Književne novine
AM
Od novembra 1945 godine redovno izlazi kod nas časopis Društva za kul:ı turnu saradnju Jugoslavija—SSSR. ra Kroz puna tri godišta, sa oko pet stotina i pedeset članaka istaknutih na-
___Sših i sovjetskih javnih i kulturnih re zadnika, sa preko 1.500 fotografija i | ___ reprodukcija, časopis je neprekidno, e iz mjeseca, u mjesec, produbljivao — kulturne veze između bratskih naro_ = da naše zemlje i Sovjetskog Saveza. \ Na tome plemenitom zađatku upozna| ___ vanja, zbližavanja i širenja Kulturnih ji veza našli su se na stranicama časopi___Sa »Jugoslavija-SSSR«, uz imena is_
taknutih sovjetskih kulturnih i javnih
radnika, iimena naših najviših držav-
o nih rukovodilaca, naučnika i umjetni-
ka.
Uz mnogobrojne prevođe knjiga, brošura i članaka sa svih područja ____političkog, kulturnog i stručnog živo_ ____ ta Sovjetskog Saveza, uz knjige naših _ autora posvećene SSSR, uz svakodne| vne prevode i članke naše štampe ~ O velikoj zemlji socijalizma — kom_ ___pleti časopisa »Jugoslavija—SSSR«
pretstavljaju jednu od najbogatijih riznica materijala na našem jeziku o političkoj i kulturnoj historijf sovjet____Skih naroda, o svesitranoi aktivnosti ____i uspjesima sovjetske države i njenih građana. S druge strane, časopis na_ stoji da upozna sovjetske ljude sa ___ historijom, kulturom i stvarnošću no_ ve Jugoslavije. | Uređivan tako đa gotovo svaki broj obuhvata jednu ođređenu tematiku u 3 sovjetskoj i našoj zemlji, časopis je | Uspio da, usprkos raznolikosti mate_ : rijala, bude pregledan i da iscrpno e upozna čitaoce sa srodnim motivima : Sovjetske i naše stvarnosti (inđustrija, poljoprivređa i selo, godišnji od_ mor frudbenika, omladina. film, likovna umjetnost itd.),
Ovogodišnji brojevi časopisa »Ju-
goslavijae-SSSR« svjedoče da se ča-
Tri godine časopisa „Jugoslavija - SSSR"
sopis sve odlučnije kreće u pravcu ispunjavanja svoga glavnog zadatka: da ne samo pruži našoj čitalačkoj pu_ blici prevedene, informativne, članke sovjetskih autora, nego i da potiče i razvija tretiranje sovjetske te_ matike kod naših pisaca i publicista i da, istovremeno, donošenjem raznoVrsnog, sadržajnog, materijala o Tederativnoj Narodnoj Republici Ju. goslaviji upozna i strane, u prvom redu sovjetske čitaoce sa problemima ji uspjesima izgradnje socijalizma u naŠšoj zemlji.
Nekoliko poslednjih brojeva časopisa nesumnjivo pretstavljaju uspjeh u tom pravcu, Sve se više, uz preve_ dene članke istaknutih sovjetskih javnih radnika, pojavljuju u poslednjim brojevima časopisa i izvorni članci _ naših autora, koji pišu ne samo o važnim historijskim godišjica_ ma i ličnostima sovjetske epohe, ne samo o krupnim događajima iz savremenog sovjetskog Života, nego i o uspjesima, naše države u izgradnji socijalizma i o neraskidivoj povezano_ sti historije nove Jugoslavije sa revolucionarnom historijom bratskog
'vjetskog Saveza. Poslednji dvobroj asopisa (36-37), posvećen 31_god'šnjici Velike oktobarske revolucije, pretstavlja znak ljubavi i poklon naših kulturnih radnika bratskim narodima Sovjetskog Saveza povođom pro_ slave toga velikog datuma.
Osvetljavajući još više zajedničke veze između naše i sovjetske države, historije i kulture, posvećujući se još više otkrivanju i spasavanju od zaborava starih, historijskih veza između naših narođa i narođa SSSR, a u prvom redu ruskog, upoznavaiući ioš više sovjetskog čovjeka sa tekovinama nove Jugoslavije — časopis »Jugoslavija—SSSR« ispuniće svoju dužnost pred licem naših i sovjetskih naroda.
