Naša stvarnost

40 VESELIN MASLEŠA

masa. Takav slučaj je i sa rađanjem fašizma. Njega je omogućila psihoza, dakle jedno pafološko slanje socijalnog organizma. Pobednički zanos u Srbiji onemogućio je masi da pravilno shvati novo slanje. Politički vođi nisu ga ni mogli ni hteli da shvate. Radilo se o jednom konkrelnom interesu, koji je stvaranjem nove države imao velike perspektive i koji je, vodeći svoju politiku, uspeo da za momenlf, u samoj Srbiji, dovede do jednog primirja, da jednim velikim političkim manevrom ostvari neku vrslu narodnog mira. To je bila, za jedno vreme, prećuino primljena i praklično sprovođena koordinacija inferesa, slično engleskom slučaju pre rata. U Engleskoj, između kapitalista i radnika, u odnosu prema kolonijama, nastao je jedan prećulan sporazum. | kao što se famo usled toga formirao jedan specijalan sloj radnika, fakozvana radnička aristokracija koja se koristila tim stanjem i fime bila izložena najviše korupciji, i korumpirajući se postala u · istini element u socijalnoj bazi engleskog imperijalizma, fako isto i u Srbiji stvoren je fokom vremena jedan sloj, birokratija, koja održava i podržava lažne i nelačne prefstave iz poratnog doba, pošto je pobednička psihoza u masama davno, vrlo davno prestala. Taj pobednički zanos nije shvatio život i aspiracije drugih naroda, koji su ulazili u novu državu. Jedan problem koji je već vekovima postojao, koji je prolazio kroz razne peripetije, bio rešavan na najraznovrsnije načine, poslavio se i pred novu. drža– vu, i dobio naročito oštru formu suprofnosfi i sukoba, jer je na drugoj strani naišao na zid.

Nacionalno pilanje, a u prvom redu hrvatsko, postalo je cenfralno političko pitanje nove države.

Ono je 1918 dobilo nov sadržaj, nove oblike i nove perspektive. Nov sadržaj, jer je nošen od seljaka. Nacionalno pitanje Hrvala prestalo je biti građansko i poslalo je seljačko. Nov oblik, jer se nije više iživljavalo kroz stare građanske slfranke, nego kroz novu, i hrvatsku i seljačku stranku. Nove perspektive, jer je bila srušena jedna država, i to i voljom Hrvata, a nova nije bila još organizovana i učvršćena. Za jednu realnu nacionalnu politiku, u našem smislu, svakako pofpuno nove perspektive.

Hrvalski seljaci postavili su u tome periodu svoje zahteve. Njih je samo formulisao njihov vođ Sljepan Radić, i od formulacije dalje nije išao, u svome govoru na sednici Narodnog vijeća u Zagrebu novembra 1918 godine.

Na toj politici Sftjepan Radić je u izborima za Konsliuantu dobio ogromnu većinu glasova hrvatskih seljaka. Hrvatsko pitanje je fime postalo seljačko pitanje, dobilo je nov oblik i sadržaj, ali perspeklive iz 1918 su se izmenile. Usposlavljena je jednačina odnosa snaga, a deklaracija i proceduralni zahtev hrvatskih seljaka postali su predmet političkog Trgovanja „realnih” političara (Markov protokol, Martovska deklaracija, Uzunovićeve vlade). 1918 suprotnost je izbila na površinu i otada je stalno ponirala,