RTV Teorija i praksa

obliku, već postojalo. Rituali, obređne svečanosti, zov u lovu, politička i ratnička okupljanja, istupanje vladara pred svojim podanicima, crkvene propovedi- sve su to oblici komuniciranja govorom u kojima. u suštini, prepoznajemo osnove osobenosti radija. Priroda ista kao i priroda govora koji, posredstvom tehnike radija, ~pojačavamo“ i ~prenosimo“, sada, naravno, na daleko veću daljinu. Prema tako postavljenoj tezi, rečeno Makluanovim (McLuhan) jezikom, radio je samo produžetak Ijudskog govora, „опај produžetak centralnog nervnog sistema koji se može meriu tek sa samim Ijudskim govorom“. 2 Ipak, postoji li između neposredovane žive reči i medijem posredovanog govora - sa stanovišta prirode i načina postojanja tih zvučnih formi- bilo kakva razlika? Ako postoji, možemo li u tom novom, radijskom obliku komuniciranja prepoznati i neku novu vrstu govora? Čovek je oduvek imao potrebu da svoje mish, ideje, saznanja saopšti većem broju Ijudi. To je često činio u formi pisane reči (slikovnog predstavijanja govorene reči), ah je izražavanje govorom bilo i ostalo osnovni. prirodni oblik njegovog komuniciranja sa drugim Ijudima. 3 Za izražavanje ideja koje su imale prevashodno prakdčnu (logičku) svrhu izmislio je javnu tribinu, forum; za predstavljanje misli poetskog (estetskog) sadržaja, izmislio je scenu, pozorište. Te oblike javnog predstavljanja govomih sadržaja mogućno je sada posredstvom radija, preneu daleko većem broju slušalaca. Na izgled. u toj novoj situaciji, sama priroda govora (bilo da je on retoričke ili. pak. glumačke vrste) ostaje nepromenjena. Govor se sada samo multiplikuje i prenosi na daljinu. U prvim godinama od pojave novog tehničkog pronalaska, to je i bilo tako; radio je bio samo posrednik za prenošenje informativnih ili poetskih govornih sadržaja, baš kao što se i film. u svojim počecima, iscrpljivao u Limijerovim dokumentarističkim senzacijama pokretnih slika ih u Melijesovom snimljenom pozorištu. Medutim. od trenutka kada medij postaje svestan svojih izražajnih mogućnosti, kada radio počmje da izgraduje sopstveru jezik (speafičan naćin izražavanja) i kada tehnika medija počinje da služi tom novom jeziku (izrazu) umesto da predstavlja samo puki sistem transmisije.

2 Maršai M akluan, Poznavanje opštila- čovekovih produžetaka, ..Prosveta". Beograd. 1971. str. 367.

3 Još je Sosi T isticao ..da se obavljanje govora zasniva na sposobnosu koju smo dobili od pnrode”. dok je pismo jedan od načina za „slikovno prikazivanje go\ orene rečj“V:F. de Sosir, Opšia lingvistika, „Nolit“, Beograd. 1977. str. C7 - fcf.

48