V. R.
POVODOM 40-GODIŠNJICE SMRTI KRANJČEVIĆA
Izložba knjiga Narodne Republike Hrvatske
Četrdesetogodišnjica smrti hrvat= skog pjesnika Silvija S. Kranjčevića proslavljena je u Hrvatskoj na svečan način. · :
Ova proslava nije se ograničila samo na akademije, predavanja, članke o S. S. Kranjčeviću u štampi i časopisima i izđavanje njegovih djela, nego je shvaćena i kao prilika za manifestaciju velikog kulturnog uspona naroda NR Hrvatske od oslobođenja do danas, pa je u tu svrhu u Zagrebu otvorena velika izložba nakladne djelatnosti u tom razdoblju.
Nikada u historiji naših narođa nije se štampalo toliko knjiga kao danas, a da i ne govorimo o njihovom kvalitetu, pa se, bez pretjerivanja, može reći da za čitavo vrijeme postojanja stare Jugoslavije nije štampano toliko kvalitetnih knjiga, kao za protekle tri godine. U vezi s ovom izložbom bilo je mjestimično istaknuto da se osjeća pomanjkanje papira za štampanje knjiga. No, iako je to djelimice tačno, prešlo se ovakvim formulacija-
ma preko činjenice da je pomanjka- |
nje papira vezano i uz sve veću potražnju za knjigom, što je ujedno odraz naše stvarnosti u kojoj ljudi osjećaju sve veću potrebu za znanjem i kulturnim uzdizanjem. Ako treba go· voriti o pitanju potražnje za knjigama, koje su veće nego naklade, onda reba na prvom mjestu osvijetliti iz- davačku politiku naših nakladnih poduzeća, kritički se osvrnuti koje su Knjige izdane u premaloj ili prevelikoj nakladi i koje su knjige mogle kasnije da se štampaju, a koje je trebalo izđati prije, koje su štampane bez sistema i van općeg plana. Nekoliko brojeva neće nam biti na odmet da sagledamo ogromnu brigu narodne vlasti za političko, kulturno i stručno izdizanje radnih ljudi. Tre| ba imati na umu, đa su knjige za vrijeme stare Jugoslavije imale uglav___nom najveći tiraž đo 3000 primjeraka, đok se danas knjige štampaju, gotovo sve s najmanjim tiražom od 5000 ____primjeraka, a dostižu tiraž od deset, ___ pedeset, pa i sto hiljada primjeraka. e Samo dva nakladna pođuzeća u NR ___Hrvatskoj, »Kultura« i »Nakladni za__ vod Hrvatske«, štampali su od oslo5 bođenja do đanas oko 13 miliona knjiga i ostalih publikacija. Posebice tre____ba napomenuti, da je kođ tehničkih ___i stručnih knjiga, koje se izđaju u sve i yoćem broju i u sve većem ttiražu, _ redovita pojava da nestaju s tržišta __za nekoliko dana, pa i za nekoliko sa#. fi. Tako je na pr. priručnik »Armirani ___beton« nestao s knjižarskog tržišta u ____Oagrebu za nepuna dva sata. Isto se tako osjeća sve veća potražnja za izMdanjima na talijanskom jeziku, koji| ma je ove godine posvećena velika ___pažnja, Samo »Stvaranje novoga svi___jetae od Iljina, u tiražu od 5000 pri__mjeraka, rasprođano je za nekoliko dana, Ovakvih primjera moglo bi se ___nanizati bezbroj. Da bi se još bolje __mogla ilustrirati obimnost izdavačke | __djelatnosti, neka nam posluži primjer - „da je u Zagrebu samo tokom jednog od posljednjih dana jeđanm naklađni ___zavođizđao jednu zbirku pjesama, je___dnu stuđiju iz likovnog života, tri _ stručne knjige i đvije školske knjige. Na kraju treba napomenuti, da broj od 12 naklađnih poduzeća u NR Hrvat___Skoj i 149 knjižara pokazuje da je or-
15
1. ganizacija distribucije naše knjige po
| stavljena po principu što većeg pri_ bližavanja kupcu. ; ___ __Ova prva izložba te vrste u NR Hr___vatskoj, i uopće u Jugoslaviji, imala ' je za svrhu da posjetioca upozna kroz 2000 knjiga, grafikona i jedan kata ~ Jog, šta je u NR Hrvatskoj štampa” _ no na polju literature markšizma-lenjinizma, beletristike, popularizacije nauke, stručne literature, likovne i muzičke umjetnosti, dječje i omladđinske literature, od časopisa | ostalih publikacija, knjiga na talijanskom jeziku, u nakladnim poduzećima »Glas
