Otadžbina

86

ВОДА

лази у кристално стање, али кад стоји мирно, да никаква потреса нема, можемо је и до — 12° охладити а да се не следи. Кад се вода мрзне одиста ништа друго није до њено кристалисање; кристални је облик леда ромбоједар, што се на снегу видети може. — На води опажамо једно чудновато изузеће, које не показује ни једна друга течност. Све течности без разлике имају највећу густину на њиховој тачци мржњења, а само вода гради изузетак од овог општег правила. Највећа густина воде није на њеној тачцп мржњења, т. ј. на 0°, него на 4" 4°, испод те тачке опет се шири, док не пређе у лед. Осим овога вода, као и све друге течности, знатно увећава своју запремину прелазећи у лед; лед се опет даљим хлађењем скупља као и свако друго стално тело. Ово је узрок, за што пуцају и најјачи судови, кад се у њима вода заледи. Оно прво изузеће воде, што јој највећа густина није на тачци мржњења, има врло велики утицај, те природа изгледа овака као што је; кад вода не би ту особину имала, наше реке мрзнуле би се зими до дна корита свога, а летња сунчева топлота не би довољна била, да овако дебеле слојеве леда растони; као последица овога било би то, да у Европи влада хладна арктична клима. Ево узрока, за што се наше реке само на површини леде. Кад се реке почну с јесени хладити, онда горњи хладнији слојеви као гушћи надају на дно реке, а доњи, који су топлији, а по томе и лакши, пењу се на површину. Ово бива овако непрестано донде, док се сва вода не охлади до -|- 4°; од сада пак даљим хлађењем горњи слојеви постају лакши, за то се не ће на дно реке спустити, него остају на површини док се не заледе; тако дакле кад се дубље реке следе, њихови најнижи слојеви имају увек -|- 4° топлоте, јер велика количина воде, не да спољној хладноћи, да кроз све слојеве нродре, па да и најниже слојеве испод поменуте тачке охлади. Огромна количина морске воде никад се не охлади до своје тачке мржњења, јер зимња хладноћа није довољна, да сву воду мора до + 4° охлади.