JUS standardizacija
je, ali u. mašoj zemlji malo poznato, da NFPA ne preuzima nikakvu odgovornost za primenu tih dokumenata ı posledice njihove primene koje mogu da proizađu iz usklađenosti instalacija, postupaka i opreme sa zahtevima koji su tim dokumentima utvrđeni, u pogledu ograničenja koja se odnose na materijale i postupke, ili u pogledu potpunosti teksta tih dokumenata. Korisnike svojih dokumenata NFPA u uvodnom delu „,Nacionalnog kodeksa protivpožarne zaštite“ upozorava da se ,, . . . protivpožarna zaštita i bezbednost. ne mogu postići primenjivanjem samo određenih mera zaštite... “.
NFPA razvija specijalne metode korišćenja svojih dokumenata u pravnom sistemu Sjedinjenih Američkih Država. Ovo udruženje izradilo je čitav niz ,,model-propisa" za organe ovlašćene za donošenje raznih vrsta propisa u oblasti protivpožarne zaštite. Treba međutim naglasiti da NFPA pri tome ima veoma široko shvatanje pojma „organa ovlašćenog za donošenje propisa" što je verovatno uslovljeno time što u Sjedinjenim Američkim Državama postoji veliki broj subjekata ovlašćenih za donošenje raznih vrsta propisa i pravila sličnih propisima kakva su, na primer, pravila osiguranja; istovremeno postoje i velike razlike u ovlašćenjima tih subjekata. Tako, ako je u pitanju javna bezbednost, izraz ,,organ ovlašćen za donošenje propisa“ u nekom dokumentu NFPA može da znači savezni (federalni) organ uprave, organ uprave savezne države, organ uprave grada, odnosno opštine, ali isto tako i pojedinca koji je nosilac odgovarajućih ovlašćenja, kao na primer inspektora protivpožarne zaštite. Za shvatanje NFPA ,„,organi ovlašćeni za donošenje propisa“ su i osiguravajuća društva, vlasnici postrojenja i njihovi zastupnici, organi koji vrše nadzor nad postavljanjem određenih instalacija i dr. Iz toga proizilazi da „model-propisi“ koje izrađuje NFPA mogu predstavljati model za propise državnih organa, ali isto tako model pravila vatrogasne službe, pravila osiguranja ili internih pravilinika privrednih i drugih organizacija; ukratko, to mogu biti modeli najrazličitijih vrsta akata za razne situacije i namene u vezi sa zaštitom od požara. Treba naglasiti da ovi ,,model-propisi" ni u kom slučaju i ni na koji način ne obavezuju pretpostavljene korisnike tih modela da iste stvarno i koriste pri donošenju svojih propisa, u okviru svojih ovlašćenja. NFPA izrađuje ove modele uzimajući u obzir vrstu i granice ovlašćenja pretpostavljenog korisnika modela, tehnička saznanja i potrebe prakse u odgovarajućoj oblasti, i označava ih sa reči „,approved” (odobreno, potvrđeno). Prema zvaničnim definicijama NFPA oznaka „approved“ ne znači da je model-propis prihvaćen od strane potemcijalnog korisnika, već da je prihvatljiv za njegove potrebe. U komentaru ove definicije kaže se da u određivanju prihvatljivosti instalacija, postupaka, materijala ili opreme odgovarajući nosilac regulatornih ovlašćenja odlučuje da li će zahtevati njihovu usaglašenost sa NFPA-dokumentima,
164
nekim drugim standardima ili će sam propisati odgovarajuće uslove i zahteve bez obzira na postojeće standarde. S obzirom da NFPA pri izradi ,,model-propisa", kako je napred istaknuto, uzima u obzir vrste i granice ovlašćenja pretpostavljenih korisnika tih modela u Sjedinjenim Američkim Državama, ovi modeli nisu primenljivi van granica Sjedinjenih Američkih Država jer ne uzimaju u obzir nadležnosti, delokrug, vrste i širinu ovlašćenja kao ni organizaciju organa nadležnih za pitanja protivpožarne zaštite van granica Sjedinjenih Američkih Država. Tehnička rešenja određenih problema protivpožarne zaštite, sadržana u NFPA dokumentima, mogu nesumnjivo da posluže kao korisna stručna literatura pri izradi propisa u oblasti protivpožarne zaštite u bilo kom delu sveta, ali pod uslovom da se uzmu u obzir svi uslovi primene budućeg propisa kao što su: tehničko-tehnološke mogućnosti zemlje, troškovi sprovođenja takvog propisa i materijalne mogućnosti društvene zajednice, zatečeno stanje koje može da zahteva skupe rekonstrukcije i druga prilagođavanja, pa i stepen obrazovanja, navike i mentalitet stanovništva, razvijenost stručnih službi zaštite ı slično.
Nekritično preuzimanje dokumenata tehničkog i edukauvnog karaktera — kakvi su dokumenti NFPA ı vecine drugih sličnih standarda — i njihovo pretvaranje u pravne norme, odnosno propise može da dovede do neželjenih posledica. Takav slučaj desio se sa propisom grada New Yorka o zaštiti od požara iz 1976. godine. Taj se propis odnosio na građenje visokih objekata, a bio je baziran na jednom od priručnika NFPA i nekim drugim sličnim standardima, čiji su tekst ili delovi teksta bili u neizmenjenom obliku preneseni u propis. Kada je propis donet, grupa vlasnika zgrada, trgovaca nekretninama i stanara kao korisnika zgrada, zajednički je povela sudski spor u cilju da spreči primenjivanje tog propisa u delovima koji su se odnosili na kontrolu sistema za odvođenje dima vezano za sistem klimatizacije {(air-condition), podelom spratova na požarne sektore, zahteve u odnosu na liftove i planove evakuacije zgrada. Njihova akcija bila Je zasnovana na dokazima da je propis tehnički manjkav, neracionalan i nerazuman, |er je ispunjenje zahteva iz tog propisa tražilo nesrazmerne troškove pri čemu se ipak ne bi mogla ostvariti odgovarajuća protivpožarna sigurnost; građani koji su pokrenuli ovaj spor ocenili su ovaj propis kao osnovu za nezakonitu i neosnovanu konfiskaciju imovine kako vlasnika tako i korisnika zgrada. Što se tičeodredaba o planu evakuacije zgrada prigovor se odnosio na neosnovano nametanje obaveza privatnim građanima, jer su ih te odredbe stavljale u položaj vatrogasaca, odnosno obavezivale ih na obavljanje poslova stručnih službi. Prigovoreno je isto tako da je propis sam po sebi nedopustivo nejasan i dvosmislen, na štetu pravne sigurnosti građana.
Sud je, nakon javne rasprave o ovom zahtevu, našao da je
Standardizacija 1983./br. 5—6