Nova Evropa

slučaj da Kralj ne bi imao muškoša potomka, a Narodna Skupština ne bi pristala na nasljednika kojedđa bi om sebi iz pobočne linije odredio, »Kralj nema nikakvih istorijskih prava mimo Ustav i iznad Ustava, — nikakvih prava koja mu Ustav ne bi mogao oduzeti ili na osnovu kojih bi on mogao Ustav pogaziti« {Slob. Jovanović: »Ustavno pravo«, 1924, str, 332–3). »Ustav ne naziva Vladaoca „državnim poglavarom', — drugfim rečima, ne smatra da je Vladalac mosilac celokupne državne vlasti, ograničen Ustavom samo u vršenju pojedinih mnjemih funkcija, i to samo onoliko koliko je Ustavom izrečno predvidjeno« {Jovanović, ibid em). Ustav niti naziva Kralja »dospodarem«, niti naziva narod »podanicima«. Narod se sastoji — prema nomenklaturi Ustava — iz »državljana«, koji imafu gradjanska prava i dužnosti, Kralj je nepovrediv i lično ne odgovara; ali nigdje nema ni govora da bi bio svet ili posvećen. Kralj ne može biti pozvan na odgovornost za svoje političke čine, ali mogu fo biti ministri, preko kojih on vrši upravnu vlast; a »nijedan čin kraljevske vlasti nema snage, niti se može izvršiti, ako Sa nije premapoftpisao nadležni ministar« {čl, 54 Ustava). To je — bar teoretski — vrlo značajno, Jer nema sredstava da se nekoga prisili da bude mimistar, ili — ако је ministar — da premapotpiše koji akt,

U nacrtu Ustava pok, Stojana Protića {član 38.) stajalo је ovako: »Sve državne vlasti proističu iz naroda, i vrše se po odredbama ovoga Ustava«. Ovakva stilizacija nije, doduše, prihvaćena, ali je misao ipak, iako slabije, dobila izražaja u Ustavu (član 45.): »Sve državne vlasti vrše se po odredbama оуоба Пзфауа«.

Iz ovoga se jasno vidi ogromna razlika izmedju položaja Kralja po Ustavu u našoj državi i položaja monarha po državnim temeljnim zakonima u bivšoj Hapsburškoj Monarhiji, Samo po takvome položaju kakav Je danas i može jedna momarhija u Dvadesetome Vijeku da opstoji, samo takav položaj može danas da јој dade »raison d'čtre«, samo takav položaj mogao je — da se poslužimo primjerom — pred narodom opravdati preobraćaj republikanca Radića u Radića monarhistu. I najbolje možda baš Radićevim riječima, izrečenim prigodom „manitestacije Seljačko-demokratske Koalicije u Zagrebu (22, januara}, protumačen je ustavni položaj Kralja u našoj državi: »Ne može biti niko vjeran Kralju ko nije vjeran narodu. Kralj i narod, to je ruka: dlan je narod, a sudlanica je Kralj, — nema ruke bez dlana ni bez sudlanice. Treba. znati da smo mi ono što ja u svakom svom brzojavu kažem, i to ne kao jrazu, iskrenovjerni našemu Kralju; ali je naša vjernost usta vma, ona је narodna, ona je vjernost slobodnih ljudi, To nije vjernost lakeja i nije vjernost podanika, Mi