JUS standardizacija

mi jJOŠ nemamo nekih osnovih podataka kao zvaničnih osnova za mnoga razmatranja; niti postoje analize da li je ovo Što se meri dovoljno, suvišno ili deficitarno. Brižljivo se upisuju dozvole za transport radioaktivnih izotopa, ali se dugo godina nije vodila briga o ogromnim količinama otpadnih rađioaktivnih materijala deponovanih u nuklearnim institutima; nije bilo dobro planiranje ni investicija u opremu za odredjene poslove zaštite od zračenja. Oyvakve i slične stvari mogu se i dalje citirati, pa braniti i kritikovati sa skoro podjednakim uspehom. Medjutim to nije stvar ovoga referata, već jedne ozbiljnije analize sa ciljem da se za sistem zaštite od zračenja, kojeg moramo sagledati i postupno izgradjivati, iskoriste sva pozitivnai negativna iskustva našeg dosadašnjeg rada.

Postoji veći broj ozbiljnih razloga, doduše sa različitim stepenem urgentnosti, koji neminovno upućuju na potrebu da se sa-

gleđa celovit sistem i racionalna politika zaštite od zračenja. Odđ ovih razloga smatramo da je ovom prilikom i u ovom momentu

važno citirati sledeće:

1. Naša zemlja krenula je putem mirnodopske primene nuklearne energije izgradnjom nuklearne elektrane Krško, procenama gradnje većeg broja elektrana do 2000 godine, razmatranjem gorivog ciklusa, drugih nuklearno-industrijskih potencijala, kao i analizama o korišćenju nuklearno-energetskih sistema u proizvodnji nekih sirovina hemijske industrije.

2. Neke klasične tehnologije, naročito zbog svojih današnjih i planiranih dimenzija i kapaciteta, postavljaju vrlo ozbiljne probleme u domenu zaštite od zračenja. Na primer, to je sadržaj urana u nekim vrstama uglja. Zatim, u okolnostima intenzivne upotrebe prirodnih fosfata za veštačka djubriva uran i pnrodukti njeqovog raspada postaju značajna kompmonenta

u ozračivanju šireg stanovništva.

3. Naučna saznanja i praktična dostignuća bio-medicinskih nauka u sferi rizika ozračivanja, i drugih nauka kada se radi o Opravdanosti, optimizaciji i prihvatljivosti rizika, moraju. i u nas pravovremeno dobijati odgovarajuća tumačenja i zakonske osnove primene, pogotovu kađa su ove kategorije verifikovane na medjunarodnom nivou i kada su dobile status preporuke od strane kvalifikovanih organizacija Ujedinjenih nacija.

4. Razvoj, pojave, pa i neki neočekivani dogadjaji u sferama mirnodopske i druge primene nuklearne energije, u kojima je zaštita od zračenja jedan od najbitnijih elemenata sa gledišta bezbednosti šireg stanovništva, postaju sve značajniji faktor ekonomske, političke i strategijske pozicije u odnosima zemalja i blokova, a naročito na relaciji razvijeni —-— zemlje u razvoju. Zbog mesta i ulocje naše zemlje u pokretu nesvrstanih, jedan solidan sistem zaštite od zračenja, u kome su ugradjeni elementi naše opreme, tehnologije, znanja i iskustva, bio bi značajna referenca, predmet interesovanja mnogih zemalja i

svakako, materija koja u celini ili delovima može biti nestandardna stavka izvoza.

2. MKeatak opis sistema

Stručnjacima zaštite od zračenja dobro je poznato da sistemi zaštite ođ zračenja variraju od zemlje do zemlje, bilo u celini ili u komponentama, u organizaciji, OsnOovnoj filozofiji itd. Mođeli sistema, kako centralizovani tako i dispergovani, preuzimani su uglavnom ođ zemalja – velikih miklearnih sila, koje su ove sisteme morale da izgradjuju, najpre zbog proizvodnje nuklearnog oružja, a zatim zbog mirnodopske primene nuklearne energije, naročito u energetske svrhe.

Variranje sistema zaštite od zračenja uslovljeno je sa više faktora, tako đa se teško može naći sistem koji bi u svemu bio jednak u dve ili više zemalja. Ovo je sasvim normalno s obzirom na želju i nastojanja svake zemlje da za svoje potrebe izgradi što bolji sistem i đa u njega ugradi svoje osobenosti, postojeće strukture, reference i ostalo od značaja za ovu važnu oblast.

Što se tiče sistema zaštite u nas, očigledno je da se adekvatan model ne može naći, u prvom ređu zbog našeg ustavno-–pravnog i društveno-političkcg sistema, odnosno zbog osobenosti koje iz njega proističu. Sistem za zaštitu od zračenja, kao i svaki organizovan sistem, ima svoje segmente, to Jest podsisteme, unutar kojih se nalazi veći ili manji broj komponenata.

U cilju kratkog opisa sistema za zaštitu od zračenja korisno je da se razmotre đve sledeće varijante: osnovni i optimalni sistem.

Osnovni sistem za zaštitu od zračenja mogao bi da sadrži segmente sledećih naziva: Komitet za zaštitu od zračenja Regulativa

Operativa

Inspekcija

Radijacioni monitoring

in => O O —

Ovo bi istovremeno bio i minimalni sistem, Jer je skoro nemoguće da se na nivou današnjih potreba sprovodi zaštita od zračenja bez organizovanog sistema sa 5 citiranih segmenata.

Optimalni sistem za koji je kasnije đato šire obrazloženje, ima nešto veći broj segmenata. On, nOrmalno, sadrži već citirane segmente, a takodje i sledeće:

6. Istraživanja i razvoj 7. Proizvodnju opreme 8. Školovanje kadrova 9. Informisanje javnosti

Sadržaj, zadaci i delatnosti u okvirima ovih segmenata, pod uslovom da oni čine

a u _,_.K__—,F_,__KL_L___L_________________________________———seA"l27