Ratnik, 01. 08. 1923., S. 85

РАЗЛИЧНОСТИ 79

остави нам извесна назирања и несигурна предвиђања, а само извесно беше: да се у маневарском рату може доћи до застоја у операцијама, при нападу на положај који је солидније утврђен, у типу пољске фортификације, и који је одговарајућом снагом брањен; даље, да је за напад на такве положаје потребна озбиљнија, темељнија и дужа припрема, и да за напад на такове положаје треба имати знатну надмоћност у артилерији, при чему се истиче значај разорног зрна — гранате.

По завршетку рата 1913. године расправљана су питања о артилеријској муницији и после кратког времена би донето решење, да пољска артилерија треба да има од муниције у шрапнела а друга половина да су разорна зрна. (Овакво решење било је донето код извесних артилериских пукова као последица искуства ратног, а да ли је то примљено за исправно код највише војне управе — непознато ми је.).

Изненадни рат 1914. године затекао је нас неспремне и у артилеријској муницији, те се у почетку рата искоришћавала она муниција која нам је преостала од ратова 1912. и 1913. године, наша и запљењена Турска муниција. 5

Борбе на граничном фронту дуж Дрине и Саве а потом битка на Церу, повлачење 1914. год. до Рудника и офанзива од Рудника. до потпуног протеривања непријатеља преко Дрине, Саве и Дунава, — управо у периодима маневарског рата, шрапнел је употребљаван, трошен и тражен баш исто онолико као и у рату 1912. и 1913. год.

Како пак у периоду рата 1914. год. у септембру и октобру имамо типичан рововски рат као и у 1916., 1917. и 1918. години на Македонском фронту, то за њихово вођење важе начела ро вовске војне у коме се, разумљиво, истиче значај разорних зрна. Но на ово питање да би дали правилан одговор морамо се вратити. на решење оних питања која постависмо у почетку.

Поред сталног усавршавања технике наоружања, у будућем рату примењиваће се и сви остали изуми људски за убијање и уништавање оружане снаге непријатељске, из чега следује да међу остала средства која ће заштићавати људе и његова ратна средства од тог убијања и уништавања служиће и фортификација, те ће се она несумњиво примењивати у будућем рату, ако не много више, оно извесно знатно више него у прошлом рату. При овоме морамо одвојити маневарски рат од рововског рата и питање примењивања фортификације, па према томе и расматрати.

У маневарском рату сви знамо до ког степена је био употребљен ашов, жица и друге препреке код браниоца и у колико код нападача и та употреба мора и може бити појачана, благодарећи новим техничким средствима која иду у прилог бржег и солиднијег утврђивања, и по фронту и по дубини али не и у толикој мери, да она потпуно укоче маневарски рат.