpske realiste. Sledeći tomovi obuhvataće hrvatsku, slovenačku, crnogorsku i makedđonsku prozu, a štampaće se u to-
ku narednih godina,
Zbornik o kome je reč preveo je Mojse Molkuc. On sadrži 19 autora, sa isto toliko književnih priloga u prozi. Zbornik u kome treba da su zastupljeni srpski knjiševnici realističkog pravca obuhvata razdoblje od Jakova Ignjatovića, pa preko MVeselinovića — Glišića — Lazarevića, Sremca, Matavulja, Domanovića, Kočića 1 Borisava Stamkovića ide sve do naših vremena. Zamisao sastavljača bila je da od savremenih proznih pisaca insistira na piscima vojvođanskog porekla, zbog tesnih veza rumunskih vojvođanskih pisaca sa vojvođanskim „motivima. Tako je od savremenika zastupljeno pet pisaca poreklom iz Vojvodine (Isidora Sekulić, Veljko Petrović, Jovan Popović, Bogdan Čiplić i Boško Petrović), U izboru pisaca poslužio je uglavnom zbornik »Jugoslovenska Pproza«, koji je 1949 izdao Savez književnika Jugoslavije.
Prevod je, u glavnim crtama, uspeo. Molkuc kao prevodilac poseduje obimne izražajme mogućnosti na rumunskom jeziku, a poznaje u isto vreme izvrsno i srpskohrvatski. Ovo se ogleda u bogatom stilu, punom izrazu. Pa ipak, čitalac stiče utisak da nisu sve pripovetke ujednačene s te tačke gledišta. Pored odličnih i izvrsnih prevođa, čudnovato je da su se mogli potRrasti i prevodi slabijeg kvaliteta. Izgleda da je prevod utoliko bolji, ukoliko se prevođilac oslobađao stega izbornog teksta. No: za svaku je osudu što se prevodilac mjestimično suviše udaljava od originalnog teksta, Ponekad to ide «lo prepričavamja.
to se samog jezika tiče, mislim na jezik prevoda, pored leksičkog bogatstva, prevodiocu je ponegđe promakao i po koji provimcijalizam. Isto tako prevodilac je svoje jezičlo bogatstvo izgrađivao dosta puta ma melogizmima koji su se lako da1 zameniti narodnim fimrazima,
No i pored ovih nedostatka, zbornilc jugoslovenske proze koji je preveo Mojse Molkuc. pretstavlja izvrsnu knjigu koja se daje rumunskom čitaocu u dostoinom ruhu, da kroz nju upozna stremljenja jugoslovemskih narođa, kao i ljude Koji su ova
| stremljenja umetnički oblikovali. : Rađu FLORA
(Crtež Ksenije 1ilijević)
takva Šopenova zamisao, Imamo 6ve–dočanstva o njenoj autentičnosti: ni jednog znaka kreščenda n" dekreščenda, samo mestimično slivanje triju uzastopnih osmina peđalom i jedna značajna reč, pri samom kraju perdendosi, dakle, udaljavajući se sve više, gubeći se.
Monik po našem mišljenju, i greši! Da, ona još kako ume da pogreši, ali — za ljubav kakve ekspresivnosti! Njene greške nastaju iz fizičkih granica: moći ljudskog organizma kada je on u najvećem naponu stvaralačkog umnog i emocionalnog delanja, koje je kod pijaniste u velikoj meri i fizičko. .
Ona još svira najviše francuskog od svih kompozitora svoje zemlje, Debisija — »Vrtove pod kišom« i tri preludijuma. Iz prve sveske, na primer, »Potopljenu katedralu«. Iz dubine fantastičnih voda, kao u Andersenovim bajkama, bruje zvona. Nekoliko taktova dalje, pojanje korala, a onda monumenfalni masiv kamenog zdanja (u laganim, mimim blokovima akorda), sa onim neprolaznim, večnim što je u kamen uzidano istrajnost, ponos čoveka-graditelja. Kao fatamorgana, slika iščezava. Dakle, sve same &like.
