JUS standardizacija

TEKS, povratni kanal postoji, tako da se može koristiti i osmi bit kao informacioni. Služba videoteksa je u prvom redu namenjena za potraživanje informacija iz računarskih baza podataka putem telekomunikacione mreže kao i za vršenje transakcija (vršenje izmena u bazama podataka), daljinskog nadzora, alarmiranja i sl.

3. RAZVOJ KODOVA PO STRUKTURI

Razvojem računarske tehnike i telekomunikacija javila se potreba za kodovima sa većim brojem informacionih bitova u okviru jednog bajta. Aktivnim uključivanjem telekomunikacija u informatiku došlo je do potrebe za komuniciranjem između učesnika u različitim zemljama. Zbog toga se u većem broju zemalja javila potreba za razvojem odgovarajućeg nacionalnog koda ili, kao što je to slučaj u nekim zemljama, za korišćenjem tuđeg koda. Treba istaći i to da se proizvođači računara, uglavnom sa anglosaksonskog govornog područja, nisu u početku ni trudili da isporučuju računare koji bi podržavali nacionalne kodove. Za to nije ni bilo preke potrebe jer su korisnici računara bili uglavnom naučnici koji su i inače dobro vladali engleskim jezikom. Tek je intenzivno korišćenje računara u najrazličitijim oblastima života dovelo do potrebe za većim brojem nacionalnih kodova.

Prema sadašnjim saznanjima kodovi se po strukturi mogu podeliti na:

— 7-mo bitne,

— 8-mo bitne,

— dvobajtne,

— vVišebajtne koji se tumače kao jednobajtni,

— jednobajtne kodove u tehnici proširenja kodova.

a. 7-mo bitni kodovi

U prethodnom tekstu je istaknuto da je osnovni razlog prelaska na sedmobitne kodove želja za proširenjem skupa znakova u odnosu na prethodno korišćeni telegrafski kod ITA2.

U osnovi međunarodni sedmobitni kod je podržavao skup znakova engleskog jezika i neke od posebnih grafičkih znakova. Ovaj skup je dobio više naziva kao što su ASCII (American Standard Code for Information Interchange), Međunarodni alfabet No. 5 ili ISO 646. Ova imena su potekla od odgovarajućih tela za standardizaciju: Američkog nacionalnog instituta za standardizaciju (ANSI—American National Standardization Institute}), Međunarodnog Savetodavnog Komiteta za Telegrafiju i Telefoniju (CCITT) i Međunarodne Organizacije za Standardizaciju (ISO), respektivno. U našoj zemlji ovaj kod nosi oznaku JUS I.B1.009.

294

Pored ove međunarodne verzije, ISO je dozvolio i korišćenje tzv. nacionalnih opcija koje su se zasnivale na međunarodnom kodu ISO 646, s tim da su kombinacije bitova dodeljene nekim posebnim znacima (npr. uglastim i vitičastim zagradama, obratnoj kosoj crti, titli i dr.), korišćene za neke nacionalne alfabetske znake. Ukupno je dozvoljeno 10 pozicija znakova za nacionalno proširenje u onim jezicima čije je nacionalno ,pismo zasnovano na latinici.

Do sada je zvanično registrovano petnaestak nacionalnih kodova, no vrlo brzo se pojavio praktičan problem da se nacionalni kodovi za neke jezike (npr. turski, slovački ili mađarski) nisu mogli realizovati zbog toga što je broj alfabetskih znakova u tim jezicima bio veći nego što je bio broj raspoloživih pozicija u kodnoj tabeli (ukupno 128 za sve znake). Tako su na primer Mađari bili prisiljsni da za svoj teletekst sistem (mađ. Kćpujsag) koriste švedski 7-mo bitni kod koji je najpribližniji. Kompromisi koji su pri tome učinjeni su približno jednaki onom kao kada bismo u srpskohrvatskom latiničnom alfabetu umesto znakova Čč i ć koristili samo č za oba znaka. Praktično se može reći da su 7-mo bitni kodovi korišćeni sve dotle dok nije došlo do uvođenja namenskih mreža za prenos podataka čime je do tada angažovani osmi bit oslobođen. Za sada se ne sagledava dalja perspsktiva korišćenja 7-mo bitnih kodova sa izuzetkom zatvorenih sistema kao što su lični računari i služba telaetekst. No čak i u slučaju teleteksta, a polazeći od nastupajuće ere satelitske televizije u difuznoj satelitskoj službi, gde se delom predviđa korišćenje digitalnog prenosa, može se sagledati potencijalno korišćenje 8-mo bitnih kodova, nasuprot dariašnjim 7-mo bitnim kodovima za teletekst u terestričkim difuznim sistemima.

7-mo bitni kodovi spadaju u kategoriju jednobajtnih kodova; kodova kodiranih jednim bajtom.

b. Osmobitni kodovi

Postoje dakle, najmanje tri razloga zbog čega se javila

potreba za korišćenjem 8-mo bitnih kodova:

— potreba za širim repertoarom nacionalnih alfabetskih znakova;

— potreba za širim repertoarom upravljačkih znakova pri radu terminala za izmešteni rad,

— usavršavanje tehnike prenosa uz oslobađanje pariti ček bita.

Treba reći da su proizvođači računarskih sistema od samog početka koristili 8-mo bitne kodove unutar zatvo·renih računarskih sistema, pri čemu ovi kodovi nisu ispunjavali zahteve u pogledu strukture 8-mo bitnih kodova koja će biti opisana.

Struktura 8-mo bitnih kodova je određena na način prikazan na slici 1. Prva četiri bita (prvi nibl) određuju ko-

e S RR E o EK E SKK

Standardizacija 1987./br. 1—2