Književne novine

Na Petom kongresu KPJ, posle druga Tita i druga Rankovića, Održao je referat drug Milovan Đilas o agitaciono-propagandnom radu CK KPJ. On je ispočetka istakao osnovna pitanja koja su se u bivšoj Jugoslaviji postavljala. pred partisku agitaciju i propagandu u vezi s opštim zadacima Partije, pitanje iđeološko-političkog jedinstva q „ Partije i borbe za pobedu marksizma-lenjinizma u njenim redovima. Uspešan obračun sa raznim opasnim grupama trockista, revizionista i falsifikatora pretstavljao je odlu&&, čujuči momenat u borbi.za idejno š 'političko jedinstvo Martlje i radi ničkog pokreta. Govoreći o kulturJP „noj politici Partije u periodu ·pred rat, Milovan Đilas rexao je izme-

đu ostalog: i *

Partija je tek u periođu pred rat počela sistematski da izgrađuje svo ju liniju po pitanjima kulture i da

| svoju. politiku u oblasti kulture po-

stavlja kao nerazdvojni dio borbe za oslobođenje narodnih masa, To, razumije se, ne znači da u prethodnim periodima nije bilo nikakve aktivnosti Partije na kulturnom području. Te je aktivnosti bilo, ali ona nije imala sistematski organizovani karakter. E U čemu se saštojala kulturna po-

'litika Partije u ovom periodu?

'su radili

Ta se politika, prvo, sastojala u ra= du Partije u kulturnim masovnim or= ganizacijama, u unošenju u sadržaj rada tih organizacija napredne, revolucionarne kulture i socijalističke teorije, Sprovodeći taj zadatak, Partija je dobila uticaj u većini kulturno-prosvjetnih društava radničke klase, a i u onima koja su vodili socijaldemokratski izdajnici, zatim u čitavom nizu drugih kulturnih organizacija — omladinskih, seljačkih itd. Partija je stvarala i nova društva

Partija je, dalje, iskorišćavala sve mogućnosti da, uprkos strašnih cenzorskih uslova, organizuje svoju izdavačku djelatnost — bilo legalno, bilo polulegalno. Zahvaljujući tom upornom nastojanju Partiie, u ovom periodu izašao je niz djela klasika marksizma-lenjinizma, niz popularizacija marksizma-lenjinizma i” mnoga djela iz napredne književnosti. Članovi Partije i napredni ljudi, koji na izdavačkoj djelatnosti, dovijali su se na sve moguće načine da zavaraju ili mimoiđu policijsku cenzuru. U ovom periodu, Partija je uspostavila svoju kontrolu nad svim naprednim izdavačkim „preduzećima, koja su ranije radila bez njenog. neposrednog rukovodstva, i stvorila je bila nekoliko svojih knjižara i pre-

·'duzeća.

Jedan od najvažnijih zadataka kulturne politike Partije sastojao se u okupljanju naprednih kulturnih radnika oko Partije i u njihovom aktiviziranju na liniji borbe Partije, U tom pogledu bili su postignuti značajni rezultati.

U tom periodu naša je Partija prvi put ozbiljnije i pravilno postavila pred sobom, kao praktični zadatak, pitanje kulturnog nasljedstva, Shvatanje Partije o vezivanju naprednog demokratskog pokreta za kulturne tekovine prošlosti, o naslanjanju na te tekovine, O nOVvVoOm, kritičkom osvjetljavanju našeg kulturnog nasljeđa, o iskorišćavanju toga nasleđa u borbi protiv reakcije, mračnjaštva i ropstva — imalo je veliki kulturnopolitički značaj. Komunisti — kulturni radnici, sprovodeći..u život to shvatanje Partije, još tada su počeli obrađivati u svjetlosti marksizmaleniinizma velike pojave iz istorije kulture naših, a i drugih narođa.

' Drugo krupno pitanje koje je naša Partija još tada postavila bilo je pitanje idejnosti u umjetničkom stvaranju, pitanje marksističkih pogleda na umjetnost, pitanje formiranja napredne i proleterske umjetnosti kod nas, Ta se pitanja nijesu mogla posta-: viti bez sazrijevanja niza objektivnih i subjektivnih uslova, kao i bez veze s problemima napredne umjetnosti u drugim zemljama, bez Veze i oslonca na teoriju i praksu nastajanja i razvitka socijalističke umjetnosti u Sovietskom Savezu, Borba za idejnost vodila se, u prvom redu, na području književnosti i u oblasti pogleda na umjetnost, iako su se neki komunisti kulturni radnici starali da shvate i oblast muzike, slikarstva itd.