Najzad, De Faljinu »Igru Vvatre« Monik interpretira kao ekstatični, orgijastički obred, začaranost rilmom, trans, — počev od tokalne pucnjave u jedno sasvim usko područje klavijature, pa do motoričnih udara ako-
„rada, koje ona, po svom običaju, na-
nosi klavijaturi iz zaleta ruku, od same visine glave pa strmoglavce na dirke i otskokom ukočenih šaka i prstiju, koji su odmerili potrebni razmak i nanišanili cilj, na koji sad kao maljevi naizmenice ruke pađaju. Ovo je, razume se, samo opis Vizuelne slike njezinog koncerinog rada. Međutim, kod nje ne bi bilo ve~
' like umetnosti kada vizuelna slika ne
bi bila spojena sa onim što se čuje. Kod Monilk de la Brišoleri ovo se na dlaku podudara, U tome i jeste njena stvaralačka veličina, što se 6ve zamišljeno i proosećano — čuje. Ja sam savesno pravio probe, češće obarao pogled a pomenuta slika ostajala je i, preko sluha, dopirala do duha.
Slušaoci su se listom ođuševili, Mi ljudi od ovog nezahvalnog ocenjivačkog zanata malo se i libimo te pojave u kojoj doista i ima vanmuzičkih elemenata. Ima čak i atavističkog sinkretizma muzičke funkcije od Neandertalca pa do prvobitnih opština besklasnog, „primitivno – komum'ističkog društva maših davnih predaka. Ali, ako se u našoj savremenoj, višoj potenciji kulture pokatkad nazre veza pradavnog &a današnjim, sa još uvek živim u čoveku (kao što su živi i na– gon gladi i nagon polni), za opstanak umetnosti među nama manje se moramo pribojavati ovakvih “izuzefnih događaja, no u daleko češćim prilikama njene osušene, pragmatistički racionalizovane, na isključivi plan diskurzivnosti mišljenja bačene egzistencije. Eto, volimo umetnike koji su pravi, celi ljudi; koji su moćni wWtvaraoci a nisu bez mane. Greše a izgrade veliko. Lepo im vidite omaške a morate im se diviti. Da nas ko pita kako svira Monik de la Brišoleri, i da se ne plašimo preciznih profesorskih prevodilaca, koje bi ona eveniualno mogla pripitati šta pišu o njoj ovi Srbi, rekli bismo đavolski: šašavo i — divno!
Pavle Stefanović
RNJIŽEVRE NOVINE
Stojan Aralica: Ulje
Vladislav Vančura: i
„PEKAR JAN MARHOUL"
(»Prosveta«, Beograd 1951)
Vladislav Vančura, po zanimanju lekar, streljan 1942 u Pragu od fašista ,jedan je od najznačajnijih i najoriginalnijih čeških prozaista između dva svetska rata, Napisao je čitav niz romana, a celokupno njegovo stfvaralaštvo nosi obeležje proletersko-revolucionarne književnosti.
Ova knjiga, objavljena 1924, prvi je njegov roman, a obrađuje težak i tragičan život jednog pekara, kome su bankari prođali poslednji imetak, i koji je zatim služio u selu i u svom rodnom mestu, palanci Benešovu, da najzad skonča firagično u teškom siromaštvu. S ovim romanom Vančura »počinje kritiku građanskog društva«, kaže se u pogovoru Krešimira Georgijevića, prevodioca knjige. »S jedne strane, on se okreće protiv okoštalih oblika građanskog života, s druge, ismeva životna shvatanja i moral buržoazije; najzad, on daje kritiku samih osnova kapitalističkog poretka«.
Qva nemirna proza, neobična za čitaoce naviknute na mirno i takozvano nepristrasno pričanje, puna je poezije. »Marhoul je imao sina te se sećao kako je juče mesio lesto. Šestogodišnji dečko pored velike daske za mešenje bio je sličan anđelu koji presipa more«. Dobričini Marhoulu, kad se obezbedio za desetak dana izdržavanja, svet dobija zanosan lik. Noć isuviše lepa, noć sa zvezdanom zastavom, treperila je nad njim, i on sam je blistao«.
'"'egoba nemaštine često je prikazivana ekspresivno, teške situacije Osvetljavane su kao noć munjom. Ton Vančurinog pripovedanja prelazi ne retko u bolnu liriku saučešća. »Ah, posteljo sušičavog čoveka, muočvaro strašnog znoja, jedva pokrivena jamo, koja svakog trenutka pretiš da se otvoriš u dubinu groba!«
Ovakva i slična mesta u knjizi ne samo da osvežavaju ovu grčevitu prozu, nego i celishodno skraćuju postupak izražajnog oštvarivanja koje je kod mnogih romansijera i besmisleno opširno.
