Nova Evropa

raznoličnosti mentaliteta, koja je poticala od raznih političkih uprava& pod kojima je narod stalno živeo, te koje su bile uzrokom memira i nesredjenosti, Umetnički obrt, u to doba, nalazio se još u povoju,

Tako je Jugoslovenima, na početku stoleća, još uvek nedostajalo 'kontimujiteta umetničke tradicije: oni su bili bez svoje ·:domaće umetničke škole ili umetničkog društva, i uopšte bez ikakova središta koje bi se moglo uporediti s velikim umetničkim središtima Zapada, Bilo je neizbežno da se umetnost, u takim prilikama, razvija imdividualistički,

U Beogradu su, za poslednje decenije XIX stoleća, najistaknutiji slikari bili Gjordje Krstić i Gjura Jakšić, koji su, kao i toliki drugi Srbi iz Vojvodine, našli slobodnije polje za svoj rad wu Srbiji medo pod madžarskom upravom, Potrebno je, i ovom prilikom, istaći značajnu ulogu što su je u obnovi Srbije igrali potomci omih Srbša koji su prebegli bili u ·Ugarsku da bi izmakli turskome jarmu, Ovi Srbi, i njihovi učenici — medju slikarima: Paja Jovanović, ·xQroš Predić, i Steva Тоdorović, — bili su svi ma naukama au Beču ili Minhenu, U Zagrebu je dalmatinac Vlaho Bukovac, koji je učio u Parizu, prvi uveo jmpresijonmistički pravac u jugoslovensku umetnost, Pre njega radili su u Zaбтеђи žamr-slikari Nikola Mašić, Karas, i Kikerec, U isto vreme bio je aktivan u Minhemu slovenački umetnik Ažbe, koji je postao učiteljem mnogim narednim pokolenjima svojih užih zemljak4, Treba ta spomenuti i delo Emamuela Vidovića, koji je — nakon studija u Mlecima — bio obrazovao u Splitu mali umetnički krug,

U novijoj jugoslovenskoj umetnosti držalo je prvenstvo slikarstvo, sve dok — pred kraj prve decenije пабеба veka — nije prvo mesto osvojilo vajarstvo, u osobi mladog dalmatinca Ivana „Meštrovića, koji je ubrzo privukac na sebe pažnju inozemstva, Njegova mladalačka delatnost pala je u doba intenzivne političke aktivnosti medju svim delovima Jugosloven4: godime 1903 stupio je ma srpski presto kralj Petar Karagjordjević, dok je u Hrvatskoj pala vlada Kuena Hedervarija, u Bosni završio Kalajev sistem, a u Makedoniji pobuna ostala bez uspeha, Pokret narodnoga jedinstva rastao je ı Širio se, a u njemu su umetnici uzimali svojski učešća, Prva Jugoslovenska izložba, u Beogradu (1904), pretvorila se u manifestaciju za jedimstvo, priredjena i propraćema od svih življih i revnosnih duhova u umetnosti, književnosti, i akademskom životu, Meštrović je bio jedan od Slavnih pokretačša, vodeći za sobom malu četu mladih i oduševljenih umetnikA4a: Tomu Rosandića, Mirka Račkog, Krizmana, Kljakovića, Ovaj poslednji je, posle Rata, izišao naročito na glas svojim freskama u crkvi Svetoga Marka u Zagrebu, Iz Slovenije im se pridružiše Ažbeovi učenici: Jakopić, Grohar, Jama, — puni oduševljenja za boje i za plein air; kao i zanimljivi ispitivač narodnog života i starih spomenika Ferdo Vesel, U Beogradu ih dočekaše бгира mladjih srpskih slikara: Nadežda Petrović, Rista Vukanović, Mayrko Murat, Stevanović, Glišić, Ivanović, i drugi, 3

Ти је sad potrebno zžastati malo na ulozi koju je igrao Meštrović, rodjen 1883 kao siromašan seljački sin i pastir u zagorskoj Dalmaciji, te koji je svoju prvu ihspiraciju mašao u sjajnoj narodnoj poeziji srpsko-

209