Ta borba se odvijala u prvom redu protiv dekađentnih, formalističkih shvatanja u umjetnosti, a zatim protiv vulgarno-materijalističkog iskrivljavanja marksističkih shvatanja umjetnosti, Dekadenti su išli za tim

· da buržoasku umjetnost u njenom

— . proglase naprednom braneći je, kao da ona, obogaćuje marknapred= raspađanju umjetnošću, kao »nova« pojava, sizam, pa đa je prema tome na umjetnost. | Partija je, preko komunista-kulturnih radnika, još od 1985 godine, VO· borbu protiv dekadentnih i antipartijskih shvatanja O »apsolutnoj slobodi« umjetničkog “stvaranja, O »nezavisnosti« napredne umjetnosti od politike komunističke partije i borbe radničke klase, o tome kako Partija »vulgarizuje« umjetnost, o »pisanju po nalogu« itd. 5} | _ Aktivnost, Partije na literarnom području jspoljavala se u tom periodu # u pokretanju niza časopisa kojima je Partija na razne načine rukovodiJa. Među te časopise spadaju »Umjetnost i kritika«, »Izraz«, »Naša Stvar nost«, »Sodobnost«, »Književni šsavremenik«, Mlada kultura« itd. | Borba Partije na kulturnom sektoru, prije rata, jedan je od osnovnih razloga što je relativno veliki broj Woulturnih radnika učestvovao u NaTodnooslobodilačkoj borbi i što je većina naše inteligencije ostala vjerna narodu u vrijeme od 1941—1945. go.

"Lalme, 3 i

· Sumirajući rad Partije na području agitacije i propagande u periođu prije 'Narodnooslobodilačke borbe, može se kazati: i prvo, Partija je na sektoru agitacije i propagande, kao i na ostalim seksvoga rada, visoko i nepoko-

lebljivo držala zastavu markSsizma-

rodne omlađine i

Mi i :* i

lenjiniziha u Svojim redovima i u radničkom pokretu;

drugo, uspješna idđejna i politička

borba Partije u njenim ređovima iu narodnim masama — bila je bitni uslov „za kašnije podizanje narodnog

· ustanka i istrajnost u njemu.

Milovan Đilas govorio je zatim o sistemu, zađacima i rezultatima agitaciono-propagandnog rada CK KPJ u periodu oslobodilačke borbe naših naroda. O kulturno-prošvctnom radu. on je rekao;

'Kulturno~prosvjetni rad, naročito rad na suzbijanju nepismenosti počeo se razvijati od samog nastanka par-

” tizanskih odreda i trajao je kroz čita-

vo vrijeme rata. Sve naše jedinice u ovom radu imale su značajne uspjehe. Neke su imale i kulturne ekipe, horove, muzike itd, ji

| Idejno-politički i kulturni rad u našim vojnim jedinicama imao je šire značenje. Naša je vojska bila, kroz čitavo vrijeme rata, snaga od prvorazredne važnosti za politički i kulturni rad Partije, u masama. Naša vojska je vršila ogromni politički uticaj na mase ne samo svojim herojskim borbama, ne samo svojom oslobođilačkom ulogom, nego i svojim političkim i kulturnim rađom u narodu. Naša je vojska bila najmoćnije oružje Partije za stvaranje bratstva i jedinstva naših naroda i za političko osva– janje masa, naročito seljačkih.

Teško je navesti čitavo obilje formi političkog i kulturnog života koje su, u toku rata, stvarale — pod rukovodstvom Partije narodne mase na oslobođenoj teritoriji. Zato ćemo se mi zadržati kod najtipičnijih

Nastanak. narodnooslobodilačkih odbora, značio je revolucionaru prekretnicu i u pogledu političkog života narodnih masa. Partija je preko narodnooslobodilačkih odbora, od prvog dana ustanka, počela da organizuje kulturni i prosvjetni život na oslobođenim teritorijama. · Narodno= oslobodilački odbori, organizovali su, gdje god se to moglo, osnovne i srednje škole, analfabetske tečajeve, diletantske grupe, horove itd.

Organizacije Narodnog fronta, NaAntifašističitoA fronta žena pretstavljale su, takođe, novu formu političkog života na oslobođenim teritorijama. Partija je preko tih organizacija ostvarivala političko jedinstvo naših naroda, kujući njihovu · političku svijest kroz svako“ dnevnu borbu i vaspitavajući ih u duhu „ideja |Narodnooslobodilačke borbe. i |

Posebno treba istaći da se. agitaciono-propagandni, kao i cjelokupni rad Partije: na oslobođenim teritorijama, razvijao u prvom redu među seljačkim masama koje su davale glavnu ljudsku i. materijalnu snagu našoj oslobodilačkoj „borbi. Zahvaljujući tome, Partija je postigla velike rezultate u vezivanju. radnog seljaštva za sebe, u političkom vaspitanju toga seljaštva. i