Ali stil kojim je ovaj roman pisan,
prelazi katkad u zamorne apstrakcije, te smeta poetskom realizmu, »Oblak spiska đugova, koji je poput žalosno obešena krila pao kao senka na kuću«, »niska tavanica sipala je na njega svoja čuda, koja su otrov ludila, »vetar koji duva iz pojaseva sreće«, i tako dalje.
Tako isto odbija na izvesnim mestima i način govora pekareva i njegovih prijatelja ,sve priprostih i neobrazovanih ljudi. [
Umetnički postupak u ovom roma-– nu uglavnom je poefsko-realisfički, s primesama, ponekad i grubog, naturalizma. »Možda je to bio sin brusača noževa i makaza, koji je došao upravo onda kada je stari Jevrejin krepavao u bračnoj postelji, a gospoda, koja je i dotada bila svinja, zadđigla je svoje smradne i masne suknje, naslanjajući se na vrata iza kojih je u ropcu umirao njen muž«.
Lica su u romanu više skicirana nego „uobličena. Beskonfesionalnos Jevrejina Ruđu, na primer, naziremo kao kroz zavesu kiše. Lik bolesnog poslovođe Durdila je uopšten, zajednički svim grudobolnim siromasima. Pohlepni i surovi zakupac mlina Njemec kao đa je izišao iz knjige-crteža Georga Grosa »Lice vladajuće lase« (»bitanga koja nije bila ništa drugo do veliko klupkho creva i brbljava njuška, obrasla brkovima i bradom).
Glavno lice u romanu, pekar Marhoul, koji prilično otstupa od normal-– nog tipa ljudi, dat je već u prelivima, čas putem iznošenja njegovih postlupaka, čas putem opisnih definicija. »Izliven od neke magareće dobrote, on izvršava devet poslova, a ne razlikuje ih, on je zbunjeno dete, prosjak koji, nemajući šta da razdaje, razdaje samog sebe«.
Ovaj roman revolucionarnog češkog pisca Vladislava Vančure svakako je jeđan od dobrih priloga našoj prevođ-
noj literaturi. ; Risto RATKOVIĆ
PITANJA ZA DISKUSIJU
„0 NAŠOJ MUZIČKOJ KRITICI
Članak »O našoj muzičkoj kritici« u broju 20 »Književnih novina« napisan je tako, kao da isključuje svaku diskusiju. Međutim ja se javljam za reč i nađam se da neću biti prvi i posljednji.
Stvari koje su iznesene, uzgred nabačene i nagovještene u tom članku daju mnogo materijala za diskusiju. Ja ću se zasada ograničiti na neke od njih, govoreći samo u svoje ime (ne možda u ime sekcije muzičkih pisaca Udruženja kompozitora Srbije).
Ne sviđa mi se da autor članka (Uprava UMUS-a) postrojava kritičare u front i čita im bukvicu kolektivno. Pravilnije bi bilo da se kaže (maikar »zakačio« i mene): tebi ne valja ovo, onome ono itd. Na ovaj način nekako mu dođe: vi ste svi ovakvi i onakvi pa de, neka se usudi jedan da zapita (kao apostoli) »jesam li ja, gospodine?« Zatim na kraju članka izlaže se niz m:sli (u formi pravila) kakva treba da bude muzička kritika, (slažem se principijelno sa njihovom sadržinom,
| manje sa formom),
Ja bih svemu tome dodao još nešto: Trava i najbolja kritika biće ona koja proizilazi iz zdrave samokritike umjetnika. Da li je moguće to postići danas, 'dok u umjetničkim odnosima postoji masa zaostalaka prošlosti, to je, naravno, pitanje. Ali k tome treba težiti, i na pulu k tome može nam kao jedan od putokaza poslužiti prihvatanje ovakvog stava: umjetnik i kritičar neka budu načisto s time da kritički prikaz nije kaznena ekspedicija (koja će popaliti i uništiti sve što je umjelnik s trudom sagradio) ni familijarno čestitanje sa korpama cvijeća, a ni obilazak podmitiljivog revizora po guberniji (ne Hljestakova, nego onakvog kakvom su se nadali Gogoljevi građani); kritika treba da bude borba mišljenja kritičara i umjetnika u kojoj se mora doći do objektivne istine, borba mišljenja između partnera, od kojih svaki osjeća poštovanje prema trudu i primcipijelno-
Odgovorni urednik; Dušan Kostić, Beograd, Francuska broj 1? — Stampa rija »Borba« Beograd, Kardeljeva 31.
sti drugoga i vjeruje u njegovu dobronamjernost prema opščem umjetničkom interesu; to je borba za jedan, obojici zajednički cilj — viši umjetnički kvalitet kod čega i kritičar treba da bude spreman na to da primi udarce, a ne samo da ih dijeli,
Ove momente ne nalazim u sadržaju članka, i mislim da mu je to neđostatak. Ima još nekih stvari koje mi nedostaju u njemu (između ostaloga, neuzimanje u obzir objektivnih okolnosti koje Wdiktiraju dimenzije i stepen iscrpnosti kritičkih prikaza).
