Književne novine

Godina XV Nova serija Broi 212 Beograd 13. XII 1963. 'Cena 30. din.

Miodrag BOGICEPIĆ —– — JI Ć- HR A A A

CGVRŠĆI OSLONAC U OPŠTINI

pravo sada je pogodno i potrebno raspravljati o daljem usmjera~

- vanju kulturnog života u cjelini, što znači voditi razgovore i o finansi, ranju kulturnih ustanova i „njihovoj djelatnosti. U toku je, naime, razrada novih dokumenata našeg razvitka, prije svega društvenih i sedmogodišnijih-pla-

' nova i statuta u opštinama. Cjelokupan faj proces treba da bude logičan nastavak i dopuna kritičkih razgovora o sadržinskim i idejn'm problemima u kulturnom i umjetničkom životu. U stvari, ova dva toka razmatranja ne smiju se odvajati: ne može se govoriti o luspješnom „savlađavamju svih programskih ili idejnih · slabosti u kulturnom životu ukoliko se gubi iz vida nžegova

n cjelovitost. potreba dđa se ravnomjerno s tim rješavaju i poteškoće u ma-– terijalno-organ'zaciomoj osmovi Kultuamog djelovanja.

Pri tome je naročito značajno mastojanje za cjelovitijim Weulturnim životom i razvitkom u opštinama. Tu i jeste osnovica za poftpunije aostvarivanje jednog odđ prvih ciljeva našeg kulturnog razvitka — njegove masovne i demokratske osnove. „Raspravljania, dakle, ne treba svesti na nekoliko razvijenijih kulturnih institucija u ve-

ćim cemtrima, nego u centar pažnje staviti unapređivanje najšimih vidova djelatnosti na kojima kulturni život

suštinski mora da počiva. Ima mnogo razloga za isticanje u prvi plan upravo kulturnog živcta u opštinama, ne samo radi gledanja u budućnost nego još vi> _„Še zbog dosadašnjih iskustava i. stepena razgramatosti tog života. Evo samo nekoliko poteškoća koje su se do sada "vidljivo ismoljavale: ci OMA a aj

— Postoje znatne neravnomjer= nosti kađa se uporedi stepen razvijenosti kulturnog Života u pojedinim opštinama. veće nego što bi se muglo očekivati kada se ima u vidu njihova objektivna materijalno-ekonomsk» razvijenost. Te razlike su nekad tako oštre da se kreću od razvijenosti mreže kulturnih „ustanova u jednom broju opština pa do suočavanja sa e'ementar| im nevoljama kao što su gotovo pot-

| buno odsustvo vlastitih kulturn'h dijelatnosti, briga kako da se savlada veliki procenat nepismenosti. Mnoge op-

štine objektivno nisu u stanju da to riješe bez učestvovanja šire društvene zajednice. .

— Nami finansiranja kulturnih uštanova i djelainosti u opštinama vema su neusklađeni i u dosadaŠnjem administrativno-budžetskom sitemu koji se. u ovoj oblasti anahrono održava. Ponegdie se, u obezbieđužu prilična sredstva gledano u cjelini. ali se finansiranje kulture daleko češće svodi na određivanje nedovoljnih ili simboličnih dotacija, · na šubjektivha rješenja kada se povođom pojedinačnih traženja” sredstva „daju" za neke tekuće potrebe. |— Wujturne aktivnosti u znatnom broju opšbma egzistiraiu kao neka u Zgredna i dodatna dijelotnost. Škrto ·Spomenuta u dijelu društvenog pilana 0 društvenom standerđu. Tako se đešava da je program kulturnog života i fazvitka u opštini u stvari samo nekoliko cifara i oskudnih pođateka o ustanovamo koje su „na budžetu“. bez utvrđivanja stvarne perspektive kulfumog razvitka Takvo zanemarivanie kulturne pol'tike u opštini u stvari je UzrOk necielovitosti. inercije, stihijnoSti, zatvaranja pojedinih ustanova Samo.u svoie okvire itđ U takvim sluŠajevima kulturni život ima položai neke posebne djelatnosti. s nije snstavni i neophodni dio čitavog društvenotkonomskog razvitka. ~ 1. |