rada«, »Hrvatsko prirođosšlovno društvo« »Jugoslavenska »Kultura«, »Matica Hrvatska«, »Nakladni zavod Hrvatske«, »Novo pokoljenje«, »Pedagoško-književni zbor«, »Prosvjeta«, »Poljoprivredni nakladni zavođ«, »Seljačka sloga«, »Šahovska centrala«, i »Žena u borbi«. Sve knjige i grafikoni izloženi su po granama sadržaja knjiga, a u posebnom okviru prikazana je izdavačka djelatnost za vrijeme Narođnooslobodilačke borbe. Na kraju treba istaknuti jeđan od velikih uspjeha odbora za priprema– nje izložbe i Kulturno-umjetničkog odsjeka Ministarstva prosvjete NR Hrvatske, a to je veza s pokrajinom prilikom održanja proslave i priređivanja izložbe. Svim građskim i kotarskim narođnim odborima poslani su raspiši o proslavi 40-gođišnjice smrti S. S. Kranjčevića, u kojima su predviđene teme za pređavanja, date sugestije za priređivanje gradskih i kotarskih izložbi knjiga i pozvane narodne vlasti đa organizuju posjete izložbi u Zagrebu.
Ova je akcija imala veliki uspjeh. Većina kotara u NR Hrvatskoj u ovom je ili onom viđu sudjelovala u općenarodnoj proslavi u spomen S. S. Kraničevića. Najviše su se istakli kotar Đakovo, grad Virovitica, koji je najavio priređivanje izložbe knjiga, kotar Prelog. koji će prirediti četiri pokretne izložbe knjiga, kotar Crikvenica priredio je predavanja po svim školskim centrima, a grad Varaždin je tražio đa se izložba iz Zagreba prenese u Varažđin. Pred mjerođavnim faktorima sada leži zadatak, da, zaista, po mogućnostima izložbu knjiga iz Zagreba prenesu u Rijeku, Pulu, Osijek i druge veće centre, a pošebice da nagrade pojeđine gradove i kotare, koji su se najviše istakli u proslavi i priređivanju pokretnih izložbi,
»Pisci svojim djelima treba da rađe na formiranju karaktera novih ljudi« (Tito), stoji na jednoj paroli u izloženoj dvorani, Razgleđavajući izložbu, čitajući grafikone i maslove knjiga, svaki posjetilac dolazi do uvjerenja, da su se naša nakladna poduzeća u najvećoj mjeri rukovodila riječima druga Tita. Evo samo nekoliko brojeva 8 grafikona: literatura marksizmalenjinizma štampana je (u NR Hrvatskoj, ne računajući druge republike) do mjeseca rujna 1948 u 227 tisuća primjeraka, popularmonaučna literatura 1945 u 35 tisuća primjeraka, a tokom ove godine do sada 590 tisuća primjeraka. Pedagoška i školska literatura štampana je u 1945 u 7 tisuća primjeraka, a ove godine u 1.928 tisuća primjeraka. Poljoprivredne knjige 1945 u 70 tisuća knjiga, a ove godine u 150 tisuća. Naučne knjige 1946 u 10 tisuća, ove godine 63 tisuće. Prozna djela štampana su u 1945 u 179 tisuća primjeraka, 1947 u 412 tisuća primjeraka, a ove gođine do danas 575 tisuća. Pjesme u 1945 u 23 tisuće, ove godine u 36 tisuća, Kazališna literatura 1945 u 5 tisuća, 1948 u 69 tisuća. Omlađinske i dječie knjige 1945 u 45 fisuća primjeraka, 1946 u 212 tisuća, 1947 u 274 tisuće, a ove godine u 438 tisuća primjeraka. Knjige na talijanskom jeziku prvi su puta štampane kod nas u većim naklađama 1947 u ukupnom tiražu ođ 5 tisuća primjeraka, a ove gođine već u 127 tisuća primjeraka. Tehnička i stručna literatura štampana je prvi puta u većim nakladama 1946 u 16 tisuća primjeraka. a 1948 đo danas u 287 tisuća egzemplara, _ Svi ovi primjeri i svi naveđeni momenti snažan su dokaz razvitka i snažnog kulturnog uspona naše zemlje u cjelini, a napose Narođne Republike Hrvatske, koja, u borbi za ostvarenje socijalizma, pođ rukovodstvom Komunističke partije. iđe sigurno ka svojoj ljepšoj, bogatijoj i kulturnijoj budućnosti, B. B.