Ali jedno mišljenje koje izbija iz tog članka — i to sve više što ga pažljivije čitam — moram priznati da me čudi.
Iz članka proizilazi tako nekako, kao da kritičar ireba đa bude ljekar koji sa profesionalno-zvaničnom besftrasnošću ustanovljava dijagnozu i predlaže terapiju, ili još go?e aparat za bilježenje rezultata.
Ako je »rad kritičara ustvari funkcija rada umjefnika« (citirano prema članku), kritičar mora da sluša djelo | da u tome sudjeluju „njegova »najintenzivnija čovječanska i umjetnička« (ibidem) osjećanja, da sluša sa fantazijom i zanosom potrebnim &lušaocu. On mora da ima — a to je conditio sine qua non — »prema djelu izgrađen odnos« (ibidem) ne samo prema djelu, nego i prema stilu i prema kvalitetu umjetnika; inače nema ni najosnovnijeg uslova za svoju kritičarsku dužnost, jer ne može da doživi umjetničko djelo.
Zar.se smije od knitičara zahtjevati da se ne revollira ako loš umjetnik izvođač iznakazuje na primer Betovena. ili da se ne ođuševljava ako čuje savršeno izvođenje Baha? Da li kri·tičar treba da sakrtiva svoju umjetničku savjest pred Betovenom, ako loš izvođač iog istog Betovena iz nedo-
statka svoje umjetničke savjesti mr
cvari? I obratno.
To treba utvrđivati da li se radi o pitanju simpatije ili antipatije prema umjetniku izvođaču, ili o pitanju zah-
tjeva za pravilnim odnosom umjetnika prema djelu za koje oni »objektivno i subjektivno vjeruju da im leže« (ibidem).
Odgovornost umjetnika koji u javnost iznosi djelo, je u prvom redu njegova lična odgovornost (a tek onda djelimična odgovornost njegove profesionalne organizacije); lična odgovornost je, naročito u našem društvu, najteža odgovornost. I kritičar treba da je podnosi u polpunosti.
I baš u smislu te odgovornosti u mjetnik će se uvijek morati da bori za svoj prestiž. Očekivati laku pobjedu, ili strahovati od brze propasti, to ne smije biti svojstveno pravom umjetniku, Pogubno bi bilo shvatiti da je pohvalna kritika kao neko obavezno sljedovanje ili garantovano snabdijevanje, koje pripada svakome, prema nekakvom birokratski shvaćenom principu jednakosti.
Ja vjerujem da umjetnik sam podiže ili ruši svoj ugled; kritičar treba da ga — u onom prvom — pomaže na taj način što će mu jasnije predočiti kamo se kreće, da li prema gore ili prema dolje; ali kritičar kao što ne smije da ga gura u blato, ne smije ni da mu izvlači kola iz blata. Za umjetnički život štetno je i jedno i drugo.
Možda bi ključ za ocjenu umjetničke realizacije trebalo formulisali: pitanje je — kako je (zatim i zašto tako) umjetnik ostvario djelo; a ne tko je (i što po ambicijama, položaju, du. žnosti) izveo djelo. Kad kritičar u OVO= ne greši, ne treba ga štedili,
I ako nekome može izgledati neobično, meni se nakon ovog članka, kao zaključak nameće misao: muzička kritika. treba da bude još individualnija, još reljefnija i zaoštrenija, sa većim rizikom za kritičara. Muzičkom. napretku su više usluge učinile kritike pisane sa žarom, fantazijom i atrasti nego one, pisane. »đelovodno protoikcolskim« &tilom, koji se uporno uvlači u našu muzičku kritiku i uza-
· konjuje u njoj turobnu sivu boju.
