Književne novine

(uč | i

#/.

• »iz života i

MIMA, / BOŠKO T?UKAŠINOVIĆ:. GLAVA ,

(Nastavak sa 9 strane)

kustvo«, CK SKP(b) i, na svoj način, i zainteresovani pretstavnik pisaca scenarija, Aleksej Surkov? ' Surkov je, kroz zube, već rekao ne• što o tome u onoj svojoj maloj demonstraciji.' n

Po njemu, izgleda, strogo je propisana „tema. Dopustite, moli on, da samo malo izađemo iz propisanog O kvira, samo malo da*»proširimo okvir tematskog plana«! Ali to nije dopušteno. Nazađ, u tematski plan!

Ministar Boličšakov ne demonstri-

ra; on lojalno sprovođi .odluku. »Šta '

hoće ti literati tamo? Šta to oni Dpokušavaju? Kakvo je to vrđanje?« Za Boljšakova, koji ne piše i ne mora da piše scenarije, sve je jasno. Njemu je, čak, jasno i pitanje takozvanog (nesretnog) dramskog sukoba. Jer, u filmu, odnekud, mora da postoji dramski sukob, a šta čovek sađ da radi sa fakvim lepo uređenim društvom u kome nema nikakvop sukoba — čak ni sukoba između Boljšakova kao — re= cimo — pretstavnika jedne kaste koja vlađa i nekog — recimo — kolhoznika, kao pretstavnika onih kojima se vlada! Šta je, đakle, sa tim dramskim sukobom?

Evo, po Boljšakovu:

»Ali neki naši filmski dramaturzi pokušavaju đa u svojim ' delima pretstave našu stvarnost kao da u nioj nema sukoba, kao da se ona razvija bez suđaranja protivrečnosti, drugim rečima — da pokažu pojave u našem životu ne u razvitku nego u statici, jer svaki razvitak, kako u prirodi tako i u društvu, proizilazi na osnovu suđara protivrečnosti, na osnovu borbe novoga sa starim. Dela takvih filmskih dramafurga, po pravilu. lažna su

i neubedljiva po sadržini i dramafur-,

ški amorfna, zato što u njima nema konflikta koji je osnova i pokretačka snaga svakog dramaturškog dela. pa i filmskog scenarija. MBto zašto smo dužni postiči da u osnovi svakog filmskog scenarija leši konflikt koji je uzet iz života. Pri tome se pod: razumeva đa se priroda i karakten. konflikata u našem socijalističkom dru štvu u osnovi razlikuje ođ konflikata koji se javljaju u buržoaskom društvu«. i .

Ali kakvi su to konflikti, u čemu se sastoje, koji je njihov karakter Boljšakov nije rekao. A u. SSSR je upravo zato i došlo do kriZže u proiz" vodnji filmova ·i do neđostatka scenarija što je zahtevano da u osnovi scemarija leže konflikti, koji su dramaturška neophodnost, i što pisci scenarija nisu uspeli, posle kritike filma »Veliki život«, da pronađu takve konflikte koje bi bilo — dozvoljeno opisivati. ·

Po Surkovu, đakle, sovjetski književnik i, uopšte, pisac scenarija ne može da se prihvati posla na izrađi filmskog manuskripta upravo zato što su mu strogo propisane teme (»formulisane pritom kao naslovi novinskog članka«), što on za te — od birokrata propisane — teme nema naklonosti niti može u sebi izazvati ma kakvo Oduševlienje za njih. i što birokrati iz Bolišakovlievog resora ne pristaju da malo »rašire okvire tematskog plana«. Po pPolišakovu, nije stvar u fome — neka se književnik samo pribvati propisane teme važno je da on

- u toj temi nađe 7. flikta nema filmske đramaturgije. Po piscima scenarija. međutim. stvar stoji tako da oni ne mogu da pišu pa prema tome i ne pišu. jer konflikti koje oni viđe u sovjetskom živofu nisu konflikti socijalističkor društva (pošto tamo i mema ,sociialističkog društva), a kakvi bi ftrehnlo đa buđu zvađeni« konflikti u socidruštvu oni ne 13 a znaiu upravo zato što 1 životu faih Ssocijalističkih« konflikata „i ne| ma, — jeT, opet, nema ni socijalističkog društva. Tako nema nikakvog

· jalističkom

love nove odluke, članci, kritike 1 sa-

_ molcritike mogli dovesti do preporođa _ sovjetske filmske umetnosti. Jer, za fai preporod nedostaju ošnovni uslox. Socijalistička književnost i umetnost u SSSR-u — to ne znači upravo ništa, u prvom ređu zbog toga Što u

i SSSR-u nema „socijalističkog društva,

a iz društva koje nije socijalističko ne nogu se »vaditi« teme i konflikti socijalističkog- društva, ni stvarati soci_ jalistička umetnost, pa ni umetnost uaaa O ISPRAVKA j

U, uvodnom članku, u' prošlom bro-

Ju »Književnih novina«, u „prvoj re-

| čenici, umesto »krajem novembra treba da stoji »krajem oktobra«.

