Nova Evropa

zekventan izlazak Njemačke, i ne tako isto i Italije, što mu je одиzelo karakter umiverzalnosti. Prisustvo Sovjetske Rusije, medjutim, koju je Engleska uvijek gledala s nepovjerenjem i podozrivo, naročito u gradjanskom ratu u Španiji, nije doprinijelo ni malo da zamijeni otsustvo Japana, Njemačke, i Ttalije; maprotiv, ta је epoha bila najjteža za Društvo, jer je ono — uslijed borbenog stava Rusije — obilježeno ustanovom za širenje ideja svjetske revolucije i univerzalnosti komumizma. Engleska i Francuska i tu nisu umjele da odrede pravac. Mali narodi, zaplašeni antikommnističkom akcijom Njemačke i Italije, manifestovali su što su više mogli duh svoje politike neutralnosti i rezervisanosti, ili su čak — Као Веkova Poljska! — predstavljali volju i interese Njemačke, u smislu likvidacije Društva Naroda, kao komunističke i crvene ekspoziture Moskve! Velika Britanija i Francuska, medjutim, stajale su pasivne i neodlučne, a javnosti njihove bile su uznemirene i mervozne, Jer Društvo — nije donosilo mir. Kamo sreće, da su mali narodi tada pregli da preuzmu vodjstvo ove ustanove u svoje ruke, te da joj označe i opredijele smjer koji obilježava sav njezin smisao i njezinu suštinu! Društvo je bilo i zamišljeno kao odgovor nove, posljeratne demokracije protiv predrate tajne diplomacije, kao mprotivteža malih narod4 protiv volje pojedinih velikih sila da zagospodare svijetom: i mikad diplomatske i političke pozicije malih nanoda nisu bile tako jake kao m sklopu Društva. To se vidi bolje nego ikad damas, kad su mali marodi prepušteni svojoj sudbini i volji velikih. Ali su i diplomati malih naroda napuštali Društvo Naroda očajnički, bez ikakve volje da se odupru i da obilježe bar mogućnosti i perspektive jedne move wvoje politike. Konačno, Minhen godine 1938 zadao je smrtonomu mdarac Društvu: Čemberlenova Engleska bila je srećna, da je obezbijedila mir vam Ženeve! Tako je mramoma palača Društva Narod4 ostala pusta, zJapeći nevaž-

nošću i anahnronizmom. Dok se u Minhenu — m poluveselom, ih polutužnom — raspoloženju, bez direktive, rušila u stvari osnova

posljeratne Evrope, uz saučešće velikih demokracija, dotle je u Ženevi nestajala i zadnja nada m svaku efikasnost Društva. Diplomacije ni velikih ni malih naroda nisu ni pomišljale da aludiraju na ono što se zbivalo van Ženeve; čak ni Dr. Beneš, koji od Žeпеуе Њајазе učinio evangjelje svog života, nije joj se obraćao za pomoć!...

Otada se Evropa naglo počela da sprema za rat. Društvo Narod4 ostajalo je van njezina zbivanja. Pogodjeno stvarnošću kojoj

411