Nikola HERCIGONJA
>
ere
O prijevodima ı kritikama · prevođenja
U posljednje se vrijeme uvriježila kod nas upravo teška kampanja jezičko-prevodilačkih polemika: naši uvaženi i hvale vrijedni prevodioci žustro se nadmeću ne samo u istica= nju svoga poznavanja stranih jezika, nego i u pameti i duhovitosti, bacajući ponekad smrtonosne strijele jedni drugima u »ahilove pete« Nažalost, malo ih ima bez »ahilove pete«! Nema sumnje, prevodilačka budnost, međusobna kritičnost i natjecanje u usavršavanju prijevođa, koristan je i pozitivan običaj, jer nam obećaje... ako već ne dobre prijevođe, a ono zacijelo principijelnu savjesnost naših prevodilaca za autentičnost njihova rađa, No, na nesreću čitalaca, prevođenje je na jednoj strani, a prevodi-
lačka savjesnost na drugoj strani; 1J. jedan prevodi, a drugi,
savjesniji, kritizira. Iskustva i argu> menti, koje nam pružaju polemični prevodioci, ne ulijevaju povjerenje u kvalitet našeg prevodilačkog rada uopće, pa sad svako novoprevedeno djelo prima čitalac sa strahom i nepouzdanjem., Što je najgore, sve se to događa (tj. otkrivanje argumenata protiv nekog prijevođa) u času kad je djelo već objavljeno u nekoliko hiljada primjeraka i, često, dobrim dijelom raspačano. Svakako, na malu je radost čitaocu, koji je jedva dočekao koje znamenito djelo iz stranih književnosti i raduje se što će imati bpriliku da ga pročita — /kad čuje mjerodavnu, učenu riječ, što mu otkriva neistinilost i nevrijednost prijevoda!
Meni se čini da su u svom poslu naši polemični prevodioci premašili svoju kritičarsku normu, ali su usbjoli, naprotiv, sniziti kvalitet svog prevodilačkog ugleda do najniže ljestvice. Njihov kritičarski posao sveo se, na kraju krajeva, na sistematsku agitaciju protiv prijevoda strane knjige na naše jezike, pa čak, što je Osobito apsurdno, i kad su u pitanju takvi prijevodi kao što su sa slovenačkog na hrvatski ili srpski, te obrnuto. Nažalost „valjda sve naše Književne revije i dr. najživlje učestvuju u nemilosrđnom raskrinkavanju gotovo svakog prijevoda što se pojavi, bez obzira o kakvom se dijelu radi. Meni se čini, da su neke gromoglasne ar– gumentacije, s nekoliko škrtih primjera ,no napubhnutih kao što se nađuvava »luftbalon«, s kričljivim formu-– lacijama, preuzele takav mah, da su postale pogibeljne za jednu mnogo važniju svrhu, koja počiva u smislu, a važnosti, u. vrije.dnosti samog djela, Ističem: u isti mah dok se zbog nekih većih ili rhanjih jezičkih ili provodilačkih omašža– ka pišu prilično opsežni, žustri i žučni, često i uvredljivi napisi, uporno se šuti o.samom djelu na kojem se borba razmahala. Ja ne mislim da su ti kritičar ski odnosi nastali iz “eplemeniftih, konkurentskih pobuda, ne mislim reći da su nepravilni u najvećem postotku, ne mislim reći da ih u nekom specijalnom obliFu (u stručnom obliku!) i na specijalnom mjestu (u posebnom, stručnom časopisu) ne bi trebalo. Štoviše, i ja ističem “važnost točnosti prijevođa i njegov presudan utjecaj na iđejnost i sadržajnost prevođenog djela.
Ali me čudi da se sva ta golema hajka na prevodilačku nesavjesnost, nezrelost, nesposobnost i griješke, plasirala u našim glavnim „časopisima, koji pretendiraju na široku popularnost, pa čak i u ovim novinama, koje zacijelo, imaju najširi publicitet, A da ne govorimo o odjecima, koji se javljaju u našim humorističkim listovima, dokazujući i sa svoje strane da je naša prevodilačka djelatnost smiješna! Ja ne vidim toliko loristi od te kampanje protiv prijevoda u bučnom iznošenju zamjeraka, koje ponekad od drveta ne vide šume, koje zbog nekoliko omašaka uspiju omalovažiti čitavo, često puta na nekoliko stotina stranica i u hiljadama primjeraka štampano i raspačano djelo, koje su čitaoci žudno dočekali.
