Nova Evropa

О Негсеби Зберапи,

prilikom proslavljanja 500-godišnjice njegova vladanja.

Poznato je da je cela jedna — i to veća — naša zemlja, Hercegovina, dobila ime od titule »herceg« koju je игео (1448) Stjepan Vukčić, iz velikoš vlasteoskog plemena zvanog »Kosača«, Pre njega, taj naslov nosio je samo jedan od bosanskih dinasta, Hrvoje Vukčić, iz vlasteoske porodice Hrvatinića. Medjutim, posle smrti Hercega Stjepana, titulu »herced« nose njegova dva sina, Vladislav i Vlatko, i unuk Balša. Dok titula jedne naše krupne istorijske ličnosti postaje toliko istorijski značajna i popularna da se po njoj zove cela jedna zemlja — i to najviše rasno krepka i najekspanzivnija, koja je i najaktivnija u naseljavanju ostalih naših krajeva, kad je invazija Turaka stavila u pokret balkansko stanovništvo, — onda je, svakako, ta istorijska ličnost fenomenalna istorijska pojava svoje vrste,

Herceg Stjepan je istorijska ličnost koja je ostavila duboka traga u narodnom sećanju i predanju {u stihu i prozi) i topografskim nazivima, na većem prostoru nego što je bila njegova država. Da se može sagledati socijalno-psihološki profil njegova lika u istorijskoj perspektivi, i uzeti u svestrano promatranje njegov socijalno-psihološki tip, potrebno je da se pre sveđa kratko osvrnemo na njegovu istorijsku delatnost, da kratko pregledamo njegov život prema pisanim dokumentima, a zatim da izložimo narodna predanja o tom ћегсеби, Рготе ćemo se držati ovođa reda: označiti granice njegove države; kako je došao do titule »herceg«; kako je narodni genije, tokom vekova, razradio nje8ov legendarni lik i nje6ovu karakteristiku prema folkloru,

Stjepan je godine 1435 nasledio strica Sandalja, jednog od oligarhije snažnih bosanskih dinasta, koji su, pokraj slabih kraljeva bosanskih, u stvari vladali bosanskom državom, Ne može se ustanoviti godina njegova rodjenja, ali mesto može: budući da se u jednom dokumentu zove »vojvoda od Sokola« nije isključeno da se je i rodio u tome gradu, jednom od najvažnijih strategijskih položaja Balkana. Taj Soko je u sklopu dinarskih planinA, na sastavu rek4 Pive i Tare, odakle se te dve reke — sastavljene -—— zovu Drina, I danas se taj planinski vis zove »Soko«. Pod njim su razvaline grada koji narod zove »Šćepan-grad« a pod gradom, rečnu ravninu ZOVU »Šćepan-polje«. Ono što je bio Zvečan u srednjevekovnoj srpskoj državi, bio je Soko u Humskoj Zemlji. Nije isključeno da se je ranije zvao i Kosa c, po kome je to vlasteosko pleme prozvano »Kosača«, i u kome su nasledno bili čuvari grada iz

236