Topola

silentio; alqm cum cruciatu necaro; e. periculo, magno c. periculo, multis cum lacrimis; magno cum metu incipio dicere; magno cum dolore, labore; cum cura; cura pace, sasvim mirno; cum bona gratia, cum bona venia,dobrostivo, * -f cum venia. 2) označuje neposredno potekle učinke i posij edice: na (c. a.), uz , cum magna calamitate et prope pernicie civitatis, magna cum offensione alcjs. 3) znači istodobnu priliku kao uvjet ili ograničenje: samo sa, ali samo sa, optabiles mortes cum gloria; omnia cum pretio honesta videntur, ako samo novaca nosi, napose cum eo, quod, ut, ne, pod uvjet da, da ne, ali tako da, da ne i sl. cum s ablativom lične zamjenice : me, te, se, nobis, vobis, zapostavlja se vazda, a ablativu odnosne zamjenice obično: quorum, quarum, quibuscum. 2. cum (quum), konjot. I. za vrijeme (cum temporale) s indik., ako je radnja sporedne rečenice istinita, iskustvom potvrđena ; prema tome stoje u glavnoj rečenici adverbi: nunc, olim, tum, tunc demum, statim, continuo, protinus i sl., također sa supstantivima, kao sto je tempus, annus, mensis i sl. (tada, onda, u ono m-ijeme) kada, kako, posto, otkad, otkako, te znamenuje opetovanje: kadgod (a. potentiale), kolikogod puta, qui non defendit injuriam, cum potest, injuste facit; cum Artaxerxes Aegyptio regi bellum inferre voluit, Iphicratem ab Atheniensibus petivit ducem; in ceteris rebus, cum venit calamitas, tum detrimentum accipitur; cum rem penitus causamque cognovi, statim occurrit animo; soletis, cum aliquid hujuscemodi auditis, continuo dicere; Ligarius eo tempore paruit, cum parere senatui necesse erat; fuit quoddam tempus, cum in agris homines vagabantur; fuit, cum hoc dici poterat; memini, cum mihi desipere videbare = memini ejus temporis, quo etc.; illum diem clarissimum fuisse, cum domum reductus ad vesperum est = quod d. r. e.; collegam triduo, cum has dabam literas, exspectabam; videtis genus hoc totum, cum res eadem enuntiatur ornatius; anni prope quadringenti sunt, cum (otkad, što) hoc probatur, multi anni sunt, cum Fabius in aere meo ost; sexto die, cum ad flumen ventum est; Verres cum ad aliquod oppidum venerat ( kadgod bi došao), eadem lectica in cubiculum deferebatur; Gyges cum palam anuli ad palmam converterat, a nullo videbatur, ipse autem omnia videbat; idem rursus videbatur, cura in locum anulum inverterat. Ovdje valja opaziti, da osim u orat. oblikvi, konj. stoji poslije curn i tada, kad se naznačuje opetovanje radnje, ali tek od klasičnoga doba, isprva rijetko, potom češće: Timoleon veniebat in

theatrum, cum ibi concilium populi haberetur, kadgod bi se držala Ud., kadgod bi mislio, da će se Ud.; fuit tempus, cum rura colerent hominesgatempus ejusmodi, quo r. colerent h.; fuit, cum arbitrares = fuit tempus, quo arbitrarer; saepe soleo audire Roscium, cum ita dicat = qui ita dicat; saepe ex socero meo audivi, cum is diceret; memini, cum diceret; erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies, cum tu desideres; biduum supererat, cum exercitui frumentum metiri oporteret, do onoga dana, kad je trebalo, kako je bilo unaprijed vidjeti itd. Napose stoji a) cum temporale s indic. aoristskoga perf., praes, historijskoga ili imperf., u povjesnika pače i s inf. historijskim, ako se u živahnu pripovijedanju nenadnih događaja izvrne rečenica (cum inversum) te je samo prividno sporedna, u istinu pak sadržava glavnu misao. U tom se slučaju, da se živahnost govora poveća, rečenica prividno glavnoj kadšto pridoda jam, vix, aeque, nondum, a čestici cd mjošte. repente, subito ili za oznaku istodobnosti radnje interea, interim, cum hrv. često = kad al’ eto, dies haud multi intercesserant, cum legati venerant == cum dies h. m. intercesserunt, 1. venerant, tada, kadno nije mnogo dana međutim mmulo itd., dies nondum decem intercesserant, cum ille alter filius necatur; Hannibal jam scalis subibat Locrorum muros, cum repente erumpunt; caedebatur virgis civis Romanus, cum interea nullus gemitus audiebatur; milites regem quaerere, cum interim Hiempsal reperitur; jam dies consumptus erat, cum tamen barbari nihil remittere. b) sa cum se kazuje vrijeme, a uza to i uvjet ili uzrok, ali je u latinskom pretežnije vrijeme, a u nas uvjet ili uzrok, te se prema Lome prevodi cum sa ako, budući da, tim što, nulla est haec amicitia, cura alter veram audire non vult, alter ad mentiendum paratus est; eum praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, hoc praecipitur, ut ratio coerceat temeritatem; cum imperium abrogabat, poterat videri facere id injuste; te quidem, cum isto animo os, satis laudare non possum; tibi maximas gratias ago, cum tantum literae meae potuerunt; omnia tu Dejotaro tribuisti, cum et ipsi et filio nomen regium concessisti; tako isto i u koncesivnoj svezi misli, gdje je cum = premda, a kopreni, ako i, za sve da, ma da, cum ea consecutus nondum eram, tamen ista vestra nomina non sum admiratus; pauci potentes cum tabulas, signa, toreumata emunt, tamen divitias vincere nequeunt. If. cum causale (uzročni) s konj- gdje se sa cum ne kazuje uzrok sam po sebi i upravo

265

cum