UREDNICI

MILAN BOGDANOVIĆ SKENDER KULENOVIĆ

izgleđa đa bi"

konflikt, jer bez kon= /

·li muzeološki eksperimenti.

. Vojni

----

STRANA 10

| OSVRTI NA IZLOŽBU VOJNOG MUZETIA NA KALEMEGDANU

Muzejsko prikazivanje revolucio-

narne borbe jugoslovenskih naroda,

a posebno oslobodilačkog rata, proširilo je našu muzeološku problematiku nizom ' novih pitanja. Velika porodica naših muzojskih predmeta povećana je nizom novih. Muzeolozi se. nađoše pred zadatkom da za te predmete ne toliko nove same po sebi, koliko po smislu koji im je NOB dala — nađu onaj način izlaganja koji bi osnovnoj temi izložbe posredstvom tih predmeta dao odgovarajući izraz. Povremene i stalne izložbe sa te-

“mama iz NOB, priređivane u velikom

broju od oslobođenja na ovamo, bile su u tom smislu više ili manje uspjeTokom proslave 10-godišnjice Narodnog ustanka broj takvih priredbi znatno je porastao i to u svim narodnim re-

“ publikama. Nema sumnje da će na-

pori uloženi u oblikovanju fih izložbi, značiti korak naprijed u rješavanju problematike koju tema NOB i njen ilustrovani materijal postavlja pred muzejske stručnjake. ,

Gledana u cjelini izložba Narodnoošlobodilajke borbe dišnjice Narodnog ustanka

koju je u čast proslave 10-gomuzej JA priredin u Beogradu na Kalemegdanu, može se u smislu traženja muzeološkog izraza za građu NOB, ocijeniti kao uspjela. U čemu se njen uspjeh očituje i kakav je njegov značaj, razložićemo nakon „prikazao onih pitanja i. tehničkih poteškoća pred kojima su se priređivači našli, /

Izložbeni prostor Obuhvatao je oko 500,000 m. Tako velika površina, „kakvom do danas, nije raspolagao ni jedan naš muzej sama je po &ebi postavljala naročite probleme. Pored toga je izlaganje u prirodi izazvalo niz novih pitanja, na koja su priređivači moralj odgovoriti, a da nisu mogli koristiti ranija iskustva, jer ih nije bilo. .

Da se osvrnemo samo na neka od tih pitanja, Tematika izložbe „obuhvatila je period Tevolucionarne borbe između dva svjetska rata, zatim Nanooslobodilačku borbu i rađanje JA. Teren na kome je ove teme trebalo ostvariti tražio je da se način brikazivanja njemu nekako . prilagodi. Trebalo je, koristiti postojeće zidine Kalemegdanske tvrđave, dijelove!par– ka sa drvećem i travnjacima, terase pređ zgradama Vojnog muzeja, pa čak i »sondu« koja je nedavno iskopana prilikom arheoloških ispitivanja. Međutim, to prilagođavanje situaciji i reljefu terena njje smjelo ići na štetu logičnog i Rkronološkog razvijanja tema na izložbenoj »stazi« dugoj otprilike« 3 kilometra. Ovai je problem prilično sretno riješen, Osim toga/je

· raznolikost terena, — zidine, zelenilo,

park, terase, razlike u nivou, Dprostrane livađe i tome slično — dala izložbi neobičnu živost. Ali se jasnoća tematike ipak u izvjesnoj mjeri gubila tamo, gdje se izložbena »staza«, u početku jednosmjerna, kasnije razgranala putevima parka. Ovdje je narušavanje muzeološkog principa kretanja posjetilaca u jednom smjeru jasnoće prikazivanja teme. Ali je dik(»sens unique«) zaista išlo na uštrb

tat terena bio jači.

