Narodno blagostanje
У
1, iyna' 1933.
копог koji s kapitalom raspolaže (dosadanji ulagač kod banke), zašto da se to-spriječi i čemu u fakvome slučaju banke? To pitanje postavljam samo Као. odgovor na prigovor o likvidaciji ı samo za ovo prelazno vrijeme, ne misleći njime osporiti potrebu bankarstva uopće, koje nije ovisno o opstojanju baš izvjesnih novčanih ustanova.
"а
Aleksandar G. Pantelić, viši čmovnik Narodne banke, Beograd
_ НАРОДНО БЛАГОСТАЊЕ
Страна 423.
Ovdje su dodirnuti samo neki važniji i aktuelmiji zahtjevi Društva za zaštitu ulagača. No. bilo kako bilo, jedno stoji: #0liko je zamrzlih uloga i tolike su potreb» ulagača da današnje stanje moraforija samo za teažbinae s naslova uloga postaje neodrživim i prijeti da već dosadanje ieške posljedice postani
| nada sve katastrofalnim.
ва
ISUŠIVANJE, ODVODNJAVANJE 1 ZAŠTITA OD POPLAVE”.
— Priloš problemu poljoprivrednih melioracija kod nas —
Melioracije pretstavljajuu meru kulturne tehnike, sračunate na povišenje prinosa. Međutim, može se meliorisanje terena ргеduzeti i sa gledišta nacionalno-privrednog. Tada ulazi u obim agrarne politike dotične države.
Od celokupne površine naše države, koja iznosi 24,849.429 ha, kultiviše se 13,198.736 ha ili 53,11%; pod šumom nalazi se 7,1720.015 ha ili 31,06%, Što znači da nekultivisana površina iznosi 3,930.679 ha ili 15,809%. Od ove površme otpada najveći
deo na krš i goleti, a ostalo na močvati, vodoplavna tla i na fla
koja pate od suše. Otud tri problema: pošumljavanje Hrša i 20leti, isušivanje močvari i odvodnjavanje odnosno zaštita od poрама 1 пауодијауапје.
Izuzev odvodnjavanja, koje je uglavnom problem Vojvo-
dine, gotovo sva osfala melioraciona površina otpada na Južnu Srbiju, Hercegovmu, Dalmaciju i Crnu Goru — dakle, uglavnom na naše „pasivne” krajeve. Nije to, možda, slučainost da su baš
u fim krajevima nedavno pali obruči feudalnog režima: Čivčijski, |
kmetski i kolonatski, koji su usled neaktivne agrarne politike bili od uticaja па obešumljavanje i degradaciju prirodnih uslova za
proizvodnju. Izvođenjem agrarne reforme stanovništvo je do- |
bilo pravnu slobodu i ispošnjene male površine. Usled toga mora se poći korak dalje stvaranjem povoljnijih uslova za povećanje žetvenog prinosa — mora se uopšle podići produktivna sposobnost našeg seljaka.
O melioracijama se može govoriti sa tehničkog, pravnog, finansijskog i ekonomsko-socijalnog gledišta. Nas one ovde interesuju samo sa poslednjeg gledišta, a finansijska strana Wutoliko, ukoliko je pofrebno dobavljanje novčanih sretstava za mjihovo izvođenje; to, međutim, nije ništa manje krupno pitanje.
Isušivanje ima za cili osvajanje terena od močvari i njihovo stavljanje pod kulturu, a odvodnjavanje osim toga i uređenje unutarnjih stajaćih voda na niskim površinama, nastalim usled bujica, obilnih kiša i poplavnih reka koje usevima nanose
- povremeno štete (Vojvodina). Gdekad isušivanje nalaže interes
socijalne higijene (gradištanski i negotinski rit); a biva da su oba cilja spojena (skopsko polie). Međutim, najčešći je slučaj da jedna obradiva površina pored isušivanja zahteva i navodnjavanje; tada će majrentabilnije biti istovremeno obavljanje tih radova (Metohija, Skadarsko jezero, skopsko polje, godomin i sve močvare u Hercegovini).
Poznato je da osvajanju močvarnih terena države uglavnom pribegavaju kad se usled prenaseljenosti javlja problem ishrane ili zaposlenja i, u vezi s tim, problem emigracije. Naročito je akutna forma, kada je u pitanju država koja nema пај-
" роуојије изјоџе za podizanje domaće industrije, koja 61 арзог-
ромаја radnu snagu, te je stanovništvo uglavnom upućeno ma poljoprivredu kao glavni izvor prihoda. Pošto se, međutim, u poljoprivredi brže nego u ma kojoj drugoj grani privrede javlja zakon opadajućeg prinosa, to se sa sve većim ulaganjem rada i kapitala na istoj obradivoj površini ne može ići u beskonačnost. Usled toga pribegava se stavljanju pod kulturu i poslednjeg parčeta obradivog ila (italija, Nemačka, Holandija).
Kao što je poznato, kod nas se vrše delimična isušivanja močvari. Da li je ta mera opravdana? Zar u našoj državi nema” dovolino jevtine ziratne zemlje i zar je naše stanovništvo toliko _ патазјо, da se isušivanje imperativno nalaže?
U nas nema dovoljno ziratne zemlje, ali je isto tako tačno da je ona u krajevima gde se melioracije imaju izvesti veoma . niske kulturne vrednosti, usled čega je i jevtina. U tim krajevima preovlađuje ekstenzivna kultura. Mnoge su površine usled neracionalne obrade poslale takoreći neobradive i pretvoreme u utrine i sterilne pašnjake. Usled toga svi naši pomenuti krajevi pretstavljaju ujedno i najmanji procenat ziratnog ila: у. bitoljska oblast ima ziratne površine 12,2%, Dregalnička samo |11,1%. U Dalmaciji ta površina iznosi 14,85%, dok mršavi pašnjaci iznose 50,5% —,prema Vojvodini gde površina iznosi 86,8%. Mali procenat ziratnog tla odlikuje i okolinu Pirota, Zaječara, Niša i Vranje. Ovo stanje se najbolje ogleda u jako poremećenom odnosu između obradivih- površina, livada i pašnjaka. Tako, od ukupne površine opština: Krmpote, Krivi Put, Sv. Juraj, Jablanac i Karibag otpada i to: 3.717 k. |. na oranice, 7277 k. j. na livade, 30.801 na pašnjake, 106.957 ma šume, a 39.891 na перодпо {le.2) Međutim, deobom ziratnog Ча u Južnoj Dalmaciji došlo bi svega po 0,17 hektara plodnog fla na 1 stanovnika i 0,33 hektara neplodnog ila, a u Severnoj Dalmaciji po 0,35 hektara plodne zemlje. U Bosni i Hercegovini kao i u Crnoj Gori, slično je stanje. Najbolja zemlja u Dalmaciji, po rečima dr. Balena, nalazi se u poljima i vrtačama, a njih |e veoma malo.
Što se fiče populacionog pitanja ono je kod nas sve više na dnevnom redu. U Hrvatskom primorju i Sloveniji kao i u severo=zapadnoj Hrvatskoj postoji prenaseljenost, tako da je odnos između seoskog stanovništva i obradivih površina upravo ne= .· izdržljiv. Tako, u okolini Pregrade na 1 m? km. ziratnog tla dolazi 305 stanovnika, oko Sušaka 285, Krapine 284, Senja 300 | stanovnika, prema Slavoniji i Vojvodini gde je gustina znatno
1) Dr. Hrista Stamenović: Nmigration Jougoslave 2) Dr, Ivan Balen: Naš koli krš