Kroz čitavo vrijeme rata Partija je uporno razvijala i rad na neosloDođenim teritorijama, naročito u velikim gradovima. Taj se rad obavijao pod vrlo teškim ilegalnim uslovima. Mnoge organizacije naše 'Partije u velikim gradovima pokazale. su majstorstvo snalaženja, majstorstvo konspirativnog rada u pronalaženju metoda štampanja i rasturanja ilegalne partijske i frontovske štampe, u ilegalnim formama i metođama usmene, agitacije i propagande,

Posebno ireba istaći da je Pokrajinski komitet za Srbiju, u teškim ilegalnim uslovima, štampao »Istoriju SKP(b)«. »Istoriju SKP(b)« i druga teoretska djela izdale su ilegalno i organizacije u Hrvatskoj i Sloveniji.

Jedinstveno partijsko rukovođenje ostvarivano je i preko cenfralne par=tijske i „druge štampe. 1041 godine, kada se glavno žarište ustanka nalazilo u Srbiji, CK je izdavao partijski organ »Borbu«, Poslije prekida svVoga izlaženja u Užicu, usljed neprijnateljske 'ofanzive, »Borba« je pon9vo počela izlaziti 1942 godine u Bosanskoj Krajini, u selu Drinićima, Svoj rad prekinula: je usljed IV ofanzive, da se ponovo pojavi u oslobođenom Beogradu novembra 1944 godine.

T'eoretsko-politički organ CK »Proleter« odigrao je veliku ulogu u naoružanju Partije pravilnom političkom. linijom. On je služio kao sredstvo od neprocjenjive vrijednosti u idejinoj borbi za pravilnu praksu partijskih organizacija. Za vrijeme rata izašla su dva broja, jedan u Foči, početkom 1942 godine, i jedan u Drinićima, krajem 1942 godine.

Osim ta dva centralna partijska organa, izlazili su'i drugi centralni organi koji su, takođe, služili kao sredstva rukovođenja CK na području agitacije i propagande:' Tu spadaju »Omladinska borba«, koja je razra'đivala liniju CK. po omladinskim pitanjima, »Bilten Vrhovnog štaba«, u kojem su izdavane ocjene vojnog i vojnopolitičkog stanja u zemlji, »Nova Jugoslavija«, koja je tretirala političke i državne probleme, poslije drugog zasjedanja AVNOJ-a, »Žena danas«, u kojoj je razrađivana linija za rad među ženama itd.

Sva nacidnalna i pokrajinska parftijska rukovodstva, kao, i drugi rukovodeći vojni i politički organi poRilanjali su, takođe, u toku rata, veliku pažnju izdavanju svoje štampe.

U svim centralnim vodećim tijelima postojali su, pored- ostalih, i organi političko-propagandnog i kulturno-prosvjetnog rađa.

U sistemu centralizovanog rukovo| đenja agitacijom i propagandom važnu ulogu odigrala je i naša radio služba, Zahvaljujući pomoći Sovjetskog Saveza organizovana je radio'etanica »Slobodna Jugoslavija«. »Slobodna: Jugoslavija« bila je snažno političko sredstvo za popularizaciju naše borbe u inosfranstvu. za obavić'štavanje i, političko. podizanje naših narodnih masa. CK je u jesen 1543 godine organizovao telegrafsku agen-

AT a

•

ciju »Tanjug« koja je takođe poslužila za popularisanje naše borbe,

ı U nastyvku 'svop refetata drug Milovan Đilas govorio je o organizacionom izgradiVanju | usme.avanju našeg političtog, društvenog i kullurnog života u posleratnom petiodu, ističući rezultate i ukazujući na još nesavladđane teškoće. Kritički se osvrnuo na rad Agitpropa, na pitanja naše štampe, stvaranja i učvršćivanja državnih kulturnih ustanova i kulturmo-masovnih organizacija.

O Mnjiževnom i umetničkom životu posleratnog perioda, Milovan Dilas je rekao:

Aktivnost Partije bila je upravljena i na pokretanje književnog i u mjeiničkoz života, Polazeći od gledišta da je proces razvitka socijalističke književnosti i umjetnosti vrlo složen i dugotrajan proces, Partija je radila na okupljanju, aktiviziranju i pomaganju svih književnika i umjetnika koji iđejno-politički stoje na stanovištu „tekovina Marodnooslobodilačke borbe, nastojeći putem idejnog uticanja da W•ese naprednu, socijalističku idejnost u njihovo stvaralaštvo, Partija je, u raznim oblicima, vodila borbu protiv ideoloških neprijateljskih shvatanja umjetnosti i protiv dekadenfinih fendencija u umjetničkom stvaranju. Postignuti su izvjesni rezultati, naročito u oblasti književnosti i likovne i pozorišne umjetnosti, koji nas — ni u kom slučaju — ne mogu zadovoljiti,

