JUS standardizacija

većim delom regulisala zdravstevena ispravnost proizvoda. Svakako je ovaj propis odraz tadašnjeg stepena razvijenosti prehrambene industrije. To je praktično bio početak razvoja ove industrije čija je glavna karakteristika prelazak sa zanatske na industrijsku proizvodnju. Osnova za dalje regulisanje kvaliteta poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda stvorena je donošenjem Zakona o jugoslovenskim standardima i normama kvaliteta proizvoda

(„Sl. list SFRJ" br. 16/G6O, 32/62, 2/74) odnosno

Zakona o standardizaciji (,,Sl. list SFRJ”,br.38/77 i

11/80).

Paralelno sa razvojem industrijske proizvodnje i pojedi-

nih grana prehrambene industrije, razvijaju se potrebe

i zahtevi društva za preciznijim regulisanjem karakteris-

tika i pojedinih normi kvaliteta proizvoda. Tako se u

1963. godini donose pravilnici za pojedine proizvode

iz oblasti žitarica, keksa, kakao proizvoda itd.

Za oblast koja je predmet današnjeg razmatranja doneti

su sledeći pravilnici:

1. Pravilnik o kvalitetu žita, mlinskih proizvoda, hleba i peciva, testenina i keksa (,,Sl. list SFRJ”, br. 21/63) koji je tokom narednih godina pretrpeo izmene i dopune (,,Sl. list SFRJ”, br. 2/64, 10/68, 24/68).

2. Pravilnik o kvalitetu masti i ulja biljnog porekla, margarina, majoneza, šećera i ostalih saharida, poslasičarskih proizvoda, meda, kakao proizvoda i proizvoda sličnih čokoladi („Sl. list SFRJ”, br. 19/63) a izmene i dopune su objavljene u („Sl. listu SFRJ”,br.2/64i 1/67).

U odnosu na prvi propis iz 1957. godine koji je u opštim

crtama regulisao kvalitet svih životnih namirnica, pome-

nutim pravilnicima utvrđuje se za svaki proizvod minimalan kvalitet koji mora da ispunjava, kao i minimalni uslovi koje moraju da ispunjavaju proizvodi za održanje

i očuvanje kvaliteta kako u proizvodnji tako i u prome-

tu.

Slobodno se može reći da s razvojem tehnologije i tržišta

zahtevi za novim propisima iz ovih oblasti dolaze od stra-

ne proizvođača koji su u velikoj meri povezani sa naučnim institucijama i koji, prema mogućnostima tehnologije izrade, žele da unesu u propise norme kvaliteta. Isto tako sa unapređenjem tehnologije dolazi do proširenja asortimana, izrade novih proizvoda što nameće potrebu regulisanja kvaliteta i definisanja određenih parametara kvaliteta. Sa druge strane pojavljuju se potrebe i zahtevi inspekcijskih službi i organizacija koje se bave kontrolom ispitivanja proizvoda za propisivanjem normi kvaliteta proizvoda u cilju zaštite interesa potrošača i za donošenjem metoda za kontrolu kvaliteta proizvoda. Na taj na-

čin se ističe potreba stvaranja jednakih uslova za sve u

lancu od proizvođača do potrošača. Naime na taj način,

„propisi o kvalitetu proizvoda predstavljaju važan druš-

tveni instrument za zaštitu interesa potrošača kao i kva-

liteta proizvoda koji predstavlja važan faktor u privred-

238

nom poslovanju osnovnih organizacija udruženog rada na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu”. Napred pomenuti Pravilnici, doneti u 1963. godini, definišu više grupa proizvoda. Tako je u Pravilniku o kvalitetu Žita, mlinskih proizvoda odnosno keksa, definisano 17 vrsta hleba i peciva, 6 grupa testenina, a keks i srodni proizvodi raspoređeni su u 8 grupa prilikom definisanja. Pravilnik o kvalitetu masti i ulja biljnog porekla je obuhvatio svojim odredbama i konditorske proizvode. Takođe je u grupi proizvoda ,.BBombone” definisano 19 vrsta proizvoda. U poglavlju koje se odnosi na „Poslastičarske proizvode” definišu se 4 vrste proizvoda a u poglavlju „Kakao proizvodi” definiše se 6 grupa osnovnih proizvoda itd. Pomenuti proizvodi bili su razvrstani u dva pravilnika koji u pojedinim delovima nemaju sličnosti ni u pogledu tehnologije izrade, ni po sastavu, što je svakako odraz tadašnjeg stanja privrede i proizvodnje. Rezultat daljeg razvoja prehrambene industrije i pojedinih grana privrede, je unapređenje rada na izradi pravilnika, preciznijoj razradi ne samo normi kvaliteta već i povećanja asortimana proizvoda. Istovremeno dolazi do grupisanja proizvoda sličnih po tehnologiji rada i sastavu i do izrade novih praivlnika te je iz Pravilnika o kvalitetu žita . . . testenina izdvojen deo koji se odnosi na keks i proizvode srodne keksu, u poseban Pravilnik koji je objavljen u „Sl. listu SFRJ", br 68/78 i dopunjen u „SI. listu SFRJ" br. 63/79. godine. Isto tako je iz Pravilnika o kvalitetu masti, ulja, margarina, majoneza, šećera izvdvojen deo koji se odnosi na kakao proizvode, proizvode slične čokoladi i poslastičarske proizvode. U tom smislu donet je novi Pravilnik koji posebno obrađuje navedene proizvode i uključuje novu grupu proizvoda „Kremove“” tako da Pravilnik objavljen u „Službenom listu SFRJ”,br. 54/76, 23/77, 13/78 i 44/79 nosi naziv „Pravilnik o kvalitetu kakao proizvoda, proizvoda sličnih čokoladi, bombonskih proizvoda i kremova”. Na osnovu napred iznetog proizilazi da je utvrđivanje normi kvaliteta kroz propise u neposrednoj funkciji sa društvenim kretanjima koja se najčešće ogledaju u razvoju i unapređenju tehnologije i zahteva tržišta, kroz ekonomski momenat i u odnosu na smanjenje ili poboljšanje kvaliteta proizvoda i praćenje i kontrolu kvaliteta. To je potencirano i Zakonom o standardizaciji koji u opštim odredbama ističe na prvom mestu: 1. obezbeđenje jedinstva jugoslovenskog tržišta 2. razvoj i unapređenje proizvodnje, prometa, usluga i drugih delatnosti udruženog rada 3. zaštitu potrošača naročito u pogledu bezbednosti pri upotrebi proizvoda, pouzdanosti, trajnosti itd.”. Sva iri gore navedena elementa na neki način treba pomiriti, usaglasiti u tom cilju da se kroz propis postigne

”

Standardizacija, 1982./br. 5—