— Proces demokratizacije u Taspravljanju i odlučivanju o ku'tur~

Mom životu često je spor i nepotpun. O kulturnim aktivnostima ponekad U

Suštini ne odlučuje čak ni postoieći Savjet za 'prosjveftu i Mituru moštinske

budžetima”

Člankom Miodraga Bogićevića „Književne novine“ otvaraju diskusiju o finansiranju u oblasti kulture, koju zajednički pripremaju redakcije zagrebačkog „Telegrama“, ljubljanskog „Dela“ i našega lista. U diskusiji, koja treba da osvetli probleme finansiranja u svim oblastima kulture, učestvovaće veći broj javnih i kulturnih radnika iz svih renublika.

mo o školstvu), nego su polazma tačka svih rješenja prethodma subjektivna odlučivanja administracije, čak sxzmo izvršnih budžetskih organa. Uloga kulturno-prosvjetnih zajednica, samih kulturnih usfanova i društava, njihovih organa upravljanja, društvenih organizacija i dr ograničena je u dosta slučajeva samo «na opšte razmatranje a nije stvarno odlučivanje o programskom i materijalnom usmjeravanju. Sve te poteškoće (a ima 'h još) svjedoče o potrebi đa se u opštinama us postave pouzdaniji instrumemfti i m'oe-

BRANKO MILJUS: SIMBOL

rila za usmjeravanje kulturnog razvitka. Značajan. korak treba očekivati upravo u predstojećem periođu nakon cjelovitijeg obilježavanja kulturne politie u okviru društvenih planova ko-

muna za 1964. godinu. Ukazuje-se::ne= .

odložna potreba da se u tim dokumen–tima i razvitak kulturnih djelatnosti razradi srazmjerno njihovom | pravom značaju. kao dio opšteg društveno= ekonomsikog razvitka, obilježavajući jasmo i precizno materijalne mogućnosti i smjer sadržinskog kretanja.

tue hakera ea

UTVRĐIVANJE PROGRAMSKE j ORIJENTACIJE

NBOPHODNO JE da se odbace mehanički i bovršini pokazatelji dosadašnjih planova i budžeta koji su, najčešće, bili samo upoređan niz brojeva “o postojećim ustanovama koje treba finansirati i za izvjestan procenat linearno uvećati sredstva za NjIhov rad. Takvo formalističko i .administmativno finansiranje · · kulturnih aktivnosti ne omogućuje utvrđ:vanje stvarnih potreba” i. orijentacije nego pretpostavljaju. ko zna kađ utvrđene odnose. ;

Društveni p sadrži. osnove kulturnog razvitka za narı preisp'tujući ke, otvaraju

tan opštine trebalo bi da ·programske ·orijentačije

ći nove mogućnosti. Ukra-

'ustanova. bilo kao zatvorenost

edni period, postojeća mjerila i obli-

tko, društveni plan trebalo bi da obilježava stvarnu razradu kulturne politike. Jasno je đa pri tome nisu korisme mehanički uzete opšte „sheme. Osnova treba da budu diferencirami uslovi života opštine, pravo radnih orgamizacija i stvarne mogućnosti komune, sa stalnom težnjom da se Kkulturni život unapređuje.

Program konkretnih.i bitnih potreba kulturniog života u komuni, izražen društvenim planom, ftreba da odstrani subjektivizam finamsiranja i u ovu oblast unese šire, demokratske

(Eksponat sa novootvorene izložbe)

društvene kriterijume, svojstvene i ostalim oblastima našeg života. Takvo postavljanje i posmatranje kulturnog života u društvenom planu olakšaće prevazilaženje izdvojenosti „Kkulturnog: života“:od :ostalih :aktivnosti u komuni. Na taj nači će se dokiđati ona jednostrana gledanja na kulturni život ispoljena bilo. kao činovničko rasuđivanje i neshvatanje rada kulturnih samih kulturnih ustanova u svoje okvire. Programska orijentacija u okviru društvenog plama opštine ne može se uspješrio ostaviti Bez najšireg sudjelovanja radnih ljudi iz komune. Ona, naravno, u svojoj polaznoj osnovi freba da se razrađuje na temelju programa samih kultumih ustanova i organizacija. a zatim da „bude predmet raspravljanja društvenih činilaca op-

štine. naročito kulturno-prosvjetne za-

jednice i Socijalističkog Saveza.