Borba protiv uticaja buržoaske reakcije na našu kulturu, borba za 5Ocijalističku idejnost naše kulture. jedan je od naših prvih i najvažnijih zađataka. Š

Nedovoljno „ sistematsko podizanje pokrajinskih, oblasnih i sreskih kulturnih centara jeđan je od najozbiljnijih nedostataka u našem dosadašnjem . kulturnom radu. Partijske organizacije su tom problemu mahom prilazile šablonski, Međutim, kulturna prošlost i kultura uloga svih naših gradova i krajeva nije ista, U našem kulturnom radu ispoljila se tendencija nekog istovjetnog tretiranja svih gradova i krajeva. Usljed toga takvim kulturnim centrima kao što su na pr. Kragujevac, Niš, Dubrovnik, Karlovac, Maribor, ili takvim industrijskim krajevima kao što su Zenica, Bor, Trbovlje itd, — nije poklonjena onolika pažnja kolika je trebalo da bude poklonjena.

U kulturnom preobražaju sela, Partija je postigla značajne rezultate. Kultura je počela da postaje i svojina radnog seljaštva. Uzmite samo činjenicu da je u novoj Jugoslaviji naše selo prviput vidjelo film, a da ne pominjemo borbu protiv nepisme=nosti, domove kulture, kulturno-prosvjetna društva itd, Ali, uza sve to, postignuti rezultati nas ne mogu Za dovoljiti. Osnovna organizaciona sla bost jeste što taj rad još uvijek u mnogo slučajeva ima kampanjski karakter. A zatim, idejnost našeg kulturnog rađa najslabija je na selu, Taj rad nije u potrebnoj mjeri usmjeren na jačanje svijesti siromašnog i radnog seljaštva uopšte, Drugim riječima, kulturni kao i ideino-politički rad partijskih organizacija ne polazi uvijek i svuda od perspektive socijalističkog preobražaja našeg sela. Zato u našem budućem radu treba zaoštriti pitanje kulturnog podizanja radnih seljačkih masa i to ne samo u širinu, nego i u kvalitetu.

Prosvjetni i naučni život stare Jugo slavije ne samo što je počivao na reakeionarnim, buvžoaskim temeljima, nego je —i kao takav — bio nerazvijen, kako po svojoj materijalnoj bazi, tako i po svojoj prosvjelnoj i naučnoj Organizovanosti, Rat je uništio značajan dio materijalne baze prosvjete i nauke. Usljed svega toga pokretanje, organizovanje i razviianje prosvjetnog i naučnog života bilo je i još uvijek je skopčano s velikim teškoćama.

Trebalo je na novoj osnovi posta= viti i izgraditi centralni, republikan= ski i ostali državni aparat prosvjete i nauke, stvoriti novi školski sistem osnovnog, srednjeg i Višeg obrazova=nja i izrađiti novi program toga obrazovanja; trebalo se boriti za nov duh i novu metodiku. nastave, uprkos činjenici da uglavnom stari nastavnički kadar radi u našim školama, Rezultati koje smo postigli na području škola i školovanja sastoje se u tomoe što naša zemlja ima već više škola nego što ih jeimala stara Jugoslavija, što je stvoren niz novih tipova škola, naročito u oblasti srednjeg obrazova– nja i što suza izgradnju novog, socijalističkog tipa školovanja u osnovi postavljeni organizacioni temelji koje treba dalje razvijati i usavršavati.

Glavne slabosti naših škola jesu kao i u drugim oblastima — slabosti ideološkog karaktera, U našim školama i na univerzitetima još uvijek se naši đaci i studenti truju idealizmom, misticizmom, nenaučnim, antimarksističkim shvatanjima istorije, književnosti, jezika, pravnih nauka itd. Uzroci ovih slabosti u našim školama i univerzitetima leže u naslijeđenom, krivo vaspitavanom i djelimično neprijateljskom nastavničkom kadru, dakle — u nemanju ideološki čvrstog i spremnog kadra, u pomanjkanju marksističko-lenjinističkih udžbenika, naročito iz oblasti nacionalnih predmeta i u nedovoljnoj borbi nekih partijskih radnika za nastavu u našim školama na marksističkim ideološkim „osnovama. Posebno treba istaći, kao slabost, da na našim višim školama i univerzitetima još uvijek nema za sve studente obaveznog, kao posebnog predmeta, izučavanja marksizma-lenjinizma.

