JUS standardizacija
nosno certifikat. U međunarodnoj razmeni robe i usluga pod takvim uslovima nije bilo moguće postići priznavanje takvih atesta, odnosno certifikata, jer nisu bili ispunjeni traženi uslovi:
1) neutralnost ispitne organizacije, i 2) uporadivost rezultata ispitivanja na osnovu kojih je izdat atest, odnosno certifikat, i kontrolnih ispitivanja.
Sve ovo dovodilo |e do dodatnih troškova pri izvozu naših Droizvoda, jer su strani kupci zahtevali da proizvodi, Koje su uvozili iz Jugoslavije, budu ponovno ispitani u nekoj od ispitnih organizacija koje su priznavali u skladu sa propisima svoje zemlje i međunarodnim pravilima o priznavanju rezultata ispitivanja proizvoda. Manji broj zernalja traži da takva ispitivanja budu izvršena u državnim laboratorijama zemlje-izvoznice, ili bar u laboratorijama koje kontroliše državna uprava te zemlje. U najvećem broju zemalja traži se da takve dokumente izda i ispitivanja izvrši ,,neutralna organizacija“, odnosno organizacija koja je u odnosu na proizvođača organizaciono i dohodovno samostaina, i koja je ,,priznata“ od strane organa uprave odnosne zemlje. ,,Samoatestiranje“, odnosno ispitivanje proizvoda | izdavanje atesta od strane laboratorija samog proizvođača odgovarajućeg proizvoda stavlja se pod sumnju u pogledu objektivnosti, pa se tako izdati atesti ne priznaju u međunarodnom trgovinskom prometu. S obzirom da su rezultati ispitivanja uporedivi jedino ako je ispitivanje izvršeno primenom istih, unapred utvrđenih i određenih metoda ispitivanja, ako je pri tome korišćena istovrsna oprema za ispitivanje sa određenim svojstvima, karakteristikama i stepenom tačnrtosti, i ako su ispitivanja izvršili kadrovi jednakih kvalifikacija i radnog iskustva — u inostranstvu su priznavani samo rezultati ispitivanja do kojih se došlo na takav način. Te uslove, na osnovu ranijih propisa, nisu ispunjavale naše ispitne organizacije, kao ni postupak i način izdavanja atesta, odnosno certifikata kakav je bio predviđen ranijim propisima, pa ovi dokumenti nisu bili priznavani pri izvozu naših proizvoda. S obzirom da su takva ispitivanja u najvećem broju slučajeva izvoza industrijskih proizvoda veoma skupa u inostranstvu, to je povečavalo troškove plasmana naše robe u inostranstvu i smanjivalo našu konkurentnu sposobnost, ili je pak uticalo na materijalne efekte izvoza. Tek je Zakon o standardizaciji stvorio uslove za međunarodno priznavanje ovih dokumenata na bazi reciprociteta, ı za sklapanje odgovarajućih međunarodnih sporazuma o njihovom priznavanju. S obzirom da su izmene i dopune Zakona o standardizaciji, kojima su stvoreni uslovi za međunarodno priznavanje u Jugoslaviji izdatih atesta, odnosno saopštenja o homologaciji, stupile na snagu tek 1980. godine, još je rano govoriti o uspešnosti zakonskih rešenja i o konkretnim rezultatima u njihovom sporovođenju, jer takvi sistemi zahtevaju određeni period njihovog uvođenja u praksu putem odgovaraju-
234
ćeg opremanja ispitnih organizacija, organizacionih zahvata, zaključivanja i sprovođenja odgovarajućih međunarodnih bilateralnih ili multilateralnih sporazuma. Međutim, već u toku iduće (1984.) godine mogu se očekivati prvi rezultati i eventualno saznanja o neophodnim potezima u pogledu dogradnje sistema predviđenog Zakonom o standardizaciji. |
Dosadašnja praksa u primeni ovog sistema u zemlji pokazala je da i na unutrašnjem planu ima izvesnih nedostatataka i nedorečenosti, koje zahtevaju dalju dogradnju sistema putem odgovarajućih izmena i dopuna Zakona o standardizaciji.
Polazeći od integralnog koncepta standardizacije, zakonodavac je Zakonom o standardizaciji izvršio koncentraciju poslova programiranja i koordiniranja celokupne jugoslovenske standardizacije pri Saveznom zavodu za standardizaciju. Motiv zakonodavca bio ie oDezbeđenie usklađenog razvoja sistema standardizacije u SFRJ kao jedinstvenog sistema, kako bi se izbegle negativne posledice razjedinjenosti standardizacije koje su razvoj ove dglatnosti pratile godinama. Zakonom o organizaciji i delokrugu saveznih organa uprave i saveznih organizacija, iz 1978. godine, pri Saveznom zavodu za standardizaciju koncentrisani su poslovi iz oblasti standardizacije koji se odnose na jugoslovenske standarde, tehničke normative, norme kvaliteta proizvoda i usluga, sistem obaveznog atestiranja (homologacije), znak kvaliteta JUS i izvršavanje međunarodnih ugovora iz oblasti standardizacije kao i međunarodne saradnje u toj oblasti.
Razmatrajući izveštaj o sprovođenju Zakona o standardizaciji, Savezno veće Skupštine SFRJ je konstatovalo da su u sprovođenju tog zakona u izveštajnom periodu (od 1977. do 1983. godine) ostvarivani ciljevi koji su njime utvrđeni, i da je u toku sprovođenja tog zakona u društvenoj praksi potvrđena ispravnost integralnog koncepta standardizacije.
U isto vreme Savezno veće Skupštine SFRJ uočilo je potrebu dalje dogradnje sistema standardizacije u SFRJ i otklanjanja postojećih nedostataka, kao i nedorečenosti u samom Zakonu o standardizaciji. Naime, integralni koncept standardizacije podrazumeva koncentraciju svih poslova iz ove oblasti, što znači: koncentraciju poslova donošenja, sprovođenja i nadzora nad sprovođenjem jugoslovenskih standarda čija je primena obavezna, tehničkih normativa, normi kvaliteta proizvoda i usluga i propisa predviđenih Zakonom o standardizaciji, a isto tako i poslova kojise odnose na izvršavanje međunarodnih ugovora i međunarodnu saradnju u ovoj oblasti.
Puna realizacija integralnog koncepta standardizacije, kako je pokazao Izveštaj o sprovođenju zakona o standardizaciji i diskusija koja je povodom tog izveštaja vođena u radnim telima i sednici Saveznog veća Skupštine SFRJ, u ovom momentu nije moguća jer Saveznom zavodu za
Standardizacija 1983./br. 9—10