Židov

godina bilo je u Beogradu nekoliko desetina naprednjaka. liberala i radikala. Na posletku takvo političko istupanje, njihova različita partijska obojenost, gledani kroz naše prilike, javlja se kao politički najzdravije. U glavnom, beogradski Jevreji pripadaju radi" kalima i demokratima. Prvima više nego drugima. Ali ima ih od 2000 jevrejtskih kuglica nekoliko stotina neopredeljenih. O njih se oltimaju obe stranke. Ovoga puta su i samostalni demokrati istakli dva odbornička kandidata Jevrejina. Ali premda Jevreji nisu obojeni jednom partijskom bojom, njima se ipak obraćaju kao celini. To ne čine same stranke, već jevrejski stranački odbori ad hoc. I letači njihovi i jednih i drugih počinju sa »Braćo Jevreji!« U njima se ističu kandidati Jevreji, a po tom ciljevi stranke. Ima zborova na Dorćolu, na kojima je publika najvećim delom jevrejska. 1 radikali i demokrati imaju u svojim redovima izvestan broj jevrejske inteligencije, koja vrši agitaciju za svoju stranku. Ta agitacija nije u tome smislu, da se čine kakva obećanja jevrejskim glasačima za njihove kuglice. Nije nikakav problem, hoće li desetak sitnih trgovaca Jevreja, pored ostalih Srba moći i dalje ostati na pijaci ili će im se odobrenje oduzeti. Na zborovima se u glavnom ističu jevrejske ličnosti, koje su na kandidatskim listinama. 1 birači, jedan deo opredel'en po übedjenju, grupiraju se inače oko tih ličnosti, poznatih jevrejskih javnih radnika. I kao što je to prirodno kod svih birača, koji partiju znaju preko ličnosti, mnogi jevrejski birač kazaće Vam: »ja glasam za Popsa i Bukića; ja glasam za Šemajn i Šaloma«.

Jedan znak zdravog političkog vaspitanja naših Jevreja ogleda se i u tome, što oni dvoje svoje učešće u strankama od svog jevrejskog internog rada. Kod nas bi bilo neosnovano gledište, da je inkompatibilno biti cijonista (vodja cijonista) i u isto vreme ugledan član koje partije. Kod izbora svakj radi za svoju stramku, ne unoseći kakvu je" vrejsku parolu. Kad se pomene jevrejski rad, to se čini, da se istakne ličnost. Ne može da se prepo" ruči jevrejski kandidat, a da se ne istaknu njegove zasluge kao jevrejskog javnog radnika. Naravno, u izbornoj borbi, kod strasnih jevrejskih agitatora, tu i tamo, može biti i malo žestine, koja oštrija reč za protivnika Jevrejina, koja deplasirana sumnja. Izbori su uvek izbori. Ali je bitno, da su interni život njihov kao jevrejske zajednice i njihovo učešće u politici dve odvojene sfere. Prva sfera je stvar celine. Ona druga je stvar pojedinaca, njihovog übedjenja, ličnog interesa. Jevrejski kandidat na listama bilo radikalne ili demokratske stranke, da apstrahujemo lokalne izbore za opštinu, vezani su uvek za Beograd, tkao izbornu jedinicu. Nijedna od ovih partija ne kandidujc prilikom poslaničkih izbora, koga od svojih uglednih članova, beogradskog Jevrejina. u drugom kom mestu van Beograda, gde bi pošao i autoritetom, stranke, bez obzira na broj jevrejskih kuglica. Ima jevrejskih imena u redovima ovih stranaka, koja bi bez sumnje činila svaku čast parlamentu i mnogu uslugu stranci. I premda ima razloga polltičko-tehničke prirode, koji objašnjavaju takvo stanje, ova so činjenica javlja ipak kao neka anomalija.

