Filatelista

Dragan Novak.

“. КЊ = | о Шет Ен __ =

FRLSIFIKRTI SRPSKIH MBRIIKG 1911, 19 i i 1915

Nedavno sam u jednoj zbirci srpskih maraka video žigosani falsifikat vrednofe po Din. 3.— žufe, izdanja 1914, a osim foga dosta tzv. imifacija nekih drugih vrednofa izdanja 1911, 1914 i 1915 god., koje su u foj zbirci figurirale pod imegom „pokusnih оћsaka”. U razmaku između prvog ! drugog svjehskog rala pisano je relafivno dosfa o fim falsifikafima u „Filafelisti" i drugim listovima. Upozorujem naročilo na. knjigu E. Deroka „Istorija poštanskih maraka Srbije" (Beograd 1940) i na brojne njegove članke u „Filatelisfti” od 1935 do 1940 god. Mi .danas imamo na hiljade novih, mladih filafelista, koji nisu prafili predrafnu filatehlstičku književnosi i kojima nedostaje sfručno poznavanje naših maraka u dovoljnoj mjeri. Tako se događa da već zaboravljeni falsifikati po malo opef ulaze u zbirke neiskusnih sabirača. To me je ponukalo, da u nizu članaka osvježim ono, šlo je pisano prije deset i više godina i tako mlađim sabiračima omogućim upoznavanje falsifikafa i imitacija, da se čuvaju od prevara ı šlele. Prvi članak govori o izdanjima srpskih franko maraka izdanja 1911, 1914 ı 1915 god. Franko marke izdanja од 12. VII. 1911 i od 1914 god. fiskane su na kredastom papiru i nose poprsje kralja Peira |. Filatelishi zovu ova izdanja u svom žargonu „Kralj Petar s kapom”. izdanje ız 1914 god. razlikuje se od onog iz 1911 god. samo po promenjenim bojama. Od prvog izdanja iz 1911 god. rijeltke su i skupe vrednofe po Din. 1,—, 3,—, I 5,z— (naklada po 10.000 komada), a od izdanja iz 1914 god. vrednofa ро 3— din. гша (7.000 komada), — пагоčifo ako je pravilno u prometu upolrijebljena. Prigodno izdanje iz 1915 godine ima sliku kralja Pefra na bojištu na Garevici kod Оакозаме, Како розтаћа, sjedeći na kamenu iza sfreljačkog rova, borbu. Državna markarnica, preseljena iz Beograda u Niš, mogla je lo izdanje dovršiti istom početkom mjeseca listopada 1915 g. Budući je zajednička ofanziva ausfro-ugarske i njemačke vojske sa sjevera i jugoistoka započela koncem rujna iste godine, nisu zbog nadiranja neprijatelja mogle bifi pušfene u promet na svim poата. Оегоко spominje da su, prema njegovom saznanju, primile 'neke vrednotfe samo pošte u Gornjem Milanovcu, Ribarskoj Banji, Podujevu ı Krivoj Palanci. Koncem listopada 1915 g. preseljen je depo maraka iz Kruševca u Prištinu, pa kasnije u Prizren. U fa dva mjesta pošle su Iizdavale te marke, da ih stanovništvo u prvom redu upolrijebi mjeslo silnog novca, u kojem je bila oskudica. Jedan dio maraka evakuiran je u Albaniju, ali zbog {eškoća fransporta po albanskim brd-

skim pufevima marke su spaljene u Peći. Praмпо је и розапзкот рготејџ џротијеб|јеna neznaina količina vrednofe po 1D para.

Preosfale zalihe maraka u markarnici u Nišu, u depou u Prizrenu ı na pošfama razgrabili su neprijafeljski vojnici. Oni se nisu zadovoljili samo s markama i nedovršenim arcima raznih izdanja, nego su u Nišu razvukli ı skoro sve u markarnici pohranjene klišeje od ova fr! izdanja i od nekih slariJih izdanja franko i porio maraka. Tih klišeja bilo je svuda po Auslriji i Njemačkoj u rukama privalfnika. Poslije prvog svjefskog rafa, a prema odredbama ugovora o miru vlada novosivorene ausiijske republike uz ostali odneseni ralini plijen vrafila je veliki broj ih klišeja, prikupljenih u Ausfrijl. | redakcija poznatog lista „Die Posimarke” skupila je veći broj klišeja vrednofa izdanja 1911 i 1914 god. po 2, 20, 25, 50 para, 1 i 5 dinara, od prigodnog Izdanja 1915 po 5 i 30 para i od porfo maraka izdanja 1895/1914 po 10 para, pa ih je izručila Ministarstvu pošfa u Beogradu, да onemogući! daljnje privalfne zlouporabe. Jer kad su još za vrijeme frajanja rala pljačkaši rasprodali gofove marke i nedovršene marke raznih izdanja, bacili su se na posao, da pomoću originalnih klišeja prave marke, razne „pokusne oliske” i slično, pa da ove prodaju neupućenim filaielistima. Da prema ротђеб! mogu fe proizvode i žigosati, upofrijebili su i opljačkane originalne srpske pošlanske žigove. Prema navodima E. Deroka u članku „O nekim falsifikaftilma maraka Srbije" („Filafelisfta” 1940) ı materijalu iz moje zbirke falsifikafa podijelili ću sve fe proizvode u 11 grupe: |. falsifikafi; Il. privatne Imifacije pod imenom „,eseja” i „pokusnih olisaka”"; |||. žigosane marke.

Il. FALSIFIKATI

U nekim slučajevima feško je povući granicu između falsifikata i „eseja”. Radi se u prvom redu o namjeri producenta, šla je hhio posflići svojim proizvodima i koliko si je fruda dao u fehničkom pogledu, da ti proizvodi ispadnu što bolji i da budu šio više slični originalnim markama. Čini mi se da je vladalo ovo načelo: Pokušaj podvalihi kao originalnu marku ili kao dio nedovršenog originalnog arka. Ako ne ide fako, a fi onda pokušaj robu nafurifi pod imenom „eseja ili „pokusnih olisaka”.

1. Najozbiljnija prevara izvršena je sa vrednotfom od Din. 3.— serije kralj Petar s kapom«, koja je u izdanju 1911 god. rujne boje (Michel ju zove »lilarofe, Ситзајп

»weinrof«, Scolt »lake«, a Кај. Jugolilatelije

36