Nova Evropa

Književni pregled,

Mihajlo Saltikov Sćedrin, (Povodom pedesetgodišnjice njegove smrti.)

Ruska književnost, od najstarijih vremen4, sva je u maku satire. Od doba Petra Velikog nema mu njoj nijednog autora od značaja, nijednog dela, kod kojih bi elemenat satire potpuno izostao. Ali i u toj pretežno satiričnoj literaturi, Mihajlo Saltikov je izuzetak, jer dok je humor i smeh ruskih pesnika obično blag i dobročudan, Saltikov je predstavnik sarkazma. Ne tražite kod njega »smeha kroz suze«, — njegov smeh je pum jada, gnušanja, mržnje. Taj tip satire neobično je redak. U Rusiji, Saltikov ima kao prethodnika samo cara Ivana Gromoga; a i u čitavoj svetskoj ikmjiževnosti jedva da možemo pronaći nekoliko satiričara ove vrste. U stvari, po sili svoga gneva i oštrini sarkazma, sa Saltikovom se može uporediti samo čuveni autor »Gulivera« Jonatan Svifi.

Mihajlo Saltikov rodio se (1826) u centru Rusije, u Jaroslavskoj Gubemniji. Pripadao je staroj aristokratskoj porodici, koja је igrala veliku ulogu u ruskoj istoriji, bila u srodstvu s carevima i dala Rusiji dve carice. Ali loza kojoj je pripadao satiričar odavno je bila izgubila i mačaj i bogatstvo, spustivši se u redove sitnog provimcijskog plemstva. Samo energija i štedljivost njegove majke uspostavile su bar materijalno blagostanje porodice. Još u Carskoseljskom Liceju, koji je od doba Puškina sačuvao liberalne i knjiŽevne tradicije, istakao se Saltikov svojim. pesničkim darom i počeo je da štampa svoje pesme. Tu se upoznao i s idejama francuskih socijalista, preirpevši maročito uticaj čuvene romansijerke Žorž Sandove. Stupivši (1844) u službu Ministarstva Vojske, on je već 1848 zbog socijalističkih tendencija svojih prvih pripovedaka po kazni premešten, kao činovnik Ministarstva Unutrašnjih Poslova, u Vjatsku Guberniju, na granici Sibirije. Lako je zamisliti značaj što su ga imale za Saltikova tih sedam godin4. Ni najvažniji dogadjaji u tadašnjoj Rusiji nisu mogli privući na sebe pažnju petrogradskih licejaca, dok je sve što se dešavalo u Parizu (na dvoru, u ministarstvima, u parlamentu, u štampi) budilo kod njih najživlje interesovanje; a eto, odjednom, ruka sudbine prenosi mlaЧока »parizliju« iz ove evropske atmosfere gotovo u Aziju, u једап

277