Antisemitizam u Americi

Da ima antisemitizma u Americi, ne sumnja nitko, tko razmatra prilike i razmišlja o razlozima odnošaia .ljudi u američkom društvu. Svakome Jevreju i izvan Amerike biće od interesa, da sam razumije onaj posebni mentalitet Amerike, u kojoj,živi golemi broj Jevreja. Predajem ovaj članak javnosti iz toga, razloga, jer mislim, da je aktuelna i faktična informacija najbolje sredstvo za stvaranje objektivnih sudova. Ne može se o pčihi .Amerikanaca reći, da ona mrzi jevrejski narod kao takav, nego su Amerikancu mnogi jevrejski; tipovi lično .neugodni, antropološki, jer rasa budi osjećaj njegove različitosti i napokon, last non least, jevrejski aktivni duh na putu je njegovoj vlastitoj težnji za mirnijom udobnosti. Mnogo se u zadnje vrijeme i govori i piše o t. zv. »nordijskoj rasi«, ili na američku: »Nordici«. Ovaj je pojam, ikako objektivni socijolozi tvrde, stvoren namjerice zato, da se tačno odrede granice izmedju t. zv. anglosaskih plemena i svih drugih, bilo azijatskih, semitskih ili slavenskih elemenata. Ovaj nordijski ili stopostotni čisti Amerikanac zazire od svega, što ga antropološki, socijološki ili moralno podsjeća na jednu drugu rasu, osim one čisto sjeverne grane, ili kako ju je Niče nazvao »die blonde Bestie«. Najjasnije se izražava taj nordijski stav na američkim univerzama, kako medju profesorima tako i medju studentima. Po anglosaskom. shvaćanju šport i uopće fizička kultura je karakteristika mladosti, snage i džentlmena, .levrejska mladež na univerzama, kolikogod sudjeluje gotovo na svim poljima športa, ipak ne zanemaruje duševnu stranu i znanstvenu svrhu jedne velike institucije, kao što je univerza. Rezultat je, da su razmjerno Jevreji uvijek oni, koji posavršavaju svoje nauke na vrijeme. ko ; i su prvi u klinikama, laboratorijima i seminarima. Da se sa strane nordijske uprave univerze stane tome na put, uvedeni su na univerzama t. zv. »intelli gence tests«, što bi otprilike značilo ili trebalo da znači: objektivno mjerenje inteligencije. Pri ulasku u univerze, na mnogim od tih viših škola, zahtijeva se od novih brucoša, da odgovore na sva pitanja jednog već pripravljenog štampanog arka. Ti se odgovori onda po jednoj zasebnoj komisiji »tačno« ispitaju i ako većina u komisiji odluči, da jedan kandidat nema dovoljno procenata znanja, morala i socijalnosti, študent nije primljen u tu univerzu. To je bio najbolji i najmanje sumnjiv način, da se na mnogim univerzama stvori jedan numerus klauzus za Jevreje. Prirodni je rezultat bio, da su jevrejski mladići 5 djevojke otišli u takve univerze. koje su manje više radi svoga objektivnog gledišta primale sve rase bez razlike. Na nekima od tih univerza imade katkada preko 50% jevrejskih študenata. Na ovakove institucije dižu anglosaski Amerikanci graju i galamu.

U javnom društvenom životu urodjeni Amerikanci stvoriše novi ideal amerikanizma. U trgovini obično krive Jevreje, kao skrupulozne bankire, komercijalne liberalce, predstavnike neograničene konkurencije. Po njihovu mišljenju, Amerika ne teži za liberalnim metodama u ekonomiji, nego za zaštitom vlastite industrije i agrikulture, a na prvom mjestu, za stvaranjem velikih nacionalnih trustova i stvaranjem akumuliranog kapitala. Najizrazitiji tip te vrsti ekonomskog antisemitizma i ujedno najopasnija forma je fordi za m. Opasnost leži u tome, što se Ford u svim svojim ili barem po njemu financiranim obligacijama sakriva pod nekim tmurnim, konfuznim filozofsko-religtjskim industri' jalizmom. On tvrdi, da je internacionalno bankarstvo u rukama Jevreja, da je ideal Jevreja aristokratsko razlikovanje i izoliranje, nadalje, da se Jevrej nikako ne može potpuno stopiti i asimilirati sa svojom okolicom, pa da je uslijed toga demokratski duh Amerike u najvećoj opasnosti. Dobri posmatrači pravih razloga novih ograničenja u useljavanju tvrde i dokazuju, da su sve te zakonske zapreke bile manje više stvorene, da se stane na put useljivanju Jevreja iz istočnih krajeva. Američka okolica doživljava naime jednu tipičnu činjenicu kod svih jevrejskih emigranata, a to je, da se svakj jevrejski emigrant vrlo lako snalazi socijalno u okolici, jer se pridružuje stvorenim velikim jevrejjskim organizacijama. Najveće filantropske organizacije ili su posve u rukama Jevreja, ili ih je kakav jevrejski socijalni vodja i radnik stvorio. Ideal Amerikanaca bio bi, da se jevrejska masa isto ikao i masa drugih naroda, čim stupi na obalu Amerike, baci na trg, tako da poslodavci mogu lakše naći radnu snagu. M : esto toga oni opažaju, kako najveći dio Jevreja dolazi već sa nekom odredjenom svrhom i da se brzo snalazi medju svojim sunarodnjacima i to uslijed one velike krvne i porodične veze izmedju američkih i evropskih Jevreja. U privatnom životu Amerikanac nalazi mnogošta, da mrzi na Jevreje. Ovo su otprilike optužbe protiv jevrejske rase: da na svim željeznicama, tramvajima, podzemnim i nadzemnim vlakovima obično ne mare za ljude u okolici, nego se guraju naprijed, pa ne će n? za volju dama napustiti svoja mjesta; da u svim socijalnim organizacijama traže najbolja, najodgovornija i najistaknutija mjesta; da se separišu u posebnim dijelovima vehkih gradova; da jevrejske žene upadno pokazuju svoju luksurioznofct; da okupiraju sva najbolja ljetovališta; da preglasno svuda govore; da su parveniji; a naročito ne može Amerikanac da trpi, da se mnogo Jevreja hrani bogatijom hranom i već iz daljine bježi ako miriše haringu, punienu ribu i kisele krastavce. Trna još mnogo smiješnih predrasuda, a u glavnom svi su ti prigovori karakteristični po tome, što Amerikanac ne će da bude pomućen u svojoj udobnosti,

