JUS standardizacija

Ma planu opšte društvenih kretanja i započetih poslova oko izmena i dopuna Ustava SFRJ, Zakona o udruženom radu, zatim Društveni dogovor o standardizaciji i kvalitetu, kao i kvalitetno nov pristup standardizaciji i obezbeđenju Kkvoliteta, predložen nacrtom Zakona o standardizaciji, treba da daju značajan doprinos dinamičnijem i fleksibi/nijem pristuEu poslu standardizacije i njenoj praktičnoj primeni.

fa kraju treba reći da standardizacija nije sama sebi cilj i da je posao na njenom unapređenju višestruko koristan. Svakome ko se bavi standardizacijom, bez obzira koje poslove obavlja i koji položaj zauziam, pripada deo odgovornosti za budućnost.

Ako svako postane svestan ove Činjenice i ako sa puno borbenosti razvije aktivnost u svojoj sredini, jugoslovenska standardizacija će pre kraja ovog veka, doživeti neviđen uspon.

Poželimo svi da to bude godina 1996. kada će se proslavljati pedesetogodišnjica (zlatni jubilej) jugoslovenske standardižacije. Stara mudrost kaže: ,,Vera u uspeh — uspeha je pola”

PRE 50 GODINA....

Koraljka Rabrenović—Ancel, dipl. pravnik.

Na osnovu Uredbe o standardizaciji, koju je septembra 1946. godine donela Vlada FNRJ, otpočeo je razvoj jugoslovenske standardizacije kao delatnosti kakvu je danas poznajemo. Pre || svetskog rata u Jugoslaviji nije biio organizovanog rada na standardizaciji, niti je postojala jugoslovenska organizacija za standardizaciju koja bi ovu cielatnost razvijala praktično i teoretski; to, međutim, ne znači da i u tom periodu nije bilo nikakvih aktivnosti na utvrđivanju ,,tehničkih normi“ (tehničkih uslova i zahteva, koji se danas utvrđuju jugoslovenskim i drugim standardima i propisima iz oblasti standardizacije), da nije bilo donošenja propisa o njihovom primenjivanju i raznim oblicima nadzora nad njihovim primenjivanjem. Stručnjacima koji su se posvetili standardizaciji i drugim učesnicima u procesima standardizacije u našoj zemlji može biti zanimljivo da se upoznaju sa nekim od tih propisa, koji su doneseni i primenjivani pre punih 50 godina. Ti propisi, iako malobrojni, pokazuju da naša standardizacija nije bez tradicije i kontinuiteta, iako su se uslovi za njen pun i slobodan razvoj stekli tek u oslobođenoj zemlji, nakon |I svetskog rata.

Želja je autora da prikaže što veći broj tih propisa, ali ostvarenje te želje zavisi od pristupačnosti pouzdanih podataka i dokumenata. Za ovu priliku odabrano je prikazivanje Uredbe o izradi i upotrebi golih i izolovanih električnih vodova i izolovanih cevi, iz 1936. godine, čiji je tekst u izdanju štamparije ,,Svetlost” iz Beograda (1936. god.) autoru stavljen na raspolaganje*. Bacimo, dakle, zajedno jedan pogled u prošlost i pogle{laajjmo kako je to bilo pre 50 godinal

Uredbao izradii upotrebigolih i izolovanih električnih vodova i izolovanih cevi donesena je na osnovu Zakona o

17G

radnjama iz 1931. godine, a doneo ju je na osnovu ovlašćenja iz tog zakona 1936. godine tadašnji ministar građevina. Uredbom su obuhvaćeni:

— tehnički uslovi i zahtevi (norme) za ,,gole” vodove (bakarne vodove kod uređaja jake struje, i to: žice i žičana užad, bakarna žica u vezu i bronzana žica);

— izolovani vodovi, njihove oznake koje se odnose na izolaciju i uslovi za ispitivanje te izolacije; materijali za izolovane vodove (bakar, sastav gumenog sloja);

— izrada i ispitivanje izolovanih vodova {izolovani vodovi za uređaje jake struje, i to: gumom izolovani obični vod za niski i srednji napon do 750 V; specijalni gumom izolovani vod za napon od 2, 3, 6, 10 i 15 kV: vod otporan na atmosferske uticaje; običan spleteni gajtan za napone do 250 V; radionički gajtan, običan, za napone do 250 V; gajtani zaštićeni u gumenoj cevi; pozorišni gajtani: zaštićeni vodovi sa oklopom za napone do 1 000 V; vodovi s metalnim plaštom sa šavom za napone do

* „, Autor će biti zahvalan svakom čitaocu i organizaciji, koja bi

bila voljna da mu stavi na raspolaganje izvore i dokumente za proučavanje istorije razvoja jugoslovenske standardizacije, odnosno materijale koji se odnose na propisivanje tehničkih uslova i zahteva u odnosu na proizvode, njihovu kontrolu i označavanje, iz bilo koje oblasti. Radi izučavanja istorije jugoslovenske standardizacije autor bi isto tako bio zahvalan za svaki intervju sa neposrednim učesnicima u izradi i sprovodđenju tih propisa, naročito u oblasti građevinarstva, elektrotehnike i parnih kotlova, ne isključujući i druge, u cilju prikupljanja što obimnije i što pouzdanije građe za istorijat jugoslovenske standardizacije i ,,tehničke regulative”. Adresa: Savezni zavod za standardizaciju, Služba za pravne poslove, Koraljka Rabrenović, dipl. pravnik.”

Standardizacija 1986./br. 9—10