Nova Evropa

se noću, najednom sa odra viknu strašnim jekom, jer Gospod koji je blizu pravednome prošenju, da usliša molitvu onih koji ба зе boje, posla andjela ljuta, da ga ubode posred ljuta srca njegova. A kad oni oko njega skočiše i upitaše da za uzrok офгабпоба uzvika mjedova, a on od uzbudjenja, jedva dišući, reče: „Po Savinoj zapovesti došao k meni na spavanju, i istrgao mač svoj, probode mi njim srce moje ,.,« Strez, koji se bio odmetnuo od Stevana i zagdrozio mu svojom vojskom s juga, рошпио је род tajanstvenim okolnostima prilikom ovog sastanka sa Savom, koji je bio došao da 8a pomiri sa Stevanom. — Sava je, dakle, znao da i krv prolije, ako je bio u pitanju imteres države,

Došavši u neposredan doticaj sa najnižim narodnim slojevima, Sava se Јако тобао чујем! да Sotovost tih slojeva, koji su bili većina stanovništva države i glavni njen oslonac, da brane zemlju i čuvaju njeno jedinstvo, zavisi od onoga što im ta zemlja kao država daje i koliko se u njoj poboljšava njihov životni standard, Državljane je trebalo za državu ne prisiliti, jer bi to bila namet-država, država nasilja i terora, nedo ih je trebalo predobiti i uvjeriti da oni dolaze do maksimuma dobara i olakčanja životnih tereta time što su podanici slobodne i nezavisne države, To saznanje nagnalo je Savu da udari temelje prosvjete i da zadje u narod da da uči, bilo neposredno bilo preko polčinjenog sveštenstva, da racijonalno radi, da štedi, da bude složan, miran, odan vlastima, i pobožan, Takim radom se država izgradjivala iznutra najuspješnije, a njena unutrašnja izgradnja bila je glavni zadatak koji je sebi postavio državnik i dinasta Sava Nemanjić, Da se on nije otrđao za čas iz dvorskos sjaja i spustio u tamu obespravljenog puka, on vjerovatno ne bi ni dožao do ovog saznanja, kao što do njega nijesu dolazili ni тло drugi dinaste i vladari prije пјеба, Мјебоу одјатак ч Svetu Goru bio je, dakle, sudbonosan za čitave docnije epohe istorije balkanskih патода, a naročito srednjevjekovne Srbije. Odlazak u manastir slomio je u njemu sve dinastičke i plemićske predrasude, koje bi mu inače smetale da se spusti na nivo prosto naroda, te da tamo sazna koji su glavni problemi pri stvaranju države, ı kako se oni najlakše i najbrže rješavaju.

O molivima Savina odlaska u Svetu Goru i povratka iz nje, piše Jireček: »Sava je u mladim godinama napustio otadžbinu, porodicu, očinsko nasledje, rečju čitav svet, da bi se proslavio medju pustinjacima koji se bore sa Фјауојота, Розје toga, iz ljabavi prema otadžbini, vratio se on iz tvrdjave svetošorske u Srbiju, te je od isposnika postao državnikom i diplomatom, Sada Sava učestvuje u svetovnim fozbama, jaše lepe konje plemenita soja, оркођеп velikom pratnjom naoružanih ljudi,..« Arhijepiskop ohridski Dimitrije Homatijan, u jednoj arhijerejskoj poslanici Savi, napominje, da se on kao mlad monah i iskuženik

5