Ženski pokret

„Ženski pokret u Vojvodini"

Dobrotvorna zadruga Srpkinja Novosatkinja prilikom ovogodišnje proslave svoga pedesetogodišnjeg rada izdala je Spomenicu pod naslovom „Ženski pokret u Vojvodini". Iznoseći razvoj ženskog pokreta u Vojvodini uopšte a posebno rad Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja, želja je Dobrotvorne zadruge bila prema sopstvenim rečima u pristupu da izdanjem ove Spomenice „doprinese izradi kritički izrađene istorije ženskog pokreta u Vojvodini i time omogući izradu istorije ženskog pokreta u Jugoslaviji", Koliko je ova namera zadrugina odlučna, a želja iskrena, vidi se iz skromnog priznanja da će i pored sveg nastojanja da se pruže tačni podaci, ova Spomenica možda sadržavati i neke netačnosti; kao i gotovo iz poziva, uz napred izrečena blabgodarnost, onima koji budu doprineli da se eventualne netačnosti isprave ili praznine, u koliko ih hude bilo, popune. Uopšte vrlo je simpatičan duh objektivnosti i skromnosti, koji veje kroz ovu Spomenicu i koji bez ikakve pretencioznosti iznosi stvarne činjenice, poglede požrtvovanost kako pojedinaca tako i dobrog dela društva iz kraja XVIII, XIX i početka XX veka. Knjiga je podeljena u tri dela. U prvom je izložen privatnopravni položaj žene u vojvođanskom društvu u XVIII i XIX veku. U drugom je iznet javni rad žene i početak ženskog organizovanja u Vojvodini; a u trećem je iznet postanak i rad Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja. Za izlaganje u prvom delu dragoceno je poslužila arhiva novosadskog magistrata, u kome su, radi reljefnije slike ondašnjeg privatnopravnog položaja žene, navedeni pojedini testamenti i jedan bračni ugovor. Sa zadovoljstvom konstatujemo da je još tada, prema pruženim podacima, gledano na ženu kao drugaricu i saradnika u tekovini, kojoj se kao punopravnom članu porodične zajednice poveravalo neograničeno staranje pa čak i raspolaganje zaostalom imovinom. Za izradu druga dva dela poslužili su u mnogome novine, časopisi i sama arhiva Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja. Naše feministkinje uzalud će tražiti u ovoj Spomenici delove čisto feminističkog rada žena u Vojvodini. Njega gotovo nema, što je razumljivo kad se ne gubi iz vida, da su čisto feminističke ideje bila jedna novina sa kojom se išlo teško i kod ondašnjih naprednih ljudi. Isto tako ne treba zaboravljati da je žena u Vojvodini sa ovim ljudima u saradnji i otpočela svoj prvi

rad van kuće. Sem toga, Vojvodina u to vreme nije bila u okviru svoje samostalne države, te je trebalo čuvati i bodriti nacionalnu svest, smanjivati neznanje prosvećivanjem i štititi svoju sirotinju, jer je briga o njoj u tuđoj državi bila svakako u poslednjem planu. Iz svih tih razloga rad žena u Vojvodini, što i Spomenica naglašuje, bio je najviše na nacionalnom, prosvetnom i karitativnom polju. Uostalom poznato je, kako izvesne prilike mogu i pod mnogo boljim okolnostima da sputavaju rad na čisto feminističkom polju. Ma da je od interesa cela ova knjiga navešćemo neke stvari iz nje, za koje držimo da će naše feministkinje naročito zainteresovati. Tako Spomenica potseća, da je pok. Katarina Milovuk, biv. upraviteljica Više ženske škole u Beogradu, koja je rođenjem Novosađanka, tražila pravo glasa za sebe i za žene uopšte, i da je zahtevala od beogradske opštine da je uvede u glasački spisak (str. 84). Da je prilikom izrade izbornog reda za narodni sabor u Karlovcima, prota Pavle Nikolić, iz Karlovaca, postavio pitanje: da li će moći, makar i preko zastupnika, imati pravo glasa bogata žena bez muža, imajući u vidu da je pri izradi srpske crkveno-školske autonomije, dato u crkvenoškolskim opštinama pravo glasa svakom posedniku koji je navršio 24 godine a plaća prirez za crkvu i školu. Sabor je ovaj predlog saslušao šaljivo i neozbiljno, što se vidi iz diskusije, koja je navedena u Spomenici, ma da je saboru prisustvovao i poznat liberal Miletić (str. 104 —106). Da je posle svetskog rata, po izbornom redu novosadskog Srpskog narodnog odbora od novembra 1918 godine za obavljanje izbora za novosadsku Narodnu skupštinu, koja je imala da odluči o državnoj pripadnosti Vojvodine, pravo glasa dato svim muškim i ženskim članovima opštine koji su napunili 20 godina; kao i da je svaki birač mogao biti i biran za poslanika. Spomenica napominje da ni gradovi ni sela nisu dovoljno razumeli ovu mogućnost. I ovo nam je donekle razumljivo, kad se ima u vidu tolikogodišnje opiranje davanja ženi ovakvih prava. Spomenica dalje navodi da je na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 12(25) novembra od 757 poslanika bilo svega sedam žena i to: jedna iz Novog Sada, jedna iz Pančeva i pet iz Subotice. Iz obilatog rada Zadruge treba naročito napomenuti izdavanje lista „Ženski svet", čiji je prvi broj izašao na Cveti godine 1886. List je izlazio zatim skoro trideset godina neprekidno. O sadr-

СЕПТЕМБАР—ОКТОБАР 1933

ЖЕНСКИ ПОКРЕТ

97