Drugi problem koji se pojavio bio je u tome što je izložbene. predmelte · trebalo usklađivati sa širinom prostora na slobodnom. I opremu izložbe je trebalo prilagoditi tim novim, za uobičajene muzejske prostorije neobičnim razmjerima, a izloške montirati, tako da bi avaki od, njih pa i Onaj najmanji došao do izražaja i na svoj način progovorio, To se na primjer, postavljalo za arhivsku ·građu,, koja u originalu uopće nije podesan objekat za izlaganje na otvorenom. Međutim, za ilustraciju uvodne teme nije bilo gotovo, nikakvog drugog materijala, pa je trebalo naći neko rješenje. Ono je nađeno korištenjem uvećanih kopija, faksimala, fotografija i ispisanih, tekstova, koji su bili montirani na naročite stalke, koji ne samo da su Trebali istaći određeni dokumenat i njegovu sadržinu, nego ga u neku ruku i omeđiti, kako ga prostor svojom veličinom ne bi apsorbirao, |

I legende, {i neizbježni pratioci i tumači predmeta koji se izlažu, pret-

BA 1ıA,Oa.5i) N,.O.B.

stavljali su pri izlaganju na otvorenom nove predmete. Materijal iz kojega su izrađivani morao. je biti ot porniji od onog u muzejima i prilagođen mjestu gdje su bile izlagane. Korišteni su mramor, drvo, žbuka, staklo, metal, žica i drugo. Invencija priređivača bila je upravo ovdje naročito živa. Iako je bilo mnogo natpisa, oni se po materijalu i obliku, kao i vrsti slova nisu ponavljali, već su prema značaju i sadržini tema mijenjali svoj izgled. :

Legende su često imale značaj izložbenog objekta. Neka nam ovdje posluži kao primjer šest starih dubova. Sa njima počinje prikazivanje one teme iz 1941 godine koja govori.o prvim danima ustanka. Ti dubovi vTše zapravo funkciju legendi, jer su na njima* urezani datumi dizanja na oružani otpor naših naroda. Međutim, time se njihova zađaća ne iscrpljuje. Oni svojim izgledom, evociraju sjećanje na »šumu«, a GBaO toga simbolički reprezenfiraju naših šest republika. Ovo mnogostruko značenje izdiže ih do vrijednosti izloženog objekta, iako to oni ustvari nisu bili, Takva

Pi ee /

'NOVINE | =

Narodnooslobo lilačka borb

“. ao IDD Da NU

praksa u muzejima nije uobičajena. Njezina primjena međutim,. odgovara privremenom i prigodnom značaju naše izložbe, Slična su rješenja nužna, kad sami originalni predmeti, koji stoje na raspolaganju, nisu dovoljno rječiti đa bi temu jasno oblikovali. Relativno kratko trajanje izložbe ıto uglavnom u ljetnim mjesecima, navelo je priređivače da pri njenom 0Opremanju ne vode uvijek računa o Osiguravanju izložaka od atmosferskih nepogoda. Nužno će se, prema tome, jedan dio tog materijala po zatvaranju izložbe rashodovati. Međutim pred mete iz trajnijeg materijala bi trebalo na svaki način sačuvati, imajući u vidu osnivanje jednog stalnog muzeja na otvorenom, koji bi obrađivao +temuNOBH-e. ? Sa tih nekoliko primjera uglavnom su prikazana najdsnovnija muzeološka pitanja u vezi sa tehničkim opremanjem jedne takve izložbe. “Način iZIBEaDja predmeta koji treba da ilustruja tematiku izložbe, mogli bi nazvati njezinim stilom. Taj stil

NA RALBMBG DANU

će uvijek biti funkcija i teme i cilja izložbe, kao i vremena i prilika u kojima se ona priređuje. Stil naše izložbe, međutim, nije svagđa jedinstven, jer to nije dozvoljavala raznolikost izložbenog materijala kao i činjenica, da nije uvijek bilo dovoljno originalnih predmeta. Osim toga su neke od tema koje je trebalo prikazati, već same po sebi stvarale naročito muzeoleške probleme. Da navedemo samo

neke od takvih tema: bombarđovanje

Beograda, bijeg Petra Karađorđevića, život u logorima i tako dalje. Da bi se ti momenti ipak na neki način označili, priređivači su koristili pomoćne montaže i scenske kompozicije, koje su mogle djelovati tek posredno i asocijativno, Prema fome one se po svom stilu bitno razlikuju od izvjesnih dijelova izložbe, gdje• se pomoću realističkih rekonstrukcija postigao neposredniji dojam. Od ovih se montaža opet razlikuju neke druge, gdje je efektni, alraktivni momenat prevladao; kao na primjer kod stražar-

skog broda, baražnog baloha, konstruk .

cije željeznog mosta, pionirskih kućica i nekih drugih. Iako je i ovaj način

postavljanja izložbene građe u klasičnom smislu »nemuzejsko« rješenje, treba priznati da su upravo ti dijelovi izložbe najposjećeniji. .

