Nova Evropa

Ма ćemo ovde dati kratak pregled stanja posle rata u dvem= slovenskim državama, u Češkoslovačkoj i u Jugoslaviji. Zadržaću se malo duže na Češkoslovačkoj, zato što su mi prilike u njoj bolje poznate; ali držim da će to olakšati i razumevanje prilika po drugim slovenskim zemljama, budući da ima medju njima dosta sličnih pojava.

Češkoslovačka je obnovljena ranija država Češka {Bohemija i Velika Moravija), Nekada su Česi bili ujedinjeni sa Slovacima u jednu državu; ali su Slovaci, pri dolasku Madžara u starodrevnu Panoniju, pali pod tudj zakon, i ostali stolećima pod njim. Česi i Slovaci jedan su narod i imaju jedan jezik. Česi su imali kudikamo više slobode da razviju svoj jezik nego Slovaci, te su tako ovi poslednji bolje očuvali svoje staro narečje, kojim se služe i u pismu. Ali stvarno nema, niti može biti, nekog jezičkog pitanja izmedju Čeh4 i Slovak4,

Češkoslovačka se naročito odlikuje time, što sadrži u svojim granicama znaine. manjine, osobito Nemac4. Pored Nemaca, ima i znatan postotak Madžara, nešto Poljaka, i dosta velik broj Malorusa ili Rutena u Slovačkoj, i bez obzira na one koji žive u autonomnoj pokrajini Karpatske Rutenije, Ova mešavina naroda u državi izazvala je sporove i diskusije, da li je Češkoslovačka jedna narodna država, ili je to država sastavljena iz više narod4. Česi su stali na prvo gledište, Nemci i ostali na drugo, Često se pokušava komplikovati stvar einografskom fikcijom, da su Slovaci sasvim poseban narod od Čeha, te se izaziva utisak kao da cela država skoro i nema jedinstvenu slovensku većinu uopće. To je, medjutim, атбитепа! kojim se služe nenaučne političke polemike protivu Češkoslovačke, Ali je činjenica, koja se ne da osporiti, da u Češkoslovačkoj, duž same granice Nemačke, živi znatna manjina Nemaca, te nastaje usled toga potreba da se ta manjina zadobije za državu,

Taj je problem narodnosti, i jezika uopće, jedan od najtežih, kad ga treba na delu rešavati, Mogao bi se formulisati ovako: — Kako da se stvori jedinstvena država, tojest država. koja bi uživala sve blagodati političkog i administrativnog jedinstva; a kako, u isti mah, da se dovede u sklad politička centralizacija s administrativnom ауЕопопијот, Која је, тога se priznati, veoma privlačna? Češkoslovačka ima svoje naročito Ministarstvo Ujedinjavanja, čija je briga da provede izjednačenje zakon4, budući da je Češka zadržala austrijsko pravo dok je u Slovačkoj i Karpatskoj Ruteniji još uvek ma snazi zakonik Ugarske,

Internacijonalno, Češkoslovačka ima da vrši naročitu funkciju, zato što je ona, u doslovnom smislu reči, geografsko srce Evrope, Unutra, obnovljena država stavljena je pred golem kulturan problem u Slovačkoj i Ruteniji, usled toga što su Madžari vekovima progonili svako nacijonalno obrazovanje i narodnu knjigu u tim pokrajinama, Osobito otkako je donesen Aponjijev školski zakon od godine 1907, školovanje na slovačkom jeziku stvarno je ukinuto, jer ono nekoliko stotina škol4 što je preostalo bile su samo po imenu slovačke, Danas ima u Slovačkoj preko 2,600 novih slovačkih narodnih osnovnih

5