Pitanje. organizacije i razvijanja naučnog ižvota bilo je i danas je iteško i složeno pitanje, Od kapitalističke Jugoslavije nijesmo našlijeđili nikakvih značajnijih rezultata u pogledu organizacije i materijalne baze naučnog života, iako su se kod mas rađali talentovani naučni radnici Mi smo obnovili i stvorili čifnv niz. novih naučnih ustanova. Ali, u oblasti organizacije naučnog života nijesu postignuti oni rezultati koji bi već

bili mogućni obzirom na. političku preorijentaciju naučnika i na materijalne! mogućnosti., Osnovne slabosti danas su organizacione prirode — ne= manje ljudi za organizovanje naučnog rađa i neplansko upotrebljavanje postojećih kadiova,

I pored svih tih slabosti, zalaganjem Partije i države, niz talentova=nih naučnih radnika otpočeo je s predanim i sistematskim radom, postignuvši značajne rezultate. Taj rad je garancija da će naša zemlja, uz sVestranu brigu i pomoć Partije, brzo izvršiti napredak i u oblasti nauke. Dok u prirodnim naukama bilježimo izvjesne rezultate, dotle je u društvenim naukama (naročito filozofiji, istoriji, istoriji književnosti) stanje daleko slabije. Mi smo na tom polju toliko zaostali, uglavnom usljed objektivnih teškoća, da problem još nije solidno ni postavljen kao neodložni praktični zadatak,

Problemi ideološkog sređivanja naših škola i univerziteta, problemi nastave, udžbenika i metodike rada, problemi pokretanja i razvijanja nauke i naučnog života, problemi ideološke borbe protiv mistike i neprijateljskih shvatanja u našim školama — od tolike su važnosti da moraju biti u prvom planu našeg rada u narednom periodu. ·

I poslije· zauzimanja vlasti ideološka i politička ·borba za pobjedu socijalizma neophodni su uslov kretanja naprijed. Isto kao što zauzimanje vlasti ne znači prekid klasne borbe,isto takoijošmanje zauzimanje vlasti ne znači ukidanje izvora neprijateljskoš ideološkog. i političkog uticaja na mase i na Partiju. Ideološka borba i poslije zauzimanja vlasti izraz je i sastavni dio klasne borbe,

U idejno-političkoj borbi poslije rata, Partija je polazila— a i u narednom periodu treba da polazi — od

·toga da postoje tri izvora neprijatelj-

skog ideološkog i političkog uticaja na radne mase naše. zemlje. To su: uticaj ideološkog mračnjaštva imDerijališta i njihove propagande; uticaj s vlasti oborenih kapitalistčlih klika u gradu i na selu i, najzad, uticaj malograđanske stihije koja svakodnevno prodire u redove našeg pokreta i — onamo gdje nema. dovoljne ideološke budnosti —u redove Partije. Pretežna važnost prvog, drugog ili trcćeg izvora uticaja neprijateljske ideologije zavisi, razumije se,od koniretnih prilika, od ove ili one konkre!ne situacije, ali, prije svega od toga koliku je pažnju Partija posvetila borbi za likvidiranje svakog od tih izvora, koji ne djeluju izolovano jedan od drugoga, nego se međusobno prepliću, nalazeći dodirne i zajedničke tačke. Osim toga, Partija je u svojoj ideo=loškoj borbi polazila i ubuduće će polaziti od lenjinističkog stanovišta da se ostaci kapitalizma dugo poslije zauzimanja vlasti zadržavaju .u svijesti ljudi i da je otuda iđeološko-vaspitna uloga Partije od presudnog značaja za likvidiranje tih ostataka,

U vezi s gore rečenim, treba se osvrnuti na neka pitanja budućeg našeg idejno-političkog rađa, koja su se donekle i dosad pojavljivala, ali koja će se neizbježno zaoštriti u procesu naše dalje borbe za izgradnju socijalizma. Usljed ideoloških slabosti uopšte, a u Partiji posebno, pitanje borbe za čistoću marksističke ideologije mora biti stalni zadatak svake partijske organizacije. Od budnosti i ideološke snage Partije zavisi đa li će neprijaftelji marksizma uspijevati da stvaraju ideološku zbrku i da — na ovaj ili onaj način — koče idejni razvitak masa. A neprijatelja ima, naročito u redovima stare buržoaske i sitnoburžoaske inteligencije, Činjenica da je marksizam-lenjinizam postao vladajuća ideologija u našoj zemlji — stavila je tu.inteligenciju pred problem odnosa prema toj ideologiji. Tedan dio te inteligencije zauzima neprijateljski stav prema marksizmu-lenjinizmu i nastupa, naročito u našim školama, sa stanovišta svojih starih ideoloških pozicija. Drugi dio te inteligencije nosilac je takozvane »srednje«, rekli bismo, neke sporazumaške, paritetne ideološke linije, Ta se linija ispoljava u javnom životu i u školama u tome što se, kad je riječ o filozofskim pitanjima, izmiruje i miješa marksizam s Dpozitivizmom i drugim jdealističkim pravcima; štoseizopačuju marksistička učenja o državi i pravu i marksistička ekonomska nauka; što se marksističko shvatanje istorijskog razvitka i pojedinih istorijskih događaja prihvata kao »opšti okvir« u koji se, onda, trpaju svakojaka iskrivljavanja koja nemaju nikakve veze 8 marksizmom; što se marksistička shvatanja estetike miješaju s dekadentnim shvatanjima itd. itd. Treći i najveći dio te inteligencije iskreno nastoji da usvoji marksizam-lenjinizam, ali, usljed opterećenosti starim shvatanjima, ne Šnalazi-·se i iskrivljuje i duh i slovo marksizma.