Uzgred da spomenemo i to, da je atraktivnost izložbe bila , u velikoj mjeri potencirana radio-prijenosima i filmskim projekcijama. Ovo je prvi slučaj u historiji, naših muzeja da se takva sredstva koriste, što se u mno~

·gim zemljama već odavna praktigcira.

Međutim, prvi puta u toj historiji zabilježeno je i to da je jednu muzejsku izložbu u relativno kratkom vremenu posjetilo više od 400.000 ljudi. Najneposrednije djelovanje bez sumnje izaziva ona grupa izložbenih objekata, čiji nenametljivi realizam bez simbola, bez glasnih efekata evocira najljepše, najhumanije a svakako najpotlresnije doživljaje posjetilaca. Tko je mogao a da ne osjeti duboko uzbuđenje pri posjeti bolničke barake ili zemunice za evakuaciju ranjenika, uređenih kao nekada za vrijeme borbć! Bajta sa štamparijom. kovačnica gdje se proizvodilo oružje, brvnara Vrhovnog štaba, rekonja — svi ovi &pomenici u zelenilu predstavljaju u „pogledu stila izložbe njezin najuspeliji dio. I ne samo, to! Upravo tašvo oblikovanje tema, pored osnovne ideje da se izložba Narodnooslobodilačke · borbe priredi na otvorenom, nosi U sebi zdravo jezgro jedne zamisli, koju bi muzejski radnici, čuvari materijalnih „dokumenata naše revolucionarne borbe, a posebno oslobodilačkog rata, mogli i trebali dalje razvijati, Ta ee zamisao sastoji u ,ftome da se spomenici NOB-e vezuju sa zemljom, ze· lenilom, šumom, sa prirodom i da se oko njih po mogućnosti dočara ona atmosfera u kojoj su nekad nastajali, živjeli i djelovali, I najvjernija rekonstrukcija izložena u muzejskoj zgradi ne bi mogla izazvati ni približno takav utisak, kao ono nekoliko dirljivo jednostavnih, ali sa humanošću duboko prožetih spomenika na ovoj izložbi,

U tome i jeste njen doprinos i uspjeh na putu traženja izraza za »muzeje borbe i pobjede«. Jedno od ostvarenja tog izraza bio bi bez sumnje park muzej Narodnooslobodilačke borbe.

Da istaknemo ovom prilikom još jednu misao o kojoj bi vrijedilo jedanput reći i nešto više. Zašto su do danas sve montaže naših muzejskih izložbi ostale za širu publiku anonimni rad? Zar se kod ove kao i ostalih

· povremenih i stalnih izložbi koje će

se još priređivati ne bi na nekom

. neupadljivom, ali ipak uočljivom mje-

stu mogla izložiti ploča sa imenima idejnih autora i tehničkih izvođača. Takav način upoznavanja posjetilaca sa Sftručno-naučnim i stručno-tehničkim muzejskim radnicima ne bi značio samo jačanje lične odgovornosti, već i priznanje radu, koji je toliko kompleksan i toliko bogat problemima, da traži svestrano zalaganje i veliko stručno znanje onih, koji se nje-

mu posvećuju. Verena HAN

„BB JL E.

1 · ' Zaboravljeni Džek London

Skromno, tiho, gotovo i neprimetno, prošla je ove godine Sedamdesetpet” godišnjica 'TOđenja Džeka Londona i tridesetpeta gođišnjica njegove tragične i misteriozne smrti. Datumi nisu bili »•okrugli«, a pisac nije bio toliko istaknut. ni ovijen plaštem 'klasike da bi se nametnuo snobovima, te se tako, ova godišnjica izgubila verovatno u množini drugih, sličnih datuma rođenja ili smrti kojima, na sreću ili nesreću, već obiluje naša .mnogoveka kulturna istorija,

