Gledišta

od njih. Posledice mogu biti: s jedne strane, društveno-ekonomska, politička i idejna hegemonija pojedinih neradničkih (birokratskih, tehnobirokratskih i drugih povlašćenih) društvenih grupa nad pojedinim delovima (slojevima, skupinama) radničke klase; a s đruge strane, uzajamno suprotstavljanje delova radničke klase u različitim privrednim jedinicama i delatnostima, privredno-politiokim regionima i nacionalnim skupinama, profesionalnim i generacijskim grupama itd. Ove posledice se mogu pojačavati uzajamnim dejstvom. J tim tendencijama sadržana je realna mogućnost za delimično obnavljanje osnova klasne podele. To bi zaustavilo i dalji razvoj radništva kao revolucioname klase, a komimističku avangardu dovelo u težak položaj imutar novog spleta društvenih protivrečnosti. ilementi radničko-samoupravnih odnosa proizvodnje ne n:ogu se trajnije pomiriti sa elementima bitno različitih i suprotnih tipova odnosa proizvodnje, birokratsko-etatističkih i privatnosvojinskih. Ova dva poslednja tipa imaju bliske veze u procesu nastajanja, i preko dmštvenih grapa, koje ih predstavljaju , ali njihovo uzajamno dejstvo i sadejstvo ima takođe negativan uticaj na materijalni i draštveni razvitak. U draštvu postoji privid ravnoteže ovih uzajamno suprotstavljenih tendenoija, jer se one donekle međusobno potiru i osujećuju tako da nijedna nema potpuno i samostalno izraženo dejstvo. Ali to nije stvama ravnoteža u društvenim procesima, već neuravnoteženo, nepomirljivom suprotnošću razdirano stanje ekonomske i ukupne strukture društva. To se naročito izražava u pcgledu ostvarivanja i razvitka proizvodnih snaga društvenog rada. Jnutar protivrečnih odnosa proizvodnje u razdoblju socijalističkog etatizma stvorene su proizvodne snage odgovarajuće onim činiocima proizvodnje koje su razvijena kapitalistička društva formirala u toku prve industrijske revolucije (krupna mašinerija rane i srednje faze industrijskog razvitka, ograničena primena nauke u proizvodnji, heterogeno a većim delom malokvalifikovano radništvo itd.). U tim uslovima razvijanje proizvodnih snaga društvenog rada mada je preduzeto kao pretpostavka razvijanja socijalističkih društvenih odnosa i svestranog zadovoljavanja potreba Ijudi često je izgledalo odvojeno od ovih svrha ili se zaista pretvaralo u samosvrhu, odnosno sredstvo za postizanje drugih svrha. U odnosu na prošlo razdoblje, ovaj zadatak se i sam po sebi übuduće bitno menja, jer se, prvo, više ne radi o mukotrpnom izvlačenju društva iz krajnje industrijske, privredne i kultume zaostalosti; i drugo, übuduće više nije reč o formiranju proizvodnih snaga koje su inače karakterisale kapitalističku epohu, već o proizvodnim snagama koje po svojim kvalitativnim obeležjima i načinu strukturisanja pripadaju socijalizmu, odgovaraju razvijenim socijalističkim odnosima praizvodnje. Zato je borba za bitno socijalističke odnosc proizvodnje nerazlučiva od napora za stvaranje odgovarajućih proizvodnih snaga društvenog rada.

1483

’tl CEMU SU SNAGA I SLABOST SAMOUPRAVLJANJA