OBJEKTIVIZIRANJE MATE-" RIJALNE OSNOVE

POTPUNO JE JASNO da se takav program kulturnog razvitka u opštini ne ne. može. ostvarivati dosadašnjim na-

Budžetski način finansiranja · kulture nije odživjeo samo zbog slabosti subjektivističkog i birokratskog rješavanja, nego i zbog toga što usporava proces

·'fmansiranja,

PROBLEMI FINANSIRANJA KULTURE

stvarne demokratizacije odnosa u ovoj oblasti života. Nastojanja da se uvedu nova mjerila unutar samih kulturnih ustanova, mov način raspodjele ličnih dohodaka na primjer, ostajala su nedckončoma ili neostvarena „upravo zbog zastarjel!log sistema finansiranja, Sistem unutrašnje raspodjele u Kkulturnim instituoijama, finansiranje na osnovu stvame programske daltivnosti biće moguć fek formiranjem sredstava u komuni kao cjelini na novoj osnovi. To znači da bi i ukupna sredstva za kulturu društvenim planom trebalo predv'djeti na osmovu stvarne programske orijentacije u okvirima opštine. Već i neka početna iskustva Dpoftvrđuju da su najbolje rješenje u tom smislu društveni fondovi za kulturu u opštimama. Ti fondovi trebalo bi takođe da dobiju svoje mjesto u okviru dijela društvenog plana o razvitiku Kkulturmog života u opštini. Fonđ za kulturu trebalo bi da predstavlja obavezu komune koji će dio svog ukupnog dohofka izdvajati za potrebe kulturnog života. Ne može se utvrđiti koliko će taj dio procentualno đa bude izražen u pojedinim opštinama, ali ovaj imstrumena, treba da budđe osnova za pregnuće društvenih snaga opštine da procemat bude što realniji i bliži stvarnim potrebama. Fond će moći da budđe pokazatelj.· shvatanja kulturnih potreba u komuni, a i eventualnih nerazumijevanža ako je procemat tako loše određem da predstavlia samo prividno riješenje, neproporcionalno stvarnim rogučnostima. Đo sađa je, naime, često bilo prilično teško utvrditi čak i koliko se novaca stvarno ulaže za potrebe kulturnog razvitka u pojedinim opštinama. Formiranie fondova za kulturu omogućiće stabilniji položaj kulturnih ustanova i djelatnosti, sli, u isti mah, i šri društveni ub'cai. Uvođenie fonda, prema tome, ne smije da bude samo formalni čin ili drugačija finansiiska mamipulacija. niti izdđvajanie posebnh sredstava o kojima će odlučivati samo kulturne ustanove. Društveni fonđ za kulturu treba da uspostavi' sklad između uložemih sredstava i rađa Xulturnih ustanova. To može da se reguliše samo svestranii'm društvenim uticajem i odlučivaniem samih kulturnih ustanova podjednako. To će omogućiti da se u praksi izrazi shvatamie da je ulaganje za Kkultumi razvitak neminovna društvena potreba. utičući na aktivniji odnos organa komune prema svim problemima i poteškoćama koje se javljaju. Društveni fond za kulturu treba da bude efikasan instrument kultume politike. to jest demokratskog društvenog uticaia u njegovom stvaramju i raspodieli.

Uz niz drugih mogućnosti i posebnosti pojedinih sredina. treba napome-– muti još i to da društveni fondovi za kulturu freba da garantuiu stabilnost položaja i dielovanie Kkulburnih ustanova na osnovu niihove stvarne aktivnosti. To je potvrđivanje prava koie radne organizacije imaiu na osnovu Ustava. Do sada. u budžetskom načinu ustanove sa malom aktivnošću (koje se zadovoljavaiu samo „platama” — jer budžet uglavnom i obezbeđuje plate) imale su sigurniji položai od onih koje čine vidliive namore da svoju aktivnost prošire (za što same „plate“ nisu dovoljne. pa je finansiranje aktivnosti „često dovodilo u pitanie i stabilnost liŽmih dohođaka).

