Narodno blagostanje

4, јули 1936.

za materijalni položaj našega seljaka u svima pravcima, kako u odnosu prema kupcu njegovih proizvoda tako i u odnosu prema državi i opštini (ogroman uticaj »Gospodarske Sloge« na gradske trošarine) i na grad uopšte.

U Hrvatskoj se može računati sa 100%-nim uspe-

НАРОДНО БЛАГОСТАЊЕ

Страна 433

hom iz prostog razloga što tamo nema autsajdera prema tom opštem seljačkom kartelu. Ono što najviše ubija kartel to je autsajer. Iz razloga koji ćemo odmah videti, tj. iz ogromne snage na kojoj počiva »Gospodar– ska Sloga«, isključeno |e da se pojavi autsajder. »Gospodarska Sloga« je prinudni kartel via facti.

NEKOLIKO POLITIČKIH I SOCIJALNIH REFLEKSIJA

»Gospodarska Sloga« ima blizu 100.000 članova, organizovanih u stotinu srezova sa 4.000 poverenika. Po teritorijalnoj rasprostranjenosti i po intenzivnosti akcije može se reći da je »Gospodarska Sloga« ogromna organizacija. Bez primera je tako brz uspeh u Organizovanju širokih seljačkih masa i na strani, a kamo li kod nas gde seljak još nema razumevanja Za Organizaciju. Nikakav zadatak, nikakav cilj nije u stanju da da ovaj organizatorski efekat. Prema tome, svi su u zabludi koji smatraju da su ekonomska kriza, beda seljaka, svest o samopomoći ili slično doprineli uspehu. Uspeh se objašnjava isključivo činjenicom što je »Gospodarska Sloga« paralelna organizacija jedne već postojeće i vrlo čvrste i disciplinovane partijsko-političke organizacije — bivše Hrvatske seljačke stranke. To se uostalom i ne krije. U »Jutarnjem listu« od 7 VI kaže se, da je »Gospodarska Sloga« deo pokreta bivše HSS. A u »Obzoru« od 18 marta veli se, da »Gospodarsku Slogu« treba.shvatiti samo kao deo opšteg socijalnog programa bivše HSS.

Na ovaj način »Gospodarska Sloga« mogla je da bude osnovana za 24 sata. To je njena jakost i ujedno i njena slabost. Nikada »Gospodarska Sloga«, i ma kakvo drugo ime da ima, neće doći do izražaja gde nema organizacija HSS. Sve što se odigrava van teritorije HSS samo su blede imitacije. Pritisak stranke za OTrganizaciju je jačina u hrvatskim krajevima, a otsustvo istog slabost u ostalim krajevima.

S tim u vezi stoji i pitanje: da li je »Gospodarska Sloga« partijski pokret ili ne. Na tome su se pitanju ispreturali mnogobrojni brzometni komentatori »Gospodarske Sloge«. Kao pomoćna organizacija HSS ona mora biti u svom biću politička, jer živi i pada s ovom strankom. Po svom zadatku pak, ona je apolitička pa sledstveno ne može biti ni politička organizacija. Njeni su zadaci nepolitički, ali je njen kostur politički. Čak je mogućno da se ona proširi i van teritorije Hrvatske primajući svakoga za člana, ali će te organizacije, bez fundamenta političke stranke, biti u vazduhu. »Gospodarska Sloga« je depolitiziranje partijsko-političkog pokreta u jednoj oblasti ili stvaranje nepolitičke akcije jedne čisto političke organizacije. Ona može kao takva da dejstvuje dugo, a da se ne oseti njezina partijskopolitička osnova. Ali ona nosi u sebi klicu da se preko noći pretvori u čisto partijsku organizaci|u. I [0 će doći, ne od nie nego od političkih protivnika.