Međutim, za zaborav u koji je

književnim đelom od oko pedđesetak knjiga, igrao važnu ulogu. Autodidđakt bez žireg obrazovanja, koji se s mnogo muke probio „u literaturu, on je, istina, kao uostalom veliki broj

i suptilnijih vremena na razdvoju stoleća, bio plen i žrtva shvatanja i struja učenja Spensera i Ničea — naivno shvaćenih'i nevešto primenjenih. Ali je, s đruge strane, bio i među prvim merici koji su se otvoreno i nedvosmisleno obrazovanij:h ka i pobedu pisaca tog mutnoB

izvesnih modnih — darvinizma,

književnicima u A-

opredelili na stranu

interesantna i Vvešta konstrukcija sa završnom poantom, jasna realiktička slika, lišena svih suvišnih . primesa. poetsko osećanje prirode i, najzad, plemenita vera u Čovepravde i pravičnosti U mnogobrojnim člancima i prikazima, koji se danas pišu, na temu američke pripovetke i američkih pripoveđača obično se kao njeni istočnici pominju: Po, Bret Vila Kater i zatim — preskočivši Lonđona — prelazi na pripoveđače, počinjući sa Šervudđ Andersonom. Zašto se prećutkuje nekađ tako popularni Džek Lon-

Poezija i proza

Povodom antologije

napisao u knjigama,

nog jezika

Antologija, „njepe Hart, O'Henri, moderne

'pažnja.

francuske proze od Marsela·. Arlana, koja se neddvno pojavila, Tijeri Molnije je »Arts«, reviji lepih u-” metnosti i literature, članak pod naslovom »Veliki putevi književ-

uzbudljive, . sjajne i markantne stranice rođene iz pera velikih pisaca, dale su mu povoda da postavi pitanje zašto nema. kursa proze, dok se kur– su poezije i dalje poklanja velika

kako samo tamo. Poezija je u svemu tome i izvan svega toga«, Čista proza je nemoguća u onoj istoj meri u kojoj i čista poezija. Takva proza bi došla u položaj da samo „saopštava ideje i postiže rezultate, Tako bi se ona našla izvan literature, a ona čini ogroman njen deo! Tragajući za čistom poezijom izlazi se iz jezičkih granica 'i stiže se do poezije koja neće ništa da kaže. Tragajući za čiOi 0Oa g S a ok izvan litera— gde dominira e:

jal i običan jezik. O TaPoi

"U svojo] »Estetici« Hegel se ta-

DVE KNJIGE

strukcija partizanskog položa·.

muzeološkog ~

pala uspomena na Ovog pisca, neobično. popularnog u svetu u PDprvoj deceniji ovog veka, a kod nas — sa obaveznim zakašnjenjem vrlo mnogo štampanog i čitanoB neposredno posle prvog svetskog rata. ima i. drugih razloga. Kad prva šlava nekog književnika, a pogotovo popularnog i modnog pisća, stane da bledi, „negativni odjeci njegove bivše slave počinju da utiču negativno i na mogućnost pojave objektivne kritike. Ono Što je piseu s nepravom bilo davano ponekad bez njegovogB, traženja pa i protiv njegove vo

_ lje. sad se često s mnogo manje

obejktivnosti, uzima piscu za greh i mnogi površni kritičari i čitalac, koga je moda ponela i prevarila ili je sam sebe varao, sad, s nastupom nove mođe i pojavom neke nove literarne zvezde, svoj bes i gnev prevarenog čoveka istresa na jednom piscu koji više ne može ni da se brani. Koji će današnji oduševljeni čitalac Grina, Hemingveja, Foknera, ili dojučerašnji poklonik O'Nila, Hakslija ili

„ Malroa, priznati da Je u svojoj, "mladosti s hestrpljenjem čekao i

s oduševljenjem čitao nove knjige Džeka Londona?