akademija«, -
—————— KNJIŽEVNE NOVINE
IZDAJNICI LJUDSKOG RODA
»društvene snage koje žele mir i su-. ip više jake, da bi ih Čerčilovi učenici u”
ČEHOSLOVAČKA
Državne nagrade za umetnost i nauku
U okviru proslave 30-godišnjice Čehoslovačke Republike, čehoslovačko Ministarstvo škola, nauke i umetnosti dodelilo je više nagrada istaknutbim umetnicima i naučnicima.
U oblasti muzike nagrađeni su za celokupni kompozitorski rad Otakar Jeremijaš i Mikulaš Šnajder_Trnavski, Nagrada za pozorišnu umetnost “dodeljena je Janu Šlodi, umetničkom direktoru Realističkog pozorišta u Pragu. U oblasti književnosti, nagrada za poeziju dodeljena je Vladimiru
Hilanu za njegov rad od 1945 g; Ma-
rija Pujmanova nagrađena je za roman »Igra sa vatrom« i Petar Jilem_ nicki za roman iz slovačkog ustanka »Kroniika«.
Za likovnu umetnost dodeljene su nagrade V,. Makovskom za skulpturu »Partizan« i M. Benku za njegov dosađašnji rad na polju vajarstva.
U oblasti nauke dodeljieno je pet nagrada: dr. B. Bidžovski nagrađen je za rad na polju matematike i prirodnih nauka, inž. Št. Bela za rad na melioraciji, dr. Fr. Travniček za »Gramatiku književnog češkog jezika« i dr. O, Pavlik za radove iz ob_ lasti pedagogije.
Osim toga, Ministarstvo informacija i prosvete nagrađilo je pisca scenarija dr. F.A. Dvoržaka, glumicu Zd. Infeldovu i reditelja J. Krejčika za film »Selo na granici«, zatim A. Brousila za rad na filmskoj dramaturgiji i kompozitora J. Srnku za njegov dosađašnji rađ na filmskoi muzici.
Pozorišni festival
U toku meseca oktobra u Pragu je održan pozorišni festival na kome su uzela učešća sva stalna, kao i pokretna oblasna ı omladinska pozorišta u Čehoslovačkoj. Ukupno je dato 38 pretstava. U okviru proslave čehoslo_ vačkog nacionalnog praznika 98 oktobra, svečano su dodeljene nagrade najboljim pozorišnim kolektivima, najboljim rediteljima i najboljim glumcima na ovom festivalu. Takođe su dodeljene tri nagrade za najbolji domaći pozorišni komad, Za laureata pozorišnog festivala proglašen je Jindržih Holnzl, direktor drame Narodnog pozorišta u Pragu.
O. Č.
BUGARSKA
U Sofiji ie organizovan otsek slavistike pri “ Akademiji nauka
Pri Akademiji nauka u Sofiji or_ ganizovan je otsek slavistike pod pretsedništvom Todora Pavlova. Otsek je podeljen n, sedam sekcija: istorisku, filološku, etnografsku, fol_ klornu, arheološku, peđagošku, umetničku i ekonomsku.
·Sedamdeset i pet godina. postojania Narodne čitaonice u Kazaniku
wOve godine se navršilo 75 godina od osnivanja Narodne čitaonice »Iskra«• u gradu Kazaniku. Proslava je održana 15, 16 i 17 o. m. Od svih biblioteka u unutrašnjosti Bugarske, ova čitaonica ima najbogatiju bibli_ oteku, bogatu galeriju slika, muzej, bioskop, pozorišnu trupu i hor.
RUMUNIJA Osnovan je. Istoriski institut u Bukureštu
Nedavno je u Bukureštu osnovan Istoriski institut Narodne Republike
Rumunije. Institut ima sledeće sekci-
je: 1) narodna istorija; 2) opšta istoıija; 3) istorija slovenskih i balkan_
. skih naroda; 4) sekcija za vizantolo-
giju.
»Imali smo izdajnika rase, dđomovine i religije. Ali mi još nismo dovoljno ohrabrili prave izdajnike, one koji će izdati ljudski rod. A takvi su nam upravo najpotrebniji«.