· Osmovni' zakliučak koji izdvaiamo povodom problema finansiranja kulturnih ustanova i aktivnosti u opštinama jeste neophodnost širih, društvenih kriterijuma i mstrumenata koji će proces demokrafizacije i rast kul-

činima finansiranja u okviru budžeta:' turnog života više podstakhuti i una-

prijeđiti. To je samo jedan vid mnogostrukog i složenog problema finsnsiranja u oblasti kulture, ali na njega vrijedi posebno ukazati.

Bosa TN

Kadrovski problemi univerziteta

PRE IZVESNOG vremena ođržam je zaječ Žki sastanak Gradskog komiteta SK Beograđa i Univerzitetskog komiteta SK Beogradskog imiverziteta po svećen problemima rada na univerzitetu. Tim povodom „Nin“ u 674. broju donosi izvode iz refereta i diskusije neko?liko učesnika. Prenosimo karaekteristične fragmente. r

„Nekoliko generacija mlađih i sreddovečnih ljudi u pril:čnoj meri je popunilo raspoloživa radđna mesta — naglasio je u svom referatu, između ostalog, Vukašin Stambolić. — Umesto ostvarenja mogućnošti za stalni dolazak stručno i pedđagoški spremnijih, na nekim fakultetima vrata su jednostavno zatvorena. Na nekim fakultetima reizbormnmost šefova katedri i odseka često je samo formalnost. Saveti nemaju faktičkih ingerencija a mnogi komunisti se mire sa uhodanim tokom. S pravom se ističe da je ponovni izbor praktično samo forma za dalje napredovanje ili ostajanje u službi. Negde se više govovorilo „o godinama i zvanjima nego o radu i znanjima“. Primenom režzbornosti otišlo je sa Univerziteta svega 21 asistent, docent i profesor. Bilo-je i jagme za docenturama i raznih karijerističkih pojava. Mnoge osnovne orga-– nizacije SK nisu često uspevale da sec suproistave, ovakvim pojavama, nisu“ onemogućavale da pojeđinci napreduju samo zato što su članovi SK“.

„Kritike upućene Univerzitetu —d rekao je Milojko Drulović — sastoje se otprilike u tome: da Univerzitet nosi jake ostatke i uticaje prošlosti; da su glavni problemi beogradskog Univerziteta uglavnom subjektivne prirode; da obrazovni proces nije osavremenjem i efikasan; da postoji koegzistencija između starih i novih shvatanja; da Univerzitet ne prati naš unutrašnji život, njegova kretanja i tokove; da ne školuje odgovarajući profil stručnjaka za sadašnje potrebe; da nije u kontaktu sa praksom i društvenim životom. Mislim da u ovoj kritici, opšte uzev. ima dosta istine. Ali čini mi se da se takva kritika na Univerzitetu ne prihvata onoliko koliko bi trebalo, u prvom redu zato što i naša kritika nema mere, što se govori apstraktno, Inače, samo uopštenim ređanjem negativnih pojava na Univerzitetu nećemio uspostaviti kontakt sa snagama koje treba da nose celu stvar na Univerzitetu, šta je neophodno“. n

„Smatram da bi se morala naći sred stva da se najkvalitetniji naučni kadar uključi u naučnoistraživački rad — istakao je Mihailo Marković. — Pored toga što treba preduzeti i druge mere da bismo ovako ograničena sred-" stva Što racionalnije koristili. Na primer, postavlja se pitanje pooštravanja kriterijuma reizbornosti. Jedan deo našeg prosvetnog kadra, koji je popunio fakultete i institute u uslovima njihove brže ekspanzije, nije dao zadovoljavajuće rezultate u naučnom radu.“

Konferencija za štampu u Saveznom sekretarijatu za prosvetu i kulturu ·

U SAVEZNOM sekretarijatu za prosvetu i kulturu održana je 3, decembra konferencija za štampu ria kojoj je bilo reči o aktuelnim prob!emima kulture, o društvenim planovima (za 1964. i sedmogodišnjem) o kulturi u komunama, o filmu, izdavačkoj delatnosti, pozorištu, muzejima ·itd. Odgovarajući na pitanja, prisutnih novinara. iz beogradskih i vanbeogradskih „predakcije drug Dušan Popovski, pomoćnih savez“

Nastavak na 2, strani

ca -

~

Skupštine (on najčešće raspravlja Ssa-

. . lee „ca wi)