Protivno je psihologiji partijsko-političkog života da druge stranke gledaju mirno kako se širi |edna Organizacija koja je potčinjena HSS i postepeno obuhvata i niihove reone. Taj sukob je iskliučen na teritoriji Hrvatske, jer tamo nema nikakvih drugih partijsko-političkih organizacija, ali toliko je verovatniji van Hrvatske.

Prema tome, »Gospodarska Sloga« jeste i ostaje filijala HSS iako u vidu samostalnih organizacija.

Jedan deo |e nazvao »Gospodarsku Slogu« klasnim pokretom. To je, međutim, zloupotreba Marksove terminologije. Po Marksu klasa je grupa ljudi sa za-

jedničkim interesom prema drugim klasama u pogledu na svojinu oruđa proizvodnje, a specijalno kapitala. Zato Marks zna za kapitalistu i proletera. To su klase. A ovde se radi o seljacima. Seljaci, međutim, nisu nikada bili klasa niti se klase stvaraju po profesionalnom kriterijumu. Oni su stalež.

Osnivači, međutim, poriču da je to staleška seljačka organizacija, isto kao što poriču da je i HSS staleški seljački pokret. U organizacijama »Gospodarske Sloge« ima neseljaka, kao i u stranci, jer HSS smatra sve svoje članove za seljake ma čime se oni bavili. HSS ie po svome težištu seljačka stranka pa je i »Gospodarska Sloga« seljačka organizacija. To je i po istoriji i po ekonomskoj strukturi Hrvatske neizbežno.

Prema tome, mi stojimo pred jednom novom. činjenicom koja se decenijama kod nas priželjkuje i koje se decenijama mno9Si boje, naime pred staleškom Organizacijom seliaka. To |e »Gospodarska Sloga«, ali to nije ništa novo. HSS je bila u stvari seljačka staleška organizacija. Novo je samo to što se do sada njezina aktivnost iscrpliivala u tome što je seljak, kao član stranke, nosio politički pokret, a sada učvršćena politička organizacija stavlia se u službu seliaka. Kako god okrenemo, imamo seljački staleški pokret. Samo ovoga puta on stupa u akciju na ekonomskom terenu.

To ne znači da iz ovoga može postati staleška seljačka organizacija u Jugoslaviji. I suviše bi naivni bili naši političari kada bi dopustili da HSS preko »Gospodarske Sloge« pohvata u svoju mrežu i ostale seljake. Do iugoslovenskog staleškog seljačkoe pokreta može doći samo tako ako se razviju i u ostalim krajevima odgovarajuće političke organizacije, odnosno seljačke stranke i međ njima nađe mogućnost potpune saradnje. Na ekonomskom polju to bi bilo vrlo lako i nije isključena mogućnost da to bude jedini put za sporazum međ odgovarajućim političkim organizacijama, pošto na političkom terenu to nikako ne ide.

Ustvari svaka seljačka partijsko-politička organi zacija jeste staleška. To leži u ideologiji svake takve stranke pa ma kako se ona zvala. Samo kod nas to nije bio slučaj, jer ni HSS, sve do pojave »G. S.«, nije vodila aktivnu seljačku stalešku politiku. Ona se bavila samo seljačkom demagogijom, kao i seljačke stranke u drugim krajevima. Srpska seljačka stranka leži na tradicijama radikalne stranke koju je na politički teren uputio Sv. Marković. Ali to više ne može da bude. Bivša HSS je slučajno razvila svoju »G.S.« Stoga се

svakako i sve ostale stranke nastojati da stvore svoje »G.S.«.

Do sada se pokušalo da se seljaci zadovolje regulisanjem pitanja dugova i smanjenjem zemljarine. Sada međutim, kada su srednji staleži, kratkovidošću svojom, stvorili stalešku atmosferu u zemlji, organizovanje sličnog pokreta u okviru »G.S.« u Zagrebu bilo je neizbežno. Šta više, pojava takvih organizacija neizbežna je danas u celoj zemlji, pod ovim ili onim imenom, u ovoj ili onoj formi.