Ako je kritičaru moguće ocijeniti neki prijevod kad je on već štampan, ne bi li se takav posao — u formi konzultiranja, najdrugarskijeg, najdobronamjernijeg kritiziranja — mogao obaviti prije štampanja? No dok postoji ovakav prevodilački i izdavački sistem, kakav momentano jest, mislim da ireba i dalje Kkritizi-
rati prijevode, ij. nečasne prijevoae .,
(da tako oštro kažem), ali za to treba tražiti drugo mjesto, ili barem, drugi način, pa i drugi ton... a ne da se zbog ove posve formalne strane (jer prijevodđ i prevođenje ostaje pitanje forme, ma koliko ova utječe i na sadržaj, čak i na istinitost sadržaja) ubija i ona bitna vrijednost, što je gačinjava sadržaj, smisao, dejnost djela. To više smatram ovo svoje stanovište neobično akiuelnim, što se istodobno i usporedo sa tim kritikama prijevoda i prevođenja propušta pisati, tumačiti i ocjenjivati samo djelo, o kojem je riječ. Uostalom, ovom prilikom ftreba također istaći taj nedostatak u feljtonima naših književnih časopisa: o značenju Dprevedenih djela uglavnom se uopće ne piše. Običaj je, na primjer, đa se o stranim klasicima, koji se danas na naše jezike obilno prevode, uporno šuti, osim što se spomene izdanje u bibliografskim bilješkama na kraju časopisa ili čak na omotu," Poslije oslobođenja — na primjer — izašlo je samo u jednoj biblioteci dvadeset knjiga prijevod4 djela M, Gorkog, a ni o jednoj od tih knjiga nije bilo ni riječi u našim časopisima. Zar našem čitaocu, koji se danas regrufira iz naj-
širih slojeva, ne bi korisno poslužilo ·
da se o tim djelima piše, da se djelo posebno prikaže i upozori se na speci=
fičnost njegovih vrijednosti i znača-
ja? A tako je i s ostalim klasicima i stranim, svjetskim piscima, o kojima najčešće nema predgovora ili pogo-
vora, čak ni bilješke o piscu i djelušto je mislim, neophodno.
Prateći redovito gotovo sve naše književne časopise i novine, došao sam do toga mišljenja i smatram da je potrebno zaključiti s obzirom na postojeće, nenaravno i jednostrano stanje; više pažnje sadržajnoj vrijednosti i idejnom značaju prevođenih djela! Ne dopustiti da o njima govore samo razljućeni prevodioci, tj. kritičari pri= jevoda, nego i oni, koji i pokraj učinjenih i, nažalost, nepopravljivih pre= vodilačkih propusta i griješaka, gledaju dublje, u samu bit stvari.
M. SELAKOVIĆ
NOVA KNJIGA TONETA SELIŠKARA
Ovih dana u izđanju sindikalnog predu. zeća »Delavska enotnost« izišla je knjiga Toneta Seliškara »Hiša brez oken« (Kuća bez prozora). i
U periodu između dva rata Tone Seliškar pisao je pesme, priče, crtice i roma= ne, u kojima je umetnički davao nepa> tvorenu sliku života i ulivao veru svim potlačenima. »Hiša brez oken« ustvari „e izbor njegovih najboljih proznih ·ostva M\nja iz tog perioda (Kuća bez krova, Povest o trima ljudima, Pavla, Zlatna riba, Noćni čuvar, Dobri i rđavi ljudi i Izgubljeni cvet). e
U ovim pripovetkama i crficama autor opisuje slovenačice ljude, koji su se silom neljudskih odnosa kapitalističkog društva, našli u kući bez prozora, u situaciji da ubiju rođeno dete, da propadnu u pijančenju, ali i da pokažu prekrasnu ljudsku veličinu kao onaj njegov noćni čuvar, fa. brike koji radije ubije sebe nego otpuštenog radnika.
PREMIJERA OPERE MODERNOG ENGLESKOG KOMPOZITORA U ZAGREBU Desetog maja prikazana je u Zagrebu s velikim uspehom premijera savremenog engleskog kompozitora BDenjamina Britena »Lukreocija« Ovo originalno delo komponovano je i prikazano pre nekoliko godina u Engleskoj, a prošle godine izveđeno je i na muzičkom festivalu u Salcburgu. U zagrebačkom izvođenju sudđelovali su Marijan Radev, Janja Hanžek, Nađa Pu. tar i Đijanka Dežman, kao i Ratomir De= lorko, Dragutin Bernarđić i Tomislav_Neralić. Operom je đdirigovao Mladen Bašić
a režirao Vladimir Habunek.
