JUS standardizacija

ISKUSTVA GORENJA PRI SAVLAĐIVANJU TEHNIČKI BARIJERA PRILIKOM IZVOZA ELEK-

TRIČNIH APARATA-ZA DOMAĆINSTVO

Emil Jeromel, dipl. ing.

Ovo je jedan od referata koji je saopšten na Savetovanju „Atestiranje “82” održanom u Svetozarevu 1. i 2. juna

1982. godine. Uvodna razmatranja

Međunarodna razmena roba i međunarodna razmena rada primaju iz godine u godinu sve veči obseg. | jedno i drugo je moguće razvijati ako postoje u svim državama koje učestvuju u ovoj razmeni, iste tehničke osnove . Nije slučajno, da su upravo elektrotehničari prvi osetili potrebu za usklađivanjem standarda i zbog toga su već godine 1906 ustanovili ,,Međunarodnu elektrotennišku komisi„Ju (IEC), čiji je konačni cilj. bio usklađivanje nacionalnih standarda i izdavanje međunarodnih preporuka, čiji sadržaj bi rnorale da prenesu pojedine države u svoje nacionalne standarde. Tom primeru su kasnije sledi|e takode druge organizacije kao Međunarodna organizacija za standardizaciju (ISO), Međunarodna komisija za pravila za atestiranje električnih proizvoda (CEE), itd. U razmeni robe, kako u nacionalnom tako i u međunarodnom merilu, su se sve češće javljale potrebe za dokazivanjem, da su proizvodi, oprema i sl. izrađeni u skladu sa određenim tehničkim propisima, standardima i dogovorenim tenničkim specifikacijama. Uporedo sa tim su se u raznim državama, koje su na tom području prednjačile, javljale potrebe za uvođenjem atestiranja proizvoda. Atestiranje se u početku razvijalo nezavisno, u skladu sa potrebama ı interesima svake države, na osnovu nacionalnih standarda.

U periodu povećavanja međunarodne razmene robe i rada, takvi sistemi su sve češće predstavljali ozbiljnu prepreku za dalji rast i to ne samo u nerazvijenim državama, koje su se želele osloboditi političke, ekonomske i tehnološke zavisnosti, nego takođe i u razvijenim državama, koje su želele da smanje troškove proizvodnje na račun povećavanja i prodaje svojih proizvoda na što širem svetskom tržištu. Upravo u tom periodu se uloga spomenutih medunarodnih organizacija (IEC, ISO, CEE) vrlo povećala. Njihov rad na području ispitivanja, odnosno atestiranja, bio je usmeren pre svega na formiranje sistema, koji bi osiguravao ugodnosti kako razvijenim, tako i nerazvijenim državama, dakle sistema koji bi predviđao jedinstvene postupke pri ispitivanju i međusobnom priznavanju rezultata merenja, dokumenata odnosno certifikata. Upravo na području atestiranja za električne proizvode bilo je u okviru CEE najviše urađeno. Formiralo se telo Certi-

450

fication Board (CB), koje vodi sistem atestiranja na bazi CEE propisa. Zbog usklađivanja različitih interesa pojedinih država, stvaranje sistema atestiranja i na području električnih proizvoda, kako svetskog tako i evropskog karaktera, je vrlo sporo i zbog toga ne daje očekivani efekat. Do sličnih zaključaka su došle mnoge države koje su, u okviru političkih odnosno ekonomskih grupacija, formirala razne regionalne sisteme. Ti sistemi nude podobnosti odnosno koristi samo uskom krugu država koje su učlanjene u pojedine grupacije. Svi ti sistemi dakle predstavljaju zatvorene jedinice i ne dozvoljavaju da njima pristupe i Koriste njihove podebnosti države koje nisu potpisnice njihovih sporazuma. U svojim pravilnicima tačno preciziraju obavezan nadzor nad proizvodnjom, nisu potpisnice njihovih sporazuma. U svojim pravilnicima tačno preciziraju obavezan nadzor nad proizvodnjom, kontrolom, tehnologijom i kvalitetom proizvoda. Na taj način dobijaju jasnu sliku o tehnološkim i tehničkim mogućnostima pojedinih proizvođača, što svakako nije u interesu tih proizvođača.

PRISTUP REŠAVANJU ! PROBLEMATIKA RADA U GORENJU

Gorenje se ubrzo posle 1961.godine, kada je po statističkim podacima zabeležen prvi skoro slučajni izvoz, počelo da susreće sa problemima dokazivanja, da pojedini aparati odgovaraju zahtevima stranih tržišta. Uporedo sa sve većom izvoznom ekspanzijom sve više je bila prisutna želja za formiranjem odgovarajućih laboratorija, u kojima bi se mogle upoređivati pojedine karakteristike naših proizvoda, sa tehničkim zahtevima stranih tržišta ı na taj način parirati stranim, za to ovlašćenim, institutima.

U početku je naša aktivnost bila skromna. Na svakom tržištu smo savlađivali početnu školu atestiranja odnosno dokazivanja, da naši proizvodi odgovaraju zahtevima pojedinih nacionalni propisa.

Pored tehničkih poteškoća upoznavali smo se takođe sa njihovim pristupom, sa metodama odnosno tumačenjima pojedinih tačaka propisa. Procedure su bile u većini slu-

Standardizacija 1982./br. 9—10