Naš je zadatak da onemogućimo svako djelovanje otvorenih i prikrivenih neprijatelja marksizma-lenjinizma, da likvidiramo takdzvanu,»srednju« liniju — liniju ideoloških kom~

' promisa, i da pomognemo inteligen=

ciji koja nam iskreno prilazi da se ideološki što prije preobrazi i što brže uzdigne,

Usljed ovih i drugih slabosti našeg ideološkog fronta, treba istaći potrebu zaoštravanja budnosti prema mogućnostima previzionističkih tendencija. Treba imati na umu i činjenicu da bi se, usljed neopravđanog napada Informbiroa i, posebno, CK

. SKP(b) na našu Partiju, mogla —\ na

terenu postojećih ideoloških slabosti

„— pojaviti nevjerica u klasike mark-

sizma,lenjinizma i, samim tim, i reviziohističke fendencije. Prema takvim mogućnostima moramo povećaj našu. budnost i svaku. revizionističku pojavu. u samom počefku, teorefski i politički lividirafi

KNJIŽEVNEINOVINE laza a iašla. 3 omunisličke parlije Jugoslavije

Usljed napada CK SKP.(b) na našu .

Partiju takođe je mogućno da se po-,

javi izvjesno potcjenjivanje razvitka

'i tekovina savremene feoretske misli u SSSR-u. Te pojave treba osuditi kao nepravilne ne samo zbog našeg opšteg odnosa prema SSSR-u, nego i zbog toga što se time koči ideološki razvitak i napredak u našoj zemlji. Tdeološka borba u SSSR-u u periodu prelaza u komunističko društvo imaće ogromni značaj za Sve zemlje, a naročito za nas, na našem putu SOCIjalističkog razvitka. ..

U vezi sa svim tim treba podvući đa jedah od osnovnih puteva u borbi za uklanjanje ideoloških slabosti mora da bude izgradnja visokokvalifiko-

.vanih teoretskih kadrova. Dosađašnji

Sistem ideološkog obrazovanja još uvijek ne pruža mogućnosti za Sstvaranje istih,

Preko cjelokupnog sistema društveno-političkog života na višim školama, naša školska omladina formira se i sada kao socijalistička inteligencija, ali pomanjkanje obaveznog i sistematskog marksističkog obrazovanja ozbiljni je nedostatak. Bez marksističko-lenjinističkog obrazovanja današhje i budućih školskih generacija nema i ne može biti ni socijalističke inteligencije, ni naučnog procvata u našoj zemlji. Rješenje toga problema treba jedino tražiti u organizovanju wiše škole za društvene nauke (za

| marksizam-lenjinizam), a po moguć- . nosti i u podizaniu Više partijske · škole na stepen naučne ustanove. To

je jedini način da se dođe do nastavnika marksizma-lenjinizma za Više škole. US

Nema nijednog praktičnog proble-

· ma izgradnje |PCUP ina koji, isto-

vremeno, ne bi bio i problem žive i žilave ideološke borbe. U to smo se mogli: osvjedočiti i na našoj vlastitoj praksi. Stvarajući našu socijalističku državu, mi smo se morali boriti protiv svakojakih otstataka , buržoaskog shvatanja države: organizujući privredu na novoj, socijalističkoj osnovi, mi smo morali, na primjer, razbiti takva shvatanja, kao što je shvatanje da je, naš socijalistički sektor privrede državno-kapitalistički, prelazeći na plansku privredu mi smo morali voditi idejnu borbu za pravalno shvatanje socijalističkog planiranja; postavljajući perspektivu izgradnje zadrugarstva, mi smo otpoče= li s objašnjavanjem formi preobražaja,naše poljoprivrede u socijalističku privredu itd. Ideološka borba koju smo vodili u proteklom periodu odraz je i sastavni dio klasne borbe koia se vodi na pitanju izgradnje socijalizma i ta ideološka borba će trajati čak i poslije izgradnie socijalističkog društva. Od {e činjenice treba polaziti da bi se uvidio značaj i neizbježnost ideološke borbe...

Koje idejne probleme treba smatrati u narednom periođu kao glavne probleme ideološke borbe za izgradnju socijalizma u našoj zemlji?

