Nova Evropa

»r«, izazivaju uvijek iste psihičke reakcije, kao što je »u« G. Nazora uvijek »mračno«, a »i« uvijek »najsvjetljiji izmedju vokala«,

Ako ovaj primjer nije uvjerljiv, spomenuću još Jedan, prostiji i razumljiviji, Svakidanji usklik jedne majke: »Sine mojl!« može da znači hiljadu stvari; može da znači i suze sreće, i blagi prijekor, i prokleistvo, itd.. Do značenja ovih riječi nećemo doći njihovim kidanjem na pojedine glasove [u riječi »sine« nalazi se »i« koje bi moralo da izazove svijetlu viziju materinskogš dojenja; ali ono se nalazi u ovoj riječi i kad majčin usklik znači: »Sine moj, prokleto ti mlijeko materino!«), nedo ulaženjem u duševno stanje majčino, svaki put različito, svaki put individualno diferencirano. U jednu riječ, mi saznajemo majčina duševna stanja činećiih svojima, obnavljajući ih u sebi, ponovno ih stvarajući [i zato je za modernu filozofiju saznanje stvara lačko samosaznanje). Riječ »sine«, naprotiv, uzeta akustičko-fizički, kao skup glasova »s«, »i«, »n«, »e«, apstrakcija je, Jer se je na taj način živi osjećajni pokret, koji karakteriše pojedine situacije, skamenio u glasove s uvijek istim psihičkimi mođućnostima. Pozitivizam ne može da drukčije postupa, ukoliko su za njega čulne senzacije prvenstveni kriterij realnosti, te mora da dinamičke duhovne procese ukoči u mrtvu statičko-fizičku »пахоспи« 5 у аг, Јазпо је 8dje je ovdje prava realnost, Ona se nalazi u pojedinim duševnim pokretima majke: u suzama sreće, u blagSosti prijekora, u očaju prokletstva, u jednu riječ: u bezbrojnim nijansama značenja koja mogu da imaju ovi glasovi, izrečeni svaki put posebnom alkcentuacijom. Realnost saznajemo ne čulno-statičkim putem, nego dinamičko-aktivnim ponovnim stvaranjem, jer je ona duhovnost, t. j. dnamika i aktivnost.

Realnost Sovora nalazi se, dakle, u akcentuaciji, u ustreptalosti kojom duševni procesi ustalasavaju riječi individualnom kadencom ritma. Nije vokal »i« uzrok što je G, Nazor vidio »bio mlaz mlika što da majka daje svojoj dici«, nedo аксеnat kojim je naslavnik izgovarao pomenute stihove, ] sam G. Nazor kaže da mu je »taj ,1 izašao dug i umiljat«; umiljatost, dakle, ne nalazi se u Slasu ,1, nedo u akcentu kojim je u tome slučaju bio izrečen, Mi smo svi imali prilike da osjetimo ispraznost prepiraka koji je dijalekat »ljepši«, ikavski, ijekavski, ili ekavski, Jezik se ne nalazi u spoljašnjim zvukovima i šumovima, nego u unutrašnjem doživljavanju. On je »energeia«, kako je rekao Humbolt, a ne »erdon«. Fosler navodi slučaj jednoga dlumca koji je do suza ganuo svoje slušatelje dok je, brojeći od ijedan do pedeset, prikazivao duševnu borbu jednog samoubice. Zar i izraz »dim«, za koji G. Nazor kaže da je »osjećan kao nešto vito, lagahno, i Sdotovo bijelo«, ne izaziva, izrečen posebnom akcentuacijom u opisu jednog požara, sliku nečeg crnog, gustog, zagušljivog, i teškog?

O SKE