To piše Amerikanac Henri Miler, autor pornografskih knjiga, prljavijih od romana, koje je pre rata objavljivao francuski nacista Selin,
No vratimo se tekstu.
Koji su to »nam«, kojima su upravo tako potrebni izdajnici, i to pravi, izdajnici ljudskog roda, i, zašto su »im« fi izdajnici ljudskog roda tak histerično hitno potrebni? i
Zamislimo: pilot je dobio zadatak đa baci atomske bombe na neko mirno ljudsko naselje. Leteći odnekud iz jedne od bezbroj baza Trumanove doktrine, Djujiove demokratije i Maršalove pomoći, pilot se može usput ka oilju upitati: »Šta ja to radim i zašto to radim? Šta su mi skrivili ljudi tamo dole?« On se može zgaditi nad sobom. On će se, možda, pokolebati, možda neće hteti da pusti teret smrti na tople riđe krovove, možda će mu ruka zadrhtati pre no što povuče polugu, možda će se vratiti... A to znači... Ne. To ne bi valjalo. Potpaljivači novog rata hteli bi da je čovek, to jest pilot bombardera, nedostupan sažaljenju za patnje i sudbine, da oseća neko vraško zadovoljstvo što je komandir smrti i što može bez napora da satre ljude namenjene životu i ljubavi, radu i radosti, što može kadgodđ mu se prohte da naredi: »Smrti! Ruši!«, što ga ništa ne vezuje za lju-
de, ni solidamost, pa čak ni mržnja.”
Šta je taj »idealni« pilot?
Izdajnik ljudskog roda, Kome služi? Potpaljivačima rata — izdajnicima ljudskog roda.
Teorija o lepoti izdajstva ne javlja se po prvi put u izvesnoj literaturi. Nju su negovali svi unakazitelji ljudskih duša, neomistici, pesimisti, nađrealisti, egzistencialisti i, svi bi ovi propagatori paranoidnih pogleda na svet mogli s pravom da traže za sebe procenat preteče. Ali pravo na tu krvavu slavu ima i Hitler, koji je pre trideset godina bio našao formulu kojom je uspeo da galvanizira svoje mase i đa ih povede — u smrt. Potpa-
ljivači novog rata traže novu varijan=- ·
tu takve formule, ali pogodne za zemlje u kojima se vojni obveznici i ostali ljudi navikama, menftalitetom i istorijom „razlikuju od „Nemaca. Mnogi mislioci, skloni dolarima, tragaju za tim tajnim ključem kojim se duše zaključavaju za svako ljudsko osećanje, Henri Miler je s njima. No on ga nije još našao, i nek nam nije žao. Ta traganja se nalaze u stadiju eksperimenata. Ali Miler je dao ime tajnoj formuli, Prijatelji rata i njihove eventualne armije mogu da bu-
7
du samo i jeđino izdajnici ljudskog rođa. ı e
No time se bačeni bumerang vraća i pogađa tačno u glavu one koji su ga hitnuli. ı
Izdajnici ljudskoga roda su svi fabrikanti, bankari i drugi lovci zlata koji ideališu rat, »slatki, mali, dragi stari rat koji ne bi nikom škodio«, To su i njihovi ljudi: agenti, špiuni, diverzanti, plaćeni novinari, neki pisci, popovi, proizvođači filmova. To su ı oni delegati na konferenciji Organizacije ujedinjenih nacija koji se već dva meseca trude da Pariz pretvore u otskočnu dasku za buduće raine avanture, Ali borba koju protiv njih vode pretstavnici SSSR-a i narodnih demokratija nailazi na sve jaču podršku masa na svim stranama sveta. Reči Višinskog i Kardelja odjekuju u dušama ljudi. Jer ništa od svega što običan čovek voli nema oblik atomske bombe, čak i kad je njeni producenti perverzno nazivaju imenom jedne lepe filmske glumice.
