JUS standardizacija
organizacije moraju kompleksno posmatrati, iz sledećih razloga:
a) Postupak ovlašćivanja i status ovlašćenih organizacija podrazumeva definisanje: osnovnih ciljeva sistema, metodologije sprovođenja postupka ovlašćivanja, status ovla šćenih organizacija u okviru pravnog sistema, finansijske strukture, nadzora nad radom ovlašćenih organizacija, ko rektivnih akcija i sankcija.
b) Analizom međunarodnih i nacionalnih sistema atestiranja došlo se do zaključka da nisu postojali do danas jedinstvena definicija i potpuna rešenja postupka ovlašćivanja. Osnovne karakteristike usvojenih postupaka ovla šćivanja si: uopštenost kriterijuma, sloboda u donošenju odluka o ovlašćivanju, mogućnosti diskriminacije itd.
c) Da bi s olakšalo i ubrzalo međusobno priznavanje rezultata ispitivanja i dokumenata u međunarodnom prome{u robe zajedničkim radom ISO, ILAC, ECE, IEC i GATT pripremljeni su osnovni dokumenti koji će omogućiti unificiranje kriterijuma i postupaka ovlašćivanja. Uzimajući u obzir navedene činjenice pri sagledavanju statusa ovlašćenih organizacija u sistemu atestiranja neo-
phodno je izvršiti analizu sadašnje koncepcije, dosadaš-
njeg iskusiva i predloženih rešenja ISO i ILAC.” VRSTE SISTEMA ATESTIRANJA
Sistemi atestiranja mogu varirati u odnosu na vrste proizvoda, vrste proizvodnih postupaka, potrebe zainteresovanih, stepena pouzdanosti i zakonodavnih uslova. Prikladno izabrani sistem atestiranja može pružiti maksimalnu garanciju da je proizvod izrađen pod adekvatnim uslovim i da je saobrazan tehničkim, komercijalnim, pravnim i opšte društvenim zahtevima.
Danas su u praksi poznati sledeći sstemi |atestiyanja; Sistem br. 1 Ispitivanje tipa
Sistem br.2 Ispitivanje' tipa koje obuhvata kasniji nadzor kroz kontrolno ispitivanje uzoraka sa tržišta
Sistem br. 3 Ispitivanje tipa koje obuhvata kasniji nadzor kroz kontrolno ispitivanje uzoraka iz fabrike
Sistem br. 4 Ispitivanje tipa koje obuhvata kasniji nadzor kroz kontrolno ispitivanje uzoraka sa tržišta i iz fabrike Sistem br. 5 Ispitivanje tipa uz ocenu i prihvatanje fabričke kontrole kvaliteta prećeno nadzorom fabričke kontrole kvaliteta i ispitivanjem uzoraka sa tržišta i iz fabrike Sitem br. 6 Ocenjivanje fabričke kontrole i njeno prihvatanje Sistem br. 7 Ispitivanje serije
Sistem br. 8 100 % ispitivanje
Lako je uočiti da sisteme od 1 do 5 prati logičan red napredovanja i da svaki počinje sa ispitivanjem tipa. S druge strane, sistemi 6, 7 i 8 nemaju međusobne veze
a ZULU VU MU i E E i TO IL ABM E Ve n Rra PB EA ir ranu Puma = n a MC ui urke M itn: La i a RL O ua i a i O
Standardizacija 1985./br. 7—8
kao ni veze sa sstemima od 1 do 5. Svaki od njih je poseban sistem.
OSNOVNI PRINCIPI SISTEMA ATESTIRANJA
Postojanje sve većeg broja međunarodnih i nacionalnih si stema atestiranja, koji mogu da prerastu u svojevrsne tehničke barijere, ubrzalo je donošenje odluke o potrebi unificiranja opštih pravila sistema atestiranja. Na taj način bi nacionalni sistemi funkcionisali na isti način i bili bi međusobno kompatibilni što bi automatski, dovelo do formiranja zajedničkog međunarocrinog sistema atestiranja. U tom cilju su ISO i IEC pripremili Uputstvo 28 „Opšta pravila za model sistema atestiranja proizvoda preko treće strane” [Guide 28 — General rules for a model third-party certification system for product).
Da bi se omogućilo što kompleksnije sagledavanje osnovnih principa sistema atestiranja, ISO i IEC su izvršili analizu svih 8 navedenih sistema atestiranja i istovremeno su razmotrili praktično funkcionisanje ovih sistema kao i iskusivo u njihovom sprovođenju.
Nakon ovih analiza i razmatranja zaključeno je da bi sistem broj 5 koji je najkompleksniji i najpouzdaniji trebalo da predstavlja osnovu za razvoj nacionalnih sistema atestiranja. Osim toga ovaj sistem se danas široko primenjuje u većini zemalja koje imaju razvijene sisteme standardizacije i atestiranja.
Osnovni principi predloženog modela sistema atetiranja prema Uputstvu 28 su:
1. Početno ispitivanje odnosno ispitivanje tipa proizvoda 2. Ocena sistema kojim proizvođač obezbeđuje kvalitet i njegovo prihvatanje
3. Izdavanje odobrenja proizvođaču za korišćenje atesta o saobraznosti ili znaka saobraznosti
4. Nadzor nad sistemom kojim proizvođač obezbeđuje kvalitet, i ispitivanje uzoraka iz proizvodnje i sa tržišta.
5. Identifikacija seobraznosti može se vršiti atestom O saobraznosti ili znakom snaobraznosti
6. Organizacija koja upravlja sstemom atestiranja na naćionalnom nivou treba da ima ispitnu laboratoriju sa odgovarajućom opremom i kadrovima za ispitivanje tipa proizvoda i ispitivanje uzoraka iz proizvodnje i satržišta. Ukoliko organizacija koja upravlja sistemom atestiranja na nacionalnom nivou nema mogućnosti za vršenje takvih ispitivanja ona može ovlastiti druge organizacije koje poseduju potrebnu opremu i kadrove u skladu sa pravili-
ma sistema.
7. Finansijska konstrukcija.
Pored Uputstva 28 koje definiše opšta pravila sistema atestiranja preko treće strane bilo je neophodno pripremiti
i dodatna uputstva da bi se definisali i ostali organizacio-
ig1