U mladosti mođerne „američke pripovetke, naročito „kratke, kojom su savremeni američki prozni pisci izišli ma glas, Džek London je, međutim, . svojim . obimnim

radničke klase i modernog, mark-

sističkog radničkog pokreta te po-

stao pionir takozvane »socialne literature« koja danas, iz jedne perspektive od trideset i više godina, mnogima može izgledati i naivna, ali čiju je naprednu društvenu ulogu, pa i književnoistoriski značaj nemogućno poricati, Uostalom, taj prigovor naivnosti 1 šematičnosti ·cino-belog slikanja manje „pogađa Londona . no izvesne njegove manje talenttovane savremenike ili sledbenike: Sinklera Luisa naprimer ili nemačke sooijalne , pisee · između dva rata, i, ako se i odbace neka njegova neuspjelija dela: naivna romantična socijalna utopija »Mesečeva dolina« naprimer, ili mutni, ničeovski roman »Morski vuk«, a skromnom ocenom ocčne poluautobiografski romani »Martin Iden« i »Džon Barlejkorn«, njegove pripovetke, duže, kratke i najkraće, kođ nas nekoliko puta prevođeni »Beli očnjak«, »Zov divljine«, »Sth Vuka«, »Ptice s južnnga moTa« nemogućno je miloiči u antologijama mođerne pripovetke, a američke ponajmanje. U tim pripovetkama London je prvi književno »otkrio« draž i egzotiku Arktika 1 južnih mora, (toljko zloupotrebljavanu „docnije od strane drugih pisaca) ali njihovu pravu vrednost čini sažet slikovit, mođeran način primovedoanja,

__-----_— i -—————–———— Roso ae Odgovorni urednik; Milan Bogdanovio, = Slampari?, »Borbaa ućograd, Rardeljeva 31 telefon

don? Da li samo iz ćhdljivih razloga književne mođe ili možda, Londonova opređeljenost” pretstavlja tamnu mrlju zbog koje ga Ju u goeneol!lcgiji američke proze ~emsodno pominjati i navoditi i kao — recimo — skromnog, ali legitimnog pretka, mođeme američke pripovetke.

BIBLIOGRAFIJA

Fridrih Engels: Članci o međunarodnim temama (1871—1875)., Preveli Z. Tkalec i M. Fran. Izdanje »Kulture« „Beograđ 1951,

ćirilicom, str. 105, cena 60 din, Jack London: Michael Jerryjev brat. Prevela Otiljja Šnajđer. Izdanje »Mlađosti« Zagreb 1951, latinicom, str. 246. . o; W. S, Reymont: Obećana zemlja. Preveo Julije Benešić. Izda-

nje Nakladnog: pođuzeća »Glas rađa, Zagreb 1951, latinicom, str. 614.

Emil Lucka: Torquemađa i inkvizicija u SŠpanjolskoj, Preveo St. Milović. Izđanje »Novog pokoljenja«, Zagreb 1951, latinicom, str. 191,

|! u isto vreme. i stih,

Pisac članica zatim govori o pokušajima definisanja proze, On ističe: »..._Ako je poeziju teško definisati, prozu je·to još teže«. Jedno mišljenje pretenđuje da bude definicija, pa ipak to nije; to je mišljenje da je sve što je proza, a sve što je stih. nije nikako proza. Ne pretstavlja nikakav korak napred u definisanju proze ni mišljenje po

kojem ima više poezije u izvesnoj prozi nego u nekim stihovima, u Bosijea, na primer, više nego u Pompinjana, u Šatobrijana nego u Delavinja.

U duhu ovih mišljenja mogle bi se odrediti tačne granice poezije: ona je sa svih strana oivičena proznim izrazom kao takvim. Ali gde su stvame granice poezije — pita se Molnije. »Priznajem — kaže on — da ja čista poezija

stvar u koju nikako ne verujem.

Poezija je u zvuku, ali ne samo u zyuku, u slici, al: ne samo u slici,

u'osećanju, ali ne samo u oseća-”

nju, u strasnoj napetosti, kakvoći osećanja, melanholiji, želji, ımrtnol muci pesnikovoj, ali ni-

„kođe opširnije bavio problemom odnosa poezije i proze. Karakterišući pesnički jezik uopšte i u odnosu na prozu Hegel piše:Ipak..„ teško je ođrediti liniju koja bi označavala gde se završava poezija a~.gdev počinje p}t.oza i ne može se, na jedan opšti način, sa tač.nošću pokazati. (Podvukao Č. K.). i

Nekoliko veoma dobrih i dijalektičkih misli o postanku i razvoju proze koje razvija pisac članka (»Na isti način kao što nam nauka o društvu pokazuje da je ljudski univerzum bio posvećen pre nego će postati svetovan, i jezik je izgleda bio sredstvo Za saopštava-