Kad institut Galup ne bi bio u rukama onih koji zgrću pare na ratu prosto zato što im njihov sistem onemogućuje da ih zarađuju na miru u tako fantastičnim količinama, moglo bi mu se možđa predložiti da napravi anketu na 'temu rata i mira. Neka postavi ljudima jedno jedino pitanje: Pretpostavljaju li mir ratu? ~
Odgovor bi bio jedan jedini, prost kao i pitanje. Svi ljudi bez razlike
mrze rat. i
No čitajući besede delegata maršaliziranih zemalja na konferenciji u Parizu reklo bi se, da narodi, u čije ime oni fraziraju, ne žele ništa tako svesrdno kao da poginu u krstaškom pohodu protiv ljudi koji izgrađujući socijalizam građe mir, sreću i slobođu za Sve. Istina, čak i onda kad promuknu od sulude vike i izgube dobar glas kao Maknil, ne odaju utisak da su suviše ubeđeni u svoje tvrdnje. Uostalom i Herst i Blum bili su već u više navrata primorani da »tumače«' svojoj publici zašto je »moralna pobeda na strani Višinskog«, uprkos »o-ke« funkcionisanju dobro podmazane glasačke mašine Fostera Dalsa. Smelost. logika i argumenti na strani su onih koji brane mir. Uzalud sve verbalno mlataranje „upaljenim bakljama rata. Ljude ne privlači ta mračna strana svetlosti kojom pokušavaju da osvetle palatu Šajo, gdđe su do pre nekoliko meseci izlagani skeleti »Muzeja čoveka«, Odista, ne pretstavlja izraz dobrog ukusa to pretvaranje kosturnice u poprište borbe za mir. No to je stvar Francuza koji samo igraju ulogu đomaćina. Činjeni-
ca je da prijatelji rata već doživljuju
»sramni krah« o kome govori Staljim koji je između ostalog rekao i da su
AM300) DJUJUGAAV)
agresiji mogli savladati i skrenuti na put novog rata«,
Užasi prošlog rata nisu izbledeli iz sećanja naroda, da bi ih se, tako prekonoć, moglo opet povesti na klanicu. Od Bergena do Taranta prostire se
BROJ 39
neprekinut lanac mladih grobova, a.
nemački ratni zarobljenici, vukući 8voje noge u drvenim klompama, frebalo bi da potsete atomske mitomane. ako ni na šta drugo, a ono, bar na bedan kraj izvesnog mita koji je u ime rase hteo da zagospodari svetom. I da u XX veku agresivni mitovi mogu imati jednu sudbinu. Bezuslovnu kapitulaciju.,
Međutim, svi mirovni ugovori još nisu potpisani, a one pofpisane Anglo-amerikanci ne izvršuju. Kandidati agresije smatraju đa ih potpisi na ugovorima ne obavezuju. To rimuje na ime Hitlera, Takoreći objektivni i neutralni Švajcarci iz Gazet de Lozan hteli bi da se Dalsu uvaži kao olak= šavajuća okolnost to što Hitler nije smatrao da poseduje monopol atomske bombe. U Stenjevcu još živi pacijent koji je uobrazio da mu je glava od češkog kristala. I to ·je još uvek njegova privatna stvar, Ali nije privatna stvar ucenjivati čovečanstvo evo već čefvrtu: gođinu fiktivnim prednostima. Upornost koju pokazuju potpaljivači novog rata nije privatna stvar.
To je stvar svih ljudi. Još nije bu-"
Kknuo mir i ljuđi nisu suviše bezazleni. Na pretnje, na atentate, na porobljavanje marođi odgovaraju na Svoj _način. Bore se za slobođu. I ne slažu še sa Morijakom, koji misli đa je to demodirano, Od kako su fašisti kapitulirali puca ođ rata na sve strane, I tu, pod namatu Grčkoj i tamo, u Kini, Burmi, Indoneziji, Španiji. Rat vođe imperijalisti, ali pucaju i stari odnosi, i u paramparčad odlaze nevolje izrabljivanja, Na površinu izbijaju Kko-
načne ljudske snage koje razvezuju ~
hleb, mir i slobođu. A ko je osetio ma= kar jednom njihov nezaboravni ukuš, pamtiće ga i đaće sve od sebe da postane svojina sviju ljudi. Neka impe=
· rijalisti hrane svoje sinove goveđim
konzervama, neka ih šalju u vojsku, čovek se umiriti ne da. Čovek je naučio da se bori za mir. , |
Pod slavnom sveljudskom zastavom socijalizma vođi se borba za mir, a pod tom zastavom će izdajnici ljudskog roda biti i pobeđeni,
O. DAVIČO
,
Pol Klodel, arhangel Mihailo i irancuski padobranci u Indokini
Za vreme prošlog rata francuski književnici, učesnici pokreta otpora, izdavali su u ilegalnosti povremene sveske pod naslovom »L/honneur des počtes« (Čast pesnika), u kojima su objavljivali svoje najbolje pesme i prozu. U tim svojim publikacijama izrazili su oni mržnju i gnev na fašističke porobljivače, svoju veru u snasu narodnog otpora, svoj duboki patriotizam i ljubav prema radnim ljudima Francuske, koji su ustali na oružie da oslobode svoju zemlju od nemačkih zavojevača i Petenovih izdajnika. Staviti svoju poeziju, svoju snagu i ime pisca u službu naroda i boriti se perom i oružjem protiv porobljivača — to je za njih bila stvar časti pesnika.
