JUS standardizacija
dizalica (isto može i za ostala oruđa za rad na mehanizovani pogon) da potvrde da su pri projektovanju, konstruisanju i proizvodnji dizalice primenili propisane mere zaštite na radu. Takva isprava bi bila jedinstvena za celu ieritoriju Jugoslavije. Sada proizvođač dizalice treba pomenutu ispravu da izradi u osam različitih formi. Uz dizalicu prilaže ispravu u onoj formi koju zahteva onaj republički li pokrajinski propis na čijoj teritoriji će dizalica da radi lako su forme isprava, koje propisuju republički i pokrajinski sekretari za rad, različite suština je ista, jer dizalica mora da bude bezbedna pri radu ne samo na teritoriji republika ili pokrajina već i izvan teritorije Jugoslavije. Na to nas obavezuje ı Konvencija o zaštiti mašina. koja je usvojena 25. juna 1963. god. na 47-om zasedanju opšte konferencije Međunarodne organizacije rada a koju je ratifikovalo Savezno izvršno veće 9. jula 1969. god.
Novi nacrt Pravilnika, pored promene naziva, donosi ı druge izmene tehničkih normi. Propisuje uslove koje moraju da ispunjavaju, ne samo električni uređaji, već i mehanički elementi dizaiica koje rade u prostorijama u kojima nastaju eksplozivne smeše gasova. Određuje uslove za ugradnju dizalica na više različitih nivoa u hali i uslove korišćenja takvih dizalica. Propisuju se uslovi koji nalažu da se vodi računa o seizmičnosti tla na lokaciji dizalice, Za pravilan rad dizalice daju se odnosi raspona dizalice ı rastojanja krajnjih točkova na čeonim nosačima. Bliže se definiše kvalitet materijala za noseće delove čelične konstrukcije s obzirom na krti lom. Definisane su temperature na kojima se garantuje žilavost čelika, od kojeg se izrađuju noseći delovi čelične konstrukcije, od najmanje 34 J/cm? imajući u vidu debljinu materijala, vrstu naprezanja dela ı temperaturu okoline za vreme rada dizalice. :
Određene su granice brzine dizanja tereta i vožnje dizalice a ukoliko se iste pređu da se mora predvideti smanjenje brzine pre kočenja; određene su i granice brzine vožnje dizalice i veličine raspona kao i ukoliko se isti prekorače da se moraju ugraditi odvojeni pogoni vožnje. Nacrtom- Pravilnika propisani su uslovi dimenzionisanja reduktora kao ı veličina zazora između venaca vodećeg točka i šine. Preporučuje se raspored komandi i smisao okidanja istih radi lakšeg i sigurnijeg rukovanja dizalicom. Propisana je granica brzine dizalica ili voznih vitlova, ako rade na istoj stezi “ukoliko se pređe ova granica mora se ugraditi uređai za isključivanje vožnje koji sprečava ıli srnanjuje jačinu sudara. Definisana su i odstupanja dizalične staze (šine) koja još uvek obezbeđuju pravilan
i bezbedan rad dizaliče.
Novi nacrt Pravilnika prvi put propisuje opšte tehničke normative za mobilne dizalice koje, ne samo da se koriste u našoj zemlji, već se u njoj i proizvode. Tehnički normativi za mobilne dizalice dati su u 25 članova nacrta Pravilnika.
Pored više manjih izmena nacrt Pravilnika propisuje ispitivanje dizalica na nov način.
Javna diskusija treba da doprinese da se, što kvalitetniji Pravilnik o opštim tehničkim normativima za dizalice, donese u najskorije vreme.
Donošenje novog Pravilnika o opštim tehničkim normativima za dizalice nameće hitno preispitivanje svih jugoslovenskih standarda za dizalice radi usklađivanja sa istim. | ne samo zbog toga. Preispitivanje jugoslovenskih standarda za dizalice nameće i član 4 Zakona o standardizaciji koji propisuje da svaki standard podleže preispitivanju, najdocnije u roku od pet godina od dana njegovog donošenja. Kako su svi standardi za dizalice stariji od pet godina, jedna trećina starija od deset godina a ima i standarda koji nisu preispitivani ni punih 18 godina to je krajnje vreme da se otpočne sa istim. To treba da bude i prilika da se oživotvori ı preporuka, Iz stava dva člana 2 Zakona o standardizaciji, o usaglašavanju jugoslovenski standarda sa međunarodnim standardima u skladu 5a ınteresima ı mogućnostima SFRJ.
Od donošenja standarda za podelu industrijskih dizalica u pogonske klase (JUS M.D1.020) 1964. godine došlo Je do promena u broju pogonskih klasa i načinu njihovog određivanja u propisima Evropske federacije za standarde (FEM), u zapadnonemačkim standardima (DIN) kaoi u standardima Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO). Naš interes mora da bude da se JUS M.D1.020 usaglasi sa međunarodnim standardom ISO 4301/80.
Ova promena standarda JUS M.D1.020 zahtevala bi i odgovarajuće promene u standardima za proračun noseće konstrukcije dizalice, užadi, kuka ı drugih standarda koji su u vezi sa pogonskim klasama.
Ovako obiman posao ne može brzo i kvalitetno da se završi bez većeg angažovanja svih zainteresovanih subjekata a naročito stručnjaka iz organizacija udruženog rada koje proizvode ili koriste dizalice. Do sada su organizacije udruženog rada, koje koriste dizalice, manjea koristile svoja prava iz člana 16 i 18 Zakona o standardizaciji, u odnosu na organizacije koje proizvode dizalice.
Ovo je prilika da i jedne ı druge maksimalno iskoriste svoja prava.
153
Standardizacija 1983./br. 5—6