Naša stvarnost

89 L POLJANEC

vodi na liniju Cankarovih oficijelnih komentatora, već su im takođe i polazne jačke, ako ne baš sasvim iste, onda svakako vrlo slične. Evo zašto:

Prvo, Plamenac je dogmathičar. On je jedan od onih za koje jedan od najvećih savremenika veli, da žive teze prežvaraju — u mriva, beznačajne formule, ili drugim riječima, koji prihvataju slovo naučnog socijalizma, a odbacuje njegov duh.

Drugo, Plamenac govori o Cankaru, a nema ni pojma o bredražnoj slovenskoj stvarnosti, o Cankarovom ličnom razvifku, o njegovoj političkoj djelatnosti. On doduše zna,da se Cankar nekad kandidirao na listi socijal-demokratske stranke, ali je to sve što zna. Ukoliko on pozna Cankarova djela, on ih pozna povišno, zbog čega u njegovom članku vrve najočiglednije nelačnosti i sasvim naopaka shvatanja. On stvara svoje zaključke na osnovi nekih formalnih sličnosti (simbolizam) sa zapadnoevropskim buržoaskim dekadenžima, stavlja Cankara ispod nadrealista, o kojima Plamenac ima po našem mišljenju takođe pogrešno stanovište.

S takvom nesolidnom Sre OTR Plamenac polazi u borbu proHv Cankara.

Cankar je simbolist, hrišćanski mistik, pa prema tome a priori reakcionarac, tvrdi Plamenac. RBiood njega fo zvuči apsoluino, pošto su za Plamenca simbolizam i realizam dva suprotna, nikad i nigdje pomirljiva pola. Jest, Cankar je simbolist, ali je on takođe i realist. Ovo ispreplelanje realizma i simbolizma kod Cankara ne možemo pravilno protumačiti, ako ne poznamo sredinu u kojoj je Cankar živeo i radio, ako na poznamo. »dolinu šentilorjansku«, ij. Sloveniju poslednjih četrdeset godina do svijeiskog rata. A ova »dolina šenfilorjanska« bila je zaista jadna zemlja! Jedan vijekovima ugnježlavani narod sa slabo razvijenim domaćim građansivom koje u širokim masama seljaštva nema baš nikakvog oslonca, čitavo »bogatstvo« tog građansiva sastoji se iz nekog maglenog liberalizma, bijedne karikature ideja velike francuske revolucije, iz besprincipijelnosti i trulog sporazumašiva, koje ide za tim, da se i po cijenu poliličkog saveza sa ekonomski mnogo jačim '· nacionalnim ugnjetačem održi vlast u »dolini šenfflorjanskoj«, vlast, iza koje ne stoji u narodu niko osim dijela gradskog malograđanstva, provicijalne inteligencije i seoskih zelenaša. Slovensko seljaštvo predstavlja za ove kapitalističke elemente samo predmet njihove prvobitne akumulacije, što vješto iskorišćavaju konservativne snage Austrije, povezujući se sa seljaštvom u znaku borbe protiv kapitalizma i liberalizma. „One podupiru seljačko zadrugarsivo, propagiraju »razdvajanje duhova« i oštrim suproistavljanjem »klerikalaca« i »liberalaca« unaprijed onemogućavaju stvaranje jednog jedinstvenog borbenog saveza slovenskog naroda protiv sve jačeg nadiranja njemačkog imperijalizma u godinama 1908—1918. Tek su hrišćansko-socijalistički pokret dr. Bireka, s jedne, i socijalne demokrafija, s druge sfrane, donijeli u ovu otrovanu aimosferu predratnog slovenskog živofa nekoliko svježine i privukli u svoje redove najbolje snage slovenskog naroda. Ali time već stupa na pozornicu