Mi smo istakli na prvo mjesto problem propagande nauke marksizmalenjinizma, problem borbe za čistoću marksističko-lenjinističke teorije. Ali samo takvo postavljanje pitanja ne bi bilo sasvim pravilno. Naša osnovna slabost nije izučavanje marksizmalenjinizma uopšte, na osnovu djela klasika, nego razrada naše stvarnosti i tekovina naše revolucije i puteva izgradnje socijalizma kod nas na osnovi marksizma-lenjinizma. Dakle, radi se o neophodnom i neodložnom razrađi-

vanju naše problematike na osnovi'

učenja Marksa,. Engelsa, Lenjina, Staljina. To je neodložni i neophodni zadatak ne samo zato što bez ideološke borbe za socijalizam nema izgradnje socijalizma, nego i zato što se, kako rekoh, slabosti našeg ideološkog fronta ne sastoje toliko u opštoj propa= gandi marksizma-lenjinizma, koliko u zapostavljanju teoretske obrade i razrade problematike naše zemlje, A tome nije jedini uzrok pomanjkanje teoretskih kadrova nego i nedopustivo zapostavljanje toga .pitanja.

'U narednom periodu u našoj idejno-političkoj borbi za jačanje i učvršćenje' jedinstva narodnih masa Jugoslavije naročito mjesto treba da ima — pitanje jumeslovenskog socijalističkog patriotizma. U čemu je sadržina tog pitanja? Podizati naše radne ljude u duhu novog, jugoslovenskog patriotizma to mači vršiti mobilizaciju za izgradnju socijalizma kod nas. Nema socijalizma bez socijalističkog patriotizma. Socijalistički patriotizam „znači vaspitanje naših ljudi u duhu bezgranične ljubavi i vjernosti svojoj domovini, na izvorima naših slavnih revolucionarnih tradicija iz prošlosti, u duhu Narodnooslobodilačke borbe, imajući uvijek pred očima izgradnju socijalizma. Novi jugoslovenski patriotizam znači usađivanje i produbljivanje mržnje prema imperijalističkim porobljivači-

ma, prema izazivačima rata. On znači ·

odgajanje masa u duhu vjernosti 1 ljubavi prema SSSR-u i prema svim demokratskim i revolucionarmnim pokretima u svijetu.

U podizanju i razvijanju novog, jugoslovenskog patriotizma moramo Sšavlađivati i savlađati ozbiljne prepreke. Tese prepreke,prije svega, sastoje u jakim, žilavim ostacima srpskog, hrvatskog, slovenačkog itd. buržoaskog nacionalizma. Buržoaski nacionalizam još uvjek daje otpori u oblasti privređe, i u oblasti politike, i u oblasti kulture. Bez odlučne, principijelne borbe protiv ostataka buržoaskog nacionalizma nema i ne može biti jačanja i razvijanja jugoslovenskog, socijalističkog patriotizma. S druge strane bilo bi štetno ako bi se borba protiv. ostataka buržoaskog nacionalizma shvatila kao stvaranje nekog »jugoslovenstva«. koje ukida nacionalne osjećaje srpskog, hrvatskog, slovenačkog, makedonskog i crnOgOTrskog naroda i ne vodi računa o tim osjećajima.. Novi jugoslovenski patriotizam uključuje u sebi ljubav .prema “svojoj, užoj domovini, konkretno se izražava kroz nju,

Osnovu našeg novog, Socijalištičkog, jugoslovenskog patriotizma mo= ra pretstavljati rad na istoriji naše Partije, na istoriji našeg radničkog pokreta, na istariji Narodnooslobodilačke borbe. Bez teoretskog i istorijskog osvjetljavanja oslobodilačke borbe radnih masa Jugoslavije, nije i ne može biti potpuno ideološko podizanje Partije i narođa. Zato jedan od najozbiljinijih zadataka koje Partija u narednom periodu mora svakako da počne rješavati jeste — organizovanje naučnog rađa na teoretskom i istorijskom ispitivanju istorije naše Partije, našeg radničkog pokreta i Narodnooslobodilačke borbe.