·'nje iracionalnog pre nego će po-

stati sredstvo saopštavanja racionalnog«) ipak nisu izašle iz Oopštih okvira 1 nisu pošle dalje odđ naglašavanja potrebe da se izgradi i neguje nauka o hiterarnoj rozi. Verovatno Molnije sebi vie nije ni stavio u zađatak za ovu priliku. U svakom slučaju problemi proznog izraza nisu aktuelni samo za francusku književnost i, oni zahtevaju da im se pokloni puna pažnja. d

) OC. Ksič e

U BIRETBR BRUEGBL: Autoportre i

O SLIKARIMA

(Nastavak sa četvrie strane)

Takšić delao korisno i »na sedeljka. ma«, »uz čašu“, i najdobronamerniji čitalac se mora naći u nedoumici pred maglovitim „tvrđenjem da su i Đura Jakšić, koji je bio »proleter« (!) i za-. tvaran kao »komunac«, i Steva Todorović, koji pripada »krugu nove buržoazije... koja je u tom trenutku bila vladajuća sila društva« istovremeno delali napredno i korisno. .

Nema sumnje, Stevan Todorović je imao znatnih zasluga za razvoj i unapređenje kulturnog i društvenog života u Srbiji. Rezultat njegovog delanja je osnivanje Prvog srpškog pdavačkog društva, osnivanje Prve gimnastičke družine u Srbiji, osnivanje sli- , karske škole, pozorišta itd,; sam je u svim tim društvima učestvovao i kao organizator i kao aktivan član. Ali, na kraju krajeva, Todorović je, ipak, bio · malograđanin — ni manji ni veći od mnoštva trgovaca koje je portretisao — i delao je više da se Beograd, na neki način, približi građanskoj civilizaciji Beča, u kome je i sam studirao, negoli buntovno kao Đura Jakšić, Uostalom, o tome rečito govore i nje- gova autobiografija i četiri njegova pisma objavljena u ovoj knjizi. Ovakav način pisanja kod neobaveštenog čitaoca stvara zbrku.

, No, najzad, preko ovakvog tumačenja bi se, možda moglo i prećii onobi se moglo gledati kao stilska nespretnost. Ali, šta da se uradi sa nizom podataka koje Zora Simić-Milovanović unosi u ovaj predgovor, a koji su istoriski potpuno nceosnovani. Budući da je o ovome dosta opširno pisao Ljubomir Nikić u poslednjem broju čksopisa »Književnosti«, ovde ćemo ilu-. stracije radi, neke od njih „navesti: Zora Simić-Milovanović govori. o borbi liberala i naprednjaka u Srbiji onda kad naprednjačka stranka još nije bila ni osnovana. Po autoru predgovora izlazi da je Stevan Todororić 1854 godine radio dekoracije i iransparente za proslavu pedesetogodišnjice Prvog uštanka. Međutim, Stevan Todorović se u to doba uopšte ne nalazi u Srbiji, te, prema tome, nije ni mogao da radi ove transparente. Autor predgovora na jednom mesiu govori O tOme kako se, posle oslobođenja Niša i okolnih okruga 1878 godine, pristupilo obnavljanju crkava i tvrdi da je u slikarskim radovima u tim crkvama učestvovao i Georgije Bakalović. Georgije Bakalović je, međutim, 1878 godine. već trideset i pet godina bio pokojnik. Za samu autobiografiju kaže da je pisana 1915 i 1917 godine u Vranju, iako se Stevan Todorović 1917 godine nalazio u Rimu, što i sama.Z0ora Simi-Milovanović nekoliko redi iznad ovog podatka navodi, itd.

Ni sam stil i jezik Zore Simić-Milovanović nisu dovoljno pročišćeni n} podignuti do besprekornog stilskog i jezičkog kazivanja koje ovakav naučno-krilički sadržaj zahteva.

„Ali sama »Autobiografija«, najavljena pre više od godinu dana, može za čitaoca da ima interesa i da mu bude korisna, i

Knjiga je, prema tehničkim moguć nostima novosadskih štamparija, so" lidno opremljena. Sa tridesetak reprodukcija Todorovićevih crteža i 6lika datih na kraju knjige, čitalac dobija putpuniji pojam o umetničkom liku OvOg Srpskog slikara,

Miodrag KUJUNDŽIĆ

0960000000000000000000000000000000000000000000000 „

KRATOHVIT:

GLAVA

| x “oo0090eO0D0DD00DO0000080O0DOO0

. 08 oeoDo000O00O

25183. Broj Čehovnog računa 1029032040 Pošt, lah redakcije 614. Poštanski tah admunistravije 629, Rukopisi se ne vraćaju,

“4