Naša stvarnost
54
nas, posle vekovne vladavine španskog feudalizma, stanovništvo je Opalo na 23,5 miliona stanovnika, dok se broj stanovništva u svim ostalim evropskim državama ogromno povisio.
(Reclus)
Rasparčanost zemlje. — U "Spa niji stanovništvo Živi i umire u provinciji gde je rodjeno. Broino stanje stanovništva od 1930 pokazuje da od 23,6 miliona. stanovnika Španije, koja je podeljena u pedeset provincija, samo 3 miliona živi van provincija u kojima je rodjeno. Ova nepokretnost stanovništva posledica je, velikim delom toga, što su pojedini krajevi zemlje izolovani jedni od drugih. Ova rasparčanost zemlje — ne samo geogralski nego i po stanovništvu važna je osnovica za Žžilavost sa kojom se održavaju preostaci feudalizma u Španiji i nacionalni karakter raznih naroda koji tamo žive.
(Reclus)
Siromaštvo sela. — Uprkos velikom prostoru prema broju stanovnika i uprkos tome šfo se 57%/o stanovništva bavi zemljoradnjom, žetva jedva dostiže za ishranu naroda. Uzrok je tome, uglavnom, malo iskorišćavanje i slabo obradjivanje zemljišta. Uzroci ove zaostalosti španske poljoprivrede dolaze s jedne sirane usled ogromnosti feudalnih poseda i velike rasparčanosti zemljišta siromašnih seljaka, a s druge strane ušled veoma teških feudalnih tereta koji su nametnufti seljacima, čime su onesposobljeni da primene bolje metode u obradiivanju zemlje. Veliki posedi od preko 100 hektara iznose 50—60%/0 celokupnog zemljišta, a broj veleposednika {je 20.000-—30.000.
(po S. K. Cooper-u)
NAŠA STVARNOST
Grol Romanones o španskom seljakti
Poznati španski konzervativni političar i bivši ministar grof Romanones napisao je o španskim seljacima ovo:
„Na kraju krajeva neće to biti veiiki gradovi koji će novom političkom poretku nametnuti svoje direktive, nego mnogo pre zemlia. Na zemlji se manje interesiraju za političke režime a više za pitanje podele zemlje. I medju poljskim nadničarima nalazi se najveća pretnja sadašnjice.
Naročito se ne smeju zanemariti zemljoradnička vrenja u andaluskim provincijama, kako nas o tome poučava istorija. Sve što se u ovim provincijama odigralo od 1870 do 1892 godine, „crna ruka”, neka vrsta španske mafije, pobuna poljoprivrednih radnika u Cerezi, nemiri u Kordobi, Esteji itd., svi ti dogadjaji mogu se sada poglavito ponoviti sa većom destruktivnom snagom. Vitalitet španskog seljačkog stanovništva danas je isti kao i pre šeset godina; ekonomski uslovi pod kojima se ono nalazilo nisu se pobolišali, a sretstva za njegovo obuzdavanje slabija su nego juče. Ovo seljačko stanovništvo, manie izolirano nego pre pola stoleća, koje sada češće posećuju drugovi iz gradova, i koje se u pojedinim mestima vezalo sa udruženjima koja zauzimaju ekstreman stav, ioš više ie sklono jednoj nasilnoj i burnoi akciji nego što je bilo 1873 godine. Zato nije potrebno razdraživanje iz Moskve. U dušama seljaka besnele su već strašne oluje pre nego što ih je zapuhnuo vetar iz Rusije. Njih ne može pokrenufi na revolt sovjefska propaganda, nego njihove sopstvene tendencije, koje su se razvile iz strašnih uslova pod kojima su živeli stolećima.” Revue des Deux Mondes 1931.