Pred nama stoji — u najužoj vezis gore rečenim problem istorije naroda Jugoslavije, istorije književnosti i umjetnosti naroda Jugoslavije, istorije naše društvene misli, ukratko problem marksističkog osvjetlja-

— i

vanja svih oblasti života naših naro-

đa u prošlosti. U narednom periodu moramo se ozbiljnije latiti i tog pošla, koji takođe sačinjava idejne osnove učvršćenja novog socijalističkog poretka, novog jugoslovenskog patriotizma. U našoj posljeratnoj propagandi, naročito u našoj dnevnoj štampi, borba protiv imperijalizma bila je na prvom mjestu. Naša propaganda je na vrijeme raskrinkavala sve imperijalističke. planove i kombinacije, usmje= rene bilo protiv naše zemlje, bilo protiv drugih demokratskih zemalja i naprednih pokreta, a maročito protiv Sovjetskog Saveza. ~ 3 ;

U tom pogledu mi ćemo se i ubuduće držati principa kojih smo se i dosad držali: , Pt

prvo, raskrinkavati sve pokušaje i kombinacije imperijalista uperene protiv nezavisnosti naše zemlje;

drugo, nepokolebljivo se boriti za demokratski mir, đemaskirati ratnohuškačku kampanju, demaskirati imperijalističku politiku ugnjetavanja i porobljavanja drugih naroda i gaže> nja demokratskih sloboda, pri čemu oštricu treba uperiti na američki imperijalizam, kao glavnog nosioca imperijalističkog porobljavanja i rafiohuškačke kampanje,

treće, pružati svestranu podršku borbi Sovjetskog Saveza i demokratskog tabora, kome on stoji na čelu.

Ali nasuprot propagandnim uspje= sima po međunarodnim pitanjima, naša propaganda protiv idđeološkog rasula ·i mračnjaštva imperijalizma nije bila ni dđovolna, ni razvijena. A ona je nužna kako zbog razjašnjavanja čudovišnog lika „imperijalizma, tako i zbog mogućnosti njegovog iđejnog uticanja na našu zemlju.

Navešću nekoliko najvažnijih i uzgred uzetih karakteristika savremene ideološke reakcije.

U oblasti filozofije savremena ideološka reakcija otvoreno se vraća srednjem vijeku i propovijeđa, u naj= odvratnijoj formi misticizam, idealizam, apsolutni idealizam, dualizam, agnosticizam, solipcizam. Tzmišljaju se »novi« filozofski pravci — sematizam, personalizam, kritički realizam, neorealizam, egzistencijalizam itd, a svi crpe snagu iz srednjevekovne mistike. Evo šta, na primjer, kaže ta filozofija: »Idealizam je... centar moje metafizike... Ja govorim da je svijest subjekt... i da se smisao svih stvari sliva u jednoj volji.. Ja vjerujem u mistični- realizam koji je jedino prihvatljiv vid realizma«. (Emest Hoking, profesor Harvarskog univerziteta); ili: »Personalizam jeste vjera u to da je vasiona društvo svijesnih bića, da je energija koju opisuje fizika — božja volja u dejstvu...« (Brajtmen, profesor Bostonskog univerziteta); ili: »Riješivši da postavi Hegelov= sku dijalektiku na noge, Marks je samim tim tu dijalektiku ubio« (ogzistencijalist Sartr) itd.

U oblasti nauke o društvu savreme=na, naročito amerikanska ideološka reakcija sve više se približuje osnovnim »idejama« fašizma. Američki im= perijalistički propovjednici govore O »amerikanskom duhu«, »amerikanskom čovjeku«, »amerikanskom načinu života«, na isti način i s istim smislom kojim je Hitler govorio o »arijevskoj višoj rasi«, o »izabranom narođu«; oni Su izmislili »teoriju« »Vječitog« imperijalizma „(»Odnosi, imperijalizam postojaće “u ovoj,lionoj formi, jer su jedni narođi ekonomski

kao

razvijeni, a, drugi ekonomski zaosšta-

li«); oni zastupaju »teoriju« »ograni= čenja nacionalnog suvereniteta« itd. Ali postoji i druga struja u savreme= noj buržoaskoj sociologiji — ne manje reakcionarna i ne manje opasna — koja propovijeda da nekakav »demokrafski«, »konstruktivni socijalizam«, nekakvo »jedđinstvo nacija« itd.,

kao masku za odbranu imperijalistič- ·

kog gospodstva i imperijalističkog šistema vlađavine, Nosioci ove struje su reakcionarni socijalisti, u prvom ređu engleski laburisti.

Savremena buržoaska estetika i sa= vremena buržoaska književnost i umjetnost zastupaju antihumanizam, individualizam, nacionalizam, mizam itd. One se nalaze u potpunom

rasulu. Kroz savremenu buržoasku

umjetnost orgijaiu svakojaki kubisti, nadrealisti, egzistencijalisti, umjetnici« i »književnici« tipa Pikasa i Sartra. »Umjetnost je laž koja omogućava približavanje istini« (Pikaso) eto do kakvih čudovišnih zaključaka dolaze MWkorifeji smvremene buržoaske kulture.

peši- ·

Ova duboka ideološka kriza koju”

danas preživljava kapitalizam nije sa-

mo karakteristika njegove propasti i_

njegovog raspadanja, nego i njegovih

pokušaja da razaranjem ljudske svijesti zaustavi kretanje života napri-

jed, odgodi svoju propast..

A