JUS standardizacija
ženog rađa, kontrolnih i uvoznih kuća, inspektorata. Tek posle širokih diskusija izvršena je konačna ređakcija i objavljene su Naredbe o obaveznom atestiranju pamuka ("Službeni list SFRJ", broj 4/79) i Naređba o obaveznom atestiranju vune ("Službeni list SFRJ", broj 6/79), a
u toku je objavljivanje Naredbe o obaveznom atestiranju jute.
Ovim naredbama propisuju se karakteristike proizvođa, koje se obavezno atestiraju, metođe ispitivanja propisanih karakteristika, postupak uzimanja uzoraka, sadržaj izveštaja o ispitivanju, način označava-– nja atestnim znakom, kao i uslovi, koje moraju ispuniti organizacije udruženog rađa, koje žele da se bave atestiranjem u pogledu tehničke opremljenosti i stručne kvalifikacije kadrova.Takodje se propisuJu i rokovi za ispitivanja u svrhu atestiranja, kojih se ove organizacije moraju pridržavati.
~
rilikom izbora karakteristika,
spitivati odabrane su sve one, koje su redvidjene standardima, a koje su bitne za efinisanje kvaliteta ovih proizvođa.
koje će se 1. Pp d
Provera bruto mase bala, tare i neto mase vlakana, kao bitan elemenat i kod vune i pamuka takodje se propisuje ovim naredbama.
U principu, osnov za donošenje propisa o obaveznom atestiranju su važeći jugoslovenski standardi, pa su kao metođe ispitivanja kod atestiranja vune, pamuka i jute korišće ne one, koje se njima propisuju. Medjutim, pokazalo se da je za odredjivanje nekih karakteristika ovih proizvođa jugoslovenskim standardima, dato više alternativnih metodđa (na primer za odredjivanje zrelosti i finoće, kao karakteristika pamuka). Praksa je pokazala da ispitivanje jedne karakteristike prema različitim metođama često daje različite rezultate sa različitom tačnošću kod istog uzorka, pa se zbog toga prilikom odre djivanja metoda ispitivanja u svrhu atestiranja opredeljivalo samo za jednu. Pri OVOme se pored ostalog vodđdilo računa i o dužini trajanja i troškovima ispitivanja. Propisivanje jedinstvenih metođa za ispitivanje pojedinih karakteristika omogućuje uporedjenje rezultata za ispitivani proizvod.
Takodje, se pokazalo, da se metođe za ispitivanje nekih karakteristika ovih proizvoda, koje su u svetu uobičajene i široko korišćene ne nalaze za sađa u jugoslovenskim standardima, ili su nešto izmenjene i dopunjene
u odnosu na njih, pa su one u celini unete u propise. To je, na primer, metođa za odredjivanje prekidne sile vlakana, kao karakteristika kvaliteta pamuka, metođa odredjivanja finoće kod vune, ili pak metođa odredjivanja jačine na kidđanje snopa vlakana kođ jute.
Postojeći standard za jutu propisuje samo opšte uslove i moguće stupnjeve kvaliteta u
okviru pojedinih karakteristika jute. Da bi se olakšalo vršenje atestiranja OVOg proizvoda i ujednačili kriterijumi prilikom odredjivanja kvaliteta, u Naredbi o obaveznom atestiranju jute izvršeno je njeno razvrstavanje u četiri kvalitetne klase. Pri tome su korišćeni postojeći medjunarodni dogovor u vezi sa klasiranjem jute, kao i praksa, koja je ustaljena prilikom ugovaranja sa isporu= čiocem u pogledu klasa.
Prilikom razvrstavanja Jjute prema kvalitet-
nim klasama dužina vlakana i jačina na kidanje, kao karakteristike kvaliteta definisa-
ne su i numerički u okviru klasa.
Izmenjen je i procenat vlage utvrdjen standardom da bi se izbegla neusaglašenost izmedju realne situacije na svetskom tržištu Jute i propisanih određaba u Naredbi.
Za propisivanje načina uzimanja uzoraka vune, pamuka i jute za atestiranje, korišćeni su takodje odgovarajući jugoslovenski standardđi, s tim što je u određbi o uzorkovanju u Naredbi o obaveznom atestiranju pamuka još definisana i veličina uzorka za ispitivanje odredjenih karakteristika, a u Naredbi o obaveznom atestiranju vune odredjeno je taČno prema kojoj metodi će se vršiti uzorkovanje za atestiranje (s obzirom na dve alternativne metode, koje postoje u odgovara-– jućem jugoslovenskom standardu).
U naređbama se propisuje tačan sadržaj izveštaja o ispitivanju, sa svim potrebnim podacima o isporuci odgovarajućih proizvoda, uzimanju uzoraka, propisima, prema kojima su vršena ispitivanja, kao i rezultatima ispitivanja.
Kada se ispitivanjem proizvoda utvrdi da oni ispunjavaju propisane uslove organizacija ovlašćena za atestiranje prema ovim naredbama (propisima) izdaje atest, uz koji se prilaže jedan primerak izveštaja o ispitivanju sa rezultatima ispitivanja. Ovim naredbama propisuje se takodje i način označavanja atestiranih proizvoda atestnim znakom u skladu sa Naredbom o izgledu i upotrebi atestnog znaka ("Službeni list SFRJ", br. 4/79). U atestni znak unosi se utvrdjena oznaka tipa ili klase vune, pamuka i jute.
Uredjaji i oprema, kojom mora raspolagati organizacija udruženog rađa da bi mogla dobiti ovlašćenje za vršenje atestiranja ovih proizvoda propisana je prema zahtevima metoda utvrdjenih za ispitivanje poJedinih karakteristika.
Prilikom propisivanja stručne kvalifika-_
cije i radnog iskustva kadrova, koji treba da se bave atestiranjem, koristilo se
dosadašnje iskustvo u radu na ispitivanju ovih proizvoda.
247