Nova Evropa

Hercegovačke planine

(sa stanovišta ekonomskog, socijalnog, i planinarskog).

Kad je govor o Hercegovini, obično se pomišlja samo na njezin Soli krš i kamen. lakav izgled odista ima Hercegovina kada putujemo kroz nju vozom od Jablanice do Mostara, a јо5 više od Mostara prema Dubrovniku. Putnik vidi s obe strane uske doline rijeke Neretve goli krš. A kada prolazi duž Popova Polja i gleda, s obe strane željezničkog puta, ono suro more kamenih pločaA, бгеда, i čitavih brda, zavlada njime богомо sumornost i očajanje. Tu je neizbježno pitanje: od čega Živi seljak ovuda, i kako može da živi uopšte?

Željeznički put od Sarajeva prama moru vodi kroz Južnu il: Donju Hercegovinu; nju čine srezovi: Konjic, Mostar, Stolac, Ljubuški, Ljubinje, i Trebinje. izuzev Konjički Srez, koji — po svome terenu, po svojoj klimi i flori, — čini prelaz од Негсебоvine prema Bosni, svi ostali pomenuti srezovi zaista su pretečno” Lrševit, Ма svim položajma, dokle dopiru ljudska naselja, ima vrlo malo prirodnih i Sajenih šumi, malo ziratnih površina zasadjenih voćem i vinogradima ili obradjenih kojom drugom gajenom biljkom. Karsna polja, ili su kamenita i neplodna, kao naprimjer Bišće Polje kod Mostara, ili su trajno pod vodom [Hutovo Blato) ili dugo vremena pod vodom (Popovo i Bekijko Polje, Mostarsko Blato). Obradjivanje ziratnih površina traži vanredan trud i trošak; na njima mogu uspijevati samo specijalne kulture (duhan, arpadžik, povrće, i vinova loza),

Ta Južna Hercegovina, koja nam daje luksuzne artikle (dobar duhan i još bolje vino}, ne može u današnjim prilikama da proizvede za sebe dovoljno hljeba. Otkako se zna za ove predjele, oni su sa privrednog gledišta pretežno stočarski: stoka, i to ovce i koze, bili su dosada glavni izvor prihoda seljake Južne Hercegovine. Nameće se pitanje: od čega Živi stoka? Kad seljaci nemaju ni toliko zemlje da proizvedu dovoljno hljeba za svoju potrebu, odakle dobavljaju stočnu hranu? S onim što dobiju sa svojih ziratnih polja ne mogu ishraniti ni trećinu stoke koju drže; s tom se hranom stoka ishranjuje samo u najtežim zimskim danima, Ona inače živi od hrane na pašnjacima, i to već od ranog proljeća pa do juna na pašnjacima oko sela, a od juna do konca septembra — u povoljnim godinama i; do konca oktobra — na planinskim pašnjacima. 59% površine srezova Južne Hercegovine goli su kamenjari; od podnožja зуоба pa do na 1000 m, eventualno i na 1200, obrasli su ti kamenjari niskim grmljem i drvećem: drače, kupine, makljena, graba, udike, kaline, i ljeske., Na 1200 do 1500 metara širi se

208