Da se setimo ovih publikacija na-
Se
- FESTIVAL OMLADINE JUGOSLAVIJE
avan Šubić: Partizani
(Sa izložbe likovne i primenjene umetnosti mladih)
VEČE MLADIH
Veče mladih književnika i pisacapočetnika održano je, u okviru festivala omladine Jugoslavije, petog novembra u bivšem Oficirskom“ domu u Beogradu.
Na tom književnom večeru čitala je svoje radove grupa sastavljena od mlađih pisaca i književnika — početnika iz svih republika naše zemlje,
i to: Srbo Ivanovski i Gane Todorov-
ski — iz Makedonije, Vesna Parun,
· Slobođan Novak i Stjepan Perović —
iz Hrvatske: Mlađen Oljača — iz NR Bosne·i Hercegovine: France Kosmač, Lojze Krakar i Ivan Minati — iz Slovenije: Čedo Vuković i Radonja Ve-
KNJIŽEVNIKA
šović — iz Crne Gore: Veles Perić, Slavko Vukosavljević i Slobođan Marković — iz Srbije, Mlavi
U okviru festivala omladine Jugoslavije otvorena je 6 novembra u Beo gradu, u prostorijama Prve ženske gimnazije, izložba naših mladih slikara i vajara, studenata akademija ' i učenika škola za primenjenu umet-
' nost.
U sali Doma kulture Trećeg reona u Beogradu otvorena je, takođe, u okviru festivala, 5 novembra izložba kulturno-=prosvetne delatnosti narodne omladine Jugoslavije. | |
vela naš je pojava jedne nove rubrike, koju je sredinom oktobra uveo na svojoj naslovnoj strani francuski list »Les nouvelles littćraires«. Naslov rubrike — »Honneur des hommes« (Čast ljudi) — potseća nas, zaista na književne sveske koje su izdavmli francuski pesnici ,učesnici pokreta otpora. Kao što su oni za vreme rata objavljivali svoj književni zbornik, tako i list »Les nouvelles litteraires« počinje da objavljuje, pod sličnim naslovom, »jednu antologiju savremenih pesnika, pripadnika raznih generacija i tendencija«.. |
Kada se radi o časti pesnika i ljudi, onda se za svakog pravog pisca i za svakog poštenog građanina Francuske i danas, kao u vreme rata, postavlja isti cilj: boriti se s narodom protiv izrabljivanja i tinanije, protiv svih osva– jača, nalazili se oni u Bvropi ili u Indokini. Ali izdavači lišta »Les nouvelles litteraires« imaju drukčija shvatanja o časti pesnika i ljudi. Svoju novu rubriku oni su započeli jednom neobjavljenom pesmom Pola Klodela, koja se zove »Sveti arhangel Mihailo«. Arhangel Mihailo je. kako napominje redakcija lista, »patron padobranaca francuskog ekspedicionog korpusa u Indokini« Njemu Pol Klodel posvećuje svoju pesmu, ispevanu u njegovom poznatom »bibliskom« metru, u dđugačkim i čvornovatim prozaičnim stihovi. ma, koji su neka mešavina vulgarnog uličnog žargona i modernizovane bibliske grandilokvencije militarističkoklerikalnog tipa.
Ti nadmeni, nabusiti i pretenciozni ,
Klodelovi stihovi mogu se, ukratko prepričati, ma da je čovek.u iskušenju da celu pesmu prevede, toliko je svaki njen stih, svaka pojedina reč flagrantan i brutalan akt obračunavanja sa slobođarskim i humanističkim tradicijama Francuske, toliko je ona zadojena mračnim, „srednjevekovnim verskim fanatizmom, stoplienim, u nekoj bizarnoj i odvratnoi mešavini, sa ciničnim i brutalnim govorom savremenog imperijaliste i kolonizatora.
