Srpski književni glasnik

БудућНОСт УмеТНОСТИ Ir HHoE3DJE. 197

весип остаци нагона који су им помагали у борби за опетанак пшчезавалп су у колико им је разум долазно. Свакодневни појави нам ноказују тај разорнп утицај разума на натон. Позната су опа занимљива деца математичари, она чуда у аритметици која се, урођеном способношћу, пграју најстраховитијим бројевима; п та mora деца редовно губе, управо потпуно губе ту способност, ако се изуче ла броје по правилу као и остали људи. И једно ново питање ее ставља: треба ли расуђивати аналогијом од нагона ка песничком генију, п тврдити са Ренаном да ће уметност, тај спонтани производ првога доба људске рете, падатп мало по мало, као џ све остало, „из категорије нагона у категорију расуђивања“, да ће постати ствар методе, рачуна, науке, једном речју, и да ће избледети, изветрети, као што су већ нестали толики првобитни нагони 7

Примедба на први поглед изгледа врло умесна ; алп ми држимо да пма један одређен закон који влада односима између разума и нагона. Ми ћемо разгледати прети ли човечанству опасност од тога закона да мало по мало остане без генија. Нагону је задатак да задовољи једну више или мање одређену потребу; ако је разум у стању да задовољи ту потребу са мање трошења живчане снаге п воље, он ће морати ла замени нагон на основу „начела уштеде“ које влада природом; али разум уништава један нагон само у погледу рада » нахора, # 9,56 може корисно и боље да за замени.

И да ли онда наука п расуђивање могу корипено заменити у уметности нагон и геније Да ли могу да пзврше исти посао са мање трошења“ Не. Да то буде, требало би да наука пма, као рачун, потпуно одређен

1 На пример деци математичарима о којима говори Беџот, била је потребна извесна живчана напрегнутост да би могла бројати без методе и емпиричким путем: дати им методу, значило би уштедети умор њиховим можданим ћелијама, и то, што нарочито ваља нагласити, не мењајући ништа у постигнутом резултату. У томе случају, нагона, који је расуђивање премашило, очевидно је морало нестати; исто тако