DR. ISAK ALTARAC

NEW YORK:

navikama i običajima koje on drži najboljima. Širenje organizacije k u-k 1 u x*k 1 a n nije ništa drugo nego izrazito isticanje tih stopostotno cm amerikanskih karakteristika sa ciljem., da se sve nemilosrdno ruši i ništi, što je drukčije i različnjj t ■, tudje anglosaskoj dušiU politici Amerikanac predbacuje Jevrejunavodjama, da su previše radikalni, liberalni i internacionalni, dok je ideal jednoga Amerikanca nacionalni amerikanski patriotizam, koji će napisati na zastavu: America First. Ovakva se politička % zofija najbolje karakteriše američkim principom »Monroe doctrine«, po kome se bitno tvrdi, da Amerika nikada ne smije da miješa u politiku drugih naroda, kao što i. obratno, nijedna druga zen% ne smije da se miješa u američke prilike. Jevreji su u 1i t e rat u r i .zadnjih godina zauzeli lijepo mjesto. Novele i drame jevrejskih pisaca ističu 1 se dubokom analizom, ispitivanjem najviših ljudskih problema i svojom najmodernijom psihologijom. Amerikanac je naprotiv naučio u svome odgoju i razvoju, da se u životu moraju os ; ečaji, emocije temperamenti kontrolisati i prikrivati, a ponajviše, da se o odnošaju spolova ne može previše i prejasno govoriti. Psihoanaliza kao metoda za istraživanje ljudskih nagona je za Amerikanca jevrejska znanost, koju on nazivlje nemoralnom. Kubizam i futurizam u umjetnosti moraju po njegovom shvaćanju biti jevrejskog porijetla. jer ruše stare utvrdjene forme. Uistinu radi tih istih temperamentnih i sličnih nagonskih navika. Amerikanac ne može da trpi Talijana, Crnca i Slavena. Njemu su svi ti tipovj nešto previše živahni, previše jasni u svojim odnošajima prema životu, previše veseli, živahni i glasni, a njegov anglosaski mentalitet bi najradije potisnuo i ugušio sve te primitivne ljudske instinkte. Radj vlastite nesposobnosti da se baci sam u Krilo jednostavnog prirodnog života, on nerado gleda kako se jevrejski narod optimistički nauživa života, a ne vidi, da on sam traži sredstva otrovnih p ća, divljih plesova i podzemnih birtija, jer je tipična za Norđike konfliktna hipokrizija. Još na jednom polju ne može Amerikanac staroga kova i prasjedilačkih prava oprostiti Jevrejima, a to je na polju religije. Amerikanac je u tom pogledu vrlo osjetljiv. On) je donio sa sobom u novi svijet neki ortodoksni puritanizam, koji se u njihovim krugovima nazivlje fundamentalizmom. Ovi Amerikanci sasvim nepromjenljivo i temeljito t. i. fundamentalno vjeruju u Novi Zavjet, pa predbacuju Jevrejima .-‘dvije stvari: da ne ostaju u granicama Starog Zavjeta, i da se previše miješaju u teološka pitanja Novoga Zavjeta. On vidi najveću opasnost u tome, što se neki rabini prijateljski u organizacijama sastaju sa kršćanskim svećenicima, da hram i crkva priredjuju zajedno sastanke i zabave, a ponajviše zamjera nekim liberalnim rabinima, terribile đictu, da u svojim propovijedima previše uzimaju Isusa kao predmet diskusije. Da Jevrej u svome liberalizmu zauzima stanovište, da je najbolja religija praktični moral i etičko djelovanje u svakiđanjem životu, to je iedno tudje naziranje za anglosasko? Amerikanca, koji u religiji ipak gleda jedno više stanovište božanske organizacije svijeta. * Temu o američkom antisemitizmu teško je is' crpsti. Antisemitizam je u Americi u svojim začecima i teško je predvidjeti kakve i koje će dimenzije zauzeti.

6

»ŽIDOV«

BROJ 37 35

Cijenjenim damama na znanje Na 5, augusta otvoren je jedan prvoklasni modni salon haljina za dame, te se preporuča za izradu od najelegantnijeg engleskog Modni salon haljina za dame kostima do najjednostavnije kućne ha- Zagreb, JeIaČIĆCV trg br. 6. CKic Parisiene K, d. ljine; izradba solidna i cijene umjerene Mezanin Telt

, OGLAS: . M. ILIĆ I GAŠPARAC agencija za promet nekretninama svoje stare! poslovne prostorije Pctrinjska 3. Telefon 19—97. u kojima i nadalje ureduje.

NAJNOVIJE U H J H“ patentni gumb Promenljiv za svaKo odijelo Šivanje gumbi nije više potrebno, trgan e sa korijenom i oštečivanje dijelova sukna je isključeno. Dobiva se u svim strukovnim trgovinama Generalno zastupstvo za Jugoslaviju: „NOIfITHS* 1 Zagreb, Predovićeva 23