Sujeveran svet veruie kod nas da ie arhangel Mihailo jedini živi svetac, da on nikada ne umire. I zaista, u Klodelovoj pesmi on ponovo “}življava, obučen u uniformu padobranca, voj= nika francuskog ekspedicionog korpusa. On svetitelj i ratnik arhangel sa krilima padobranca, namesnik bdožje volje, »vertikalne i stroge«, pretstav-
. nik svega »univerzalnog, spirituelnoF,
pravoliniskog« što ratuje protiv svega »partikularnog, zemaliskog i Kkrivoliniskog«, spušta se kao munja na ze-
mlju, da »produži borbu Francuske
protiv zmaja« — protiv ugnjietenog i porobljenog naroda Vijetnama koji vo_ di herojsku i odlučnu borbu Dprotiv francuskih kolonizatorskih trupa. A zajedno s arhangelom i on, Pol Klodel „uvaženi osamdesetogodišnji akademik, primoran je, »pošto je zato stvoren«, pošto su »gromovi jedino sredstvo za PB uni Vanjei, da napu=
sti svoju svakodnevnu spirituelno-literarnu dokolicu i da »munjevitom brzinom poleti kroz nepoznate prostore i prašumu« i spusti se padobranom na zemlju Indokine, kako bi se još jed-
· nom potvrdile reči božje: da »zmaj
nije u pravu kada pokušava da se raspravlja sa svetim Mihailom«.
»Sveti arhangele! Žandarme božji! Brutalni svetitelju! Pukovniče i ratniče! — kliče Pol Klodel, — pomozi mi da se objasnim sa tom žutom ženom tamo dole ,s kojom smo se na čudan način venčali (i uspeli smo bili, iako govorimo drugim ·jezikom, da se nekako sporazumemo). Ako gospođa ima neke svoje ideje, ona ipak nema pra= vo da nas jednostavno izneveri!«
I pesnikovo jadikovanje nađ neizvesnom sudbinom francuskih Kolonija, nad »žutom ženom« koja ima »svoju ideju« o slobodi i časti, i zato je uzela oružie da izgoni iz svoje zemlje nasil= nike i osvajače — pretvara se, ukoliko se pesma primiče kraju, u sve grublje i &ve osornije pretnje ognjem i mačem, kaznom nebeskom i zemaljskom, Zar ona, ta žuta žena, ta nepokorna i gorđa Indokina, misli da se može zaboraviti »sva ona krv koja leži između nje i nas — krv mornara, vojnika, biskupa. sveštenika, svetitelja, misionara i mučenika, koji su tako čvrsto srasli sa ovom zemljom, da ih ništa
„više ne može od nje otrgnuti?«
Pesnici iz skromne, ali poštene zbirke stihova »L”honneur des počteš« rođene u ognju bitke za slobodu, za čast Francuske, pevali su a gnevu i mržnji naroda na Dporobliivača, Pesnik francuskog militarizma i katoličkog mraka Pol Klodđel peva himnu porobljivačima i nasilnicima, i priprema ratnički pohod da odbrani »čast« francuskih kolonizatora i katoličkih misionara, koji su krivi za krv i strađanja miliona obespravljenih ljudi Indokine.
I kao završni finale svoje pesme, uz zvuke jerihonskih truba koje prete i opominju, Pol Klodel najavljuje dan osvete i kazne, koja će stići buntovnički narod Vijetnama. Arhangel Mihailo, merač duša, uverio se konačno da su gresi vijetnamskog naroda isuviše pretegpli na njegovim terazijama. Na čelu parašitista francuskog ekspedicionog korpusa u Indokini. koji su ga izabrali za švoP patrona, on kreće u pohod na nevernike i buntovnike, 1I cela ta apokaliptička krilata vojska osvetnika .a sa njom i Pol Klodel, »nanovo silazi s neba i leti put Vi. jetnama. I kroz buku motora tih novih vazdušnih jahača Apokalipse odiekuiu kao jerihonske frube gnevne reči novozavetnoge proroka Pola Klodela: :
»Ova zemlja gde se spuštamo naša je, ier mi smo ije skupo mlatili!«
Sreća je samo što se narod 'Vi. jetnama koji vodi zemaljsku, ali efikasnu borbu protiv poroblivača, ne boji Klodđelovog strašnog suda. ?
Z. M.