JUS standardizacija
Naredba o obaveznom atestiranju električnih aparata za domaćinstvo među prvim je naredbama o obaveznom atestiranju koje je izdao Savezni zavod za standardizaciju, a koja obavezuje proizvođače da atestiraju svoje proizvode. Atestiranje električnih aparata za domaćinstvo odnosi se na utvrđivanje njihove kvalitete u pogledu sigurnosti pri rukovanju, što znači da je atestirani proizvod takav da ne može predstavljati opasnost po život ili zdravlje korisnika, te da ne može biti uzrok materijalnim štetama, kao što su požar, poplava u stanu ili slično, Potreba sigurnosti pri rukovanju posebno je izražena činjenicom da se električnim aparatima za domaćinstvo koriste uglavnom nestručne osobe. Ova potreba očito je prihvaćena u Saveznom zavodu za standardizaciju, što je dovelo do objavljivanja Naredbe. Atestiranje električnih aparata za domaćinstvo uvedeno je u mnogim zemljama, bilo kao obavezno, bilo kao neobavezno, već znatno ranije. Zbog toga su proizvođači električnih aparata za domaćinstvo, koji su izvozili svoje aparate, često morali aparate atestirati u inozemnim ispitnim laboratorijima, tako da su bili upoznati sa sistemom atestiranja. Osim toga i ranije su postojali jugoslovenski standardi sa obaveznom primjenom za sigurnost električnih aparata za domaćinstvo, a prema starom Zakonu o standardizaciji proizvođači, odnosrio uvoznici, bili su obavezni da prije stavljanja aparata u promet provjere zadovoljavanje zahtjeva jugoslavenskih standarda. Na osnovi ovakve provjere pojedine ispitne laboratorije izdavale su ateste iako sistem atestiranja nije bio pravno razrađen, tako da su postojale znatne razlike u radu pojedinih laboratorija.
Ovo je ipak znatno olakšalo uvođenje obaveznog atestiranja električnih aparata za domaćinstvo, tako da većina proizvođača nije imala tehničkih problema kod atestiranja. Problemi su se pojavili kod nekih manjih proizvođača, koji ni ranije nisu posvećivali odgovarajuću pažnju standardima, a pogotovo kod uvoznika, kod kojih je, za većinu, obavezno atestiranje bila neugodna novost, OVLAŠTENE ORGANIZACIJE ZA ATESTIRANJE
Naredba o obaveznom atestiranju električnih aparata za domaćinstvo propisuje i postupak na osnovi kojeg pojedine organizacije mogu dobiti ovlaštenje za atestiranje. Ovlaštenje izdaje Savezni zavod za standardizaciju, a popis ovlaštenih organizacija objavljuje se u Službenom listu SFRJ. Ovlaštenje može dobiti organizacija koja ima određeni pravni status, koja raspolaže određenom opremom potrebnom za ispitivanje i koja ima radnike sa određenom stručnom kvalifikacijom i radnim iskustvom na poslovima ispitivanja električnih aparata za domaćinstvo.
356
lako je u vrijeme objavljivanja Naredbe bio znatan broj
organizacija zainteresiran za dobijanje ovlaštenja, do sa-
da su ovlaštenje dobile samo slijedeće organizacije:
1. ISKRA, Institut za kakovost in metrologijo, Ljubljana — za sve aparate osim za električne pokrivače i jastuke u pogledu njihove trajnosti
2. RADE KONČAR, Elektrotehnički institut, Zagreb za sve aparate osim za električne pokrivače ı Jastuke u pogledu njihove trajnosti
3. FAKULTETA ZA ELEKTROTEHNIKO, Ljubljana, za sve aparate osim za mikrovalne pećnice, aparate za njegu kose i kože s ultravioletnim i infracrvenim zrakama, te saune.
4. ENERGOINVEST, lIstraživačko-razvojni centar za energetiku, Sarajevo — za određene vrste aparata („Službeni list SFRJ” 3/1980)
5. GORENJE, Raziskave in razvoj, Velenje — za određene vrste aparata (,,Službeni list SERJ” 26/1981).
Prve tri od navedenih organizacija i ranije su izdavale ateste za električne aparate za domaćinstvo, na osnovi starog Zakona o standardizaciji. Svakako začuđuje da je ranije bilo znatno veći broj organizacija koje su izdavale ateste, a nisu zadovoljile uvjete za dobijanje ovlaštenja za atestiranje. Ovlaštene organizacije izdale su do sada približno 400 atesta, alije taj broj nejednolično razdijeljen na pojedine organizacije. Od izdanih atesta otprilike jedna polovina je za aparate domaće proizvodnje, a druga za uvozne aparate. Ovo ukazuje na velik broj raznih tipova električnih aparata za domaćinstvo na našem tržištu, ali kod uvoznih aparata treba uzeti u obzir da se većina 8&testa odnosi na aparate koji se prodaju sa konsignacija, a ti se prodaju u malom broju.
JUS N,M1.001 KAO OSNOVA ISPITIVANJA ZA ATESTIRANJE Osnovni zahtjevi i ispitivanja za utvrđivanje sigurnosti električnih aparata za domaćinstvo propisani su U JUS N.M1.001. Ovaj je standard usklađen sa međunarodnim IEC standardom, a zamjenio je četiri ranija standarda, koji su bili usklađeni s međunarodnim CEE preporukama. Zbog specifičnosti pojedinih vrsta aparata postoji i niz standarda s dopunskim zahtjevima i ispitivanjima za te aparate. | ovi standardi objavljeni su u novom izdanju usklađeni sa IEC standardima, u zamjenu za stare, koji su bili usklađeni s CEE preporukama.
Naredbom je bilo propisano da obaveznom atestiranju podliježu sve vrste električnih aparata za domaćinstvo i aparati koji nisu isključivo namijenjeni za upotrebu u domaćinstvu, ali mogu biti izvor opasnosti za korisnike, kao što su aparati koji se upotrebljavaju u trgovini,
Standardizacija 1982./br. 7—8