JUS standardizacija
cija udruženog radai stranih lica, pri pribavljanju materijalnog prava na tehnologiju \licence, know-how i dr.) zahteva — između ostalog — garancije davaoca tehnoloqije da ta tehnologija ne utiče štetno na život i zdravlje ljudi, odnosno stvari ı čovekovu okolinu. Ako takva štetna dejstva mogu nastati, od davaoca tehnologije se zahteva da saopšti mere koje treba preduzeti radi otklanjanja štetnog dejstva te tehnologije, kao i garancije da će organizaciji udruženog rada ili trećem licu naknaditi štetu koja je nastala korišćenjem te tehnologije ili proizvoda izrađenih njenom primenom. Međutim, pravna preventiva u pogledu društveno odqaovorne primene tehnologije najizraženijajeu Zakonu ostandardizaciji, kojije kao Jedan od svojih ciljeva postavio ı „svođenje rizika od primenjivanja novih naučnih i tehničkih otkrića na najmanju moguću meru”.
Zakon o standardizaciji nije definisao standardizaciju kao zasebnu disciplinu; za potrebe primenjivanja tog zakona određeno je da se pod standardizacijom podrazumeva donošenje i primenjivanje standarda, tehničkih normativa, normi kvaliteta proizvoda i usluga i propisa predviđenih tim zakonom. Propisima iz oblasti standardizacije, koje predviđa Zakon o standardizaciji, a kojima se unapred propisuju određeni tehnički uslovi i zahtevi koji moraju da budu ispunjeni pri proizvodnji proizvoda i izvođenju radova, ili koje moraju da ispunjavaju sami ti proizvodi ili radovi, kao i uslov ı zahtevi u pogledu ispitivanja proizvoda i verifikacije rezultata tih ispitivanja, u znatnoj meri se ostvaruje napred pomenuti cilj svođenja rizika od primenjivanja novih naučnih i tehničkih dostignuća u društveno prihvatljive granice.
Jedna od najznačajnihih karika u tom lancu je sistem obaveznog atestiranja (homologacije) proizvoda.
Obavezno atestiranje (homologacija)
Ohavezno atestiranje (homologacija), kako je koncipi-
rano Zakonom o standardizaciji, predstavlja jedinstveni sistem koji na nivou SFRJ obuhvata:
— određivanje proizvoda čija svojstva i karakteristike, radi postizanja ciljeva sistema, podležu postupku obaveznog atestiranja (homologacije);
— utvrđivanje i definisanje svojstava i karakteristika tih proizvoda koje predstavljaju uslov za bezbedno korišćenje proizvoda (uključujući radne mašine i opremu), ili uslov za zaštitu zakonom utvrđenih društvenih interesa; — određivanje: jednoobraznog načina ispitivanja proizvoda, uzimanja uzoraka, metoda ispitivanja, potrebne ispitne opreme, uslova koje mora da ispunjava ta oprema i stručnih i drugih kvalifikacija kadrova koji učestvuju u sprovođenju sistema; |
— utvrđivanje uslova neophodnih za objektivnost obaveznog atestiranja (homologacije);
— ispitivanje proizvoda radi utvrđivanja saobraznosti svojstava i karakteristika proizvoda propisanim svojstvima i karakteristikama obuhvaćenih sistemom;
— izdavanje atesta i označavanje proizvoda atestnim znakom; -
·— kontrolu funkcionisanja sistema u praksi.
Ciljevi sistema jasno su izraženi u članu 55. izmenjenog
i dopunjenog Zakona o standardizaciji, i obuhvataju:
— obezbeđenje tehničke i konstrukcione sigurnosti u proizvodnji i upotrebi proizvoda, u izgradnji i pri obavljanju radova:
— bezbednost i zaštitu života i zdravlja ljudi, čovekove sredine, društvenih sredstava ı imovine gradana;
— ostvarivanje i zaštitu interesa narodne odbrane i samozaštite; — Ostvarivanje i zaštitu značajnih ekonomskih interesa zemlje. .
Sistem obaveznog atestiranja (homologacije), kako je
zamišljen, treba da omogući:
— zaštitu jugoslovenskog tržišta od stavljanja u promet proizvoda koji, s obzirom na svojstva i karakteristike, dopuštaju mogućnost ugrožavanja bezbednosti korisnika, nastanka štete ili povrede određenih društvenih interesa, ili proizvoda koji neodgovarajuć im kvalitetom, svojstvima i karakteristikama narušavaju ekonomske interese zemlje;
— uključivanje u međunarodne sisteme atestiranja (homologacije) i time otklanjanje tehničkih barijera izvozu jugoslovenskih proizvoda:
— racionalno korišćenje ispitnih kapaciteta (opreme, kadrova i dr.);
— objektivnost postupka pri obaveznom atestiranju (homologaciji) proizvoda;
— povezivanje od ranije postojećih delova sistema u jednu celinu.
Zakon o standardizaciji definiše obavezno atestiranje (homologaciju) kao postupak u kome se, na način određen zakonom i propisima donesenim na osnovu zakona, utvrđuje da li određeni proizvod ima svojstva i karakteristike koje su određene propisima donesenim na osnovu zakona, a koje su uslov za bezbedno korišćenje proizvoda ili uslov za zaštitu zakonom utvrđenih interesa društvene zajednice. . Direktor Saveznog zavoda za standardizaciju izričito je zakonom ovlašćen da svojim propisima, pod zakonom određenim uslovima, određuje proizvode koji podležu obaveznom atestiranju (homologaciji), kao i da tim propisima uređuje sva pitanja postupka i načina atestiranja (homologacije) tih proizvoda.
Za pravilno i uredno atestiranje (homologaciju) proizvo-
da koji prema ovim propisima podleže obaveznom ate-
stiranju (homologaciji) odgovoran je Savezni zavod za standardizaciju, pa je kao takav i zakonom ovlašćen izdavalac atesta za te proizvode. Kako međutim sprovo-
212 SS == =Ce=_ __Siii U M BL ae UMI. U aiu ini 0 NIBBOVA 18 i A: UGLU
Standardizacija, 1982./br. 5—