»BESNI TEOFILO« KOMEDIJA JOVANA
GECA NA SCENI HUMORISTIČKOG
POZORIŠTA
Humoristično pozorište u Beograđu dalo je u subotu, 19 maja, svoju novu premijeru. Ovoga puta izvođena je komedija Jovana Geca »Besni Teofilo«. Komedđdiju je režirao sam autor, Uloge su tumačili Fran Novaković, Marko Marinković, Milosav Aleksić, Milica Bošnjaković, Vuka Kostić, Mima Predojević, Jovan Gec, Ješa Knežević, Vladimir Medar i drugi. Nacrt za dekor dao je slikar Sava Rajković,
NOVI BROJ »ENJIŽEVNOSTI«
Najnoviji broi »Mnjiževnosti« donosi priloge: Borisa Ziherla »Visarion Grigorjevič Bjelinski«, Stevana Raičkovića »Mir«, »Poesma o odlasku« i »Nije svršeno«, (pesme), Vladana Desnice »Florjanovića, S. V. »Problem našeg jezika«, Amte CetInea »Balađa o smokvi iz djetinjstva« (pesma), Mirka Vujačića »Žao mi “e« (pesma), Ci. rila Kosmača »Gušter« (preveo Đ. Radović), Bertolda Brehta »O sirotom B. B.«, »Moj brat beše avijatičar« i »Balađa o drveću i o granama« (pesme preveo I. Ivanji),, Petra Mitropana »Glišić i Gogolj« U rubrici kulturna hronika Isidora Sekulić piše »Proizvoljna prerada jednog imena, i dalje«. U rubrici Muzički pregled Pavle Stefanović piše »Novi ljudi u našoj muzici«, »Sa jednog simfoniskog Kkoncerta« i »Pesme o mrtvoj deci Gustava Malera«. U rubrici Stvarnost i iluzije časopis donosi nekoliko interesantnih osvrta. U ru. brici Beleške časopis donosi prikaze: Dušana Kostića, Tanasija Mladenovića, Živomira Mladenovića, I. S5., BS. K. 4. Z
BIBI TOGRAFITA
Savremena makedonska proza. U izboru i prevođu Haralampija Polenakovića. Izdanje »Novog pokolenja«, Beograd 1951, ćirilicom, str. 285 cena 64 din.
Jakov Ignjatović: Odabrana dela, a. nje »Matice srpske Noevi Sad 1951, com, str. 405, cena ?
Ivan Ivanji: Smešak pod tačkom razno, zbirka pesama. Izdanje »Matice srpske«,
„Novi Sad 1951, ćirilicom, str. 83, cena ?
Sima Cucić: Iz dečje Kkmjiževnosti, osvrt, i članci. Izdanje »Matice srpske« Novi Sad 1951, ćirilicom, str, 210, cena ?
Borislav Mihailović: Ogledi. Izđanje »No„ vog pokolenja«, Beograd, ćirilicom, str, 228, cena 49 din.
A. Deroko: Srednjovekovni vi u Srbiji, Crnoj Gori i Maledoniji. Izdanje »Prosvete« Beograd 1951, ćirilicom, str. 214, cena 300 din.
Vojvodina u borbi, zbirka članaka iz narodnooslobodilačke borbe. Izdanje »Mafice srpskea«, Novi Sad 1951, ćirilicom, str, 257, cena ?
Ruske narodne bajke, Preveo Kiril Svinarski. Izdanje »Novog pokoljenja«, Zagreb 1951, latinicom, str. 164, cijena 50 din.
Šamiso: Čudnovata povest Petra Blemila. Preveo Erih Hoš. Izdanje »Matice srpske«, Novi Sad 1951, ćirilicom, str. 141, cena ?
Naučni zbornik »Matice srpske, serija pri» rodnih nauka. Izdanje »Matice srpske«, No. vi Sad 1951, ćirilicom, str, 238, cena ?
Ia––:–IISI ” e Im-— —-G —_UREDNICI: Dušan Kostić i Tanasije Mladenović
o —–%·m=-_ RJJČERSIEBroj čekovnog računa 102-9032020 Pošt. fah ređakcije 617 Poštanski fah administracije 628
Ttukcpisi se ne vraćalu
e ye
TROG U
WET03bM oba
i Pe