Nova Evropa

Stođodišnjica grčke nezavisnosti, (1830—1930)

Kao istorija Jugoslovenskog naroda, tako je i grčka istorija protkana bezbrojnim peripetijama, stradanjima i nadama za oslobodjenje. Samo, oslobodjenje Grčke predstavljalo je niz iskušenja i neispunjenih snova, baš kao što je i oslobodjenje Srbije bilo izrazom jednog mučeničkog ali herojskog napora u vrtlogu evropske politike XIX veka,

I Srbi i Grci počeli su gotovo istovremeno borbu za oslobodjenje, Grčki ustanak 1821 u Moreji bio je, takoreći, nastavak Karagjordjeva i Miloša Obrenovića Ustanka (1804 i 1815). Unutrašnje previranje balkanskih naroda, krajem XVIII i početkom XIX veka, usled neizdržljivosti osmanlijskog Jarma, bilo je spontano i jednovremeno kod svih balkanskih narod4. Ideja slobode balkanskih naroda imala je zajedničke apostole, i preteče oslobodjenja Srbije i Grčke saradjivali su i sporazumno dejstvovali, Početak XIX veka bio je pogodan za konspiracije, pobune, revolucije, i nacijonalne borbe: Turska Imperija nalazila se je u neprestanim unutrašnjim razdorima i pobunama рогс!njenih paša i a6a protivu Sultana. S druge strane, planovi Velikih Silš o podeli balkanskih zemalja uništeni su baš usled njihova vlastitog egojizma, ı balkanci su iskoristi priliku da zbace sa sebe nesnosni Jaram turskog gospodstva,

Kao za vreme srpskog robovanja pod Turcima, i u Grčkoj je pre 1821 godine bilo sporadičkih pokreta i pobun4 protivu Turaka; ali su svi ti pokreti bili lokalnog karaktera, jer su Grci kao celina stradali relativno manje nego ostali hrišćani pod Turcima: za sve vreme robovanja hrišćana pod Turcima, Grci su imali jednog jakog zaštitnika u Vaseljenskom Patrijarhatu u Carigradu, koji je u isto vreme bio duhovnim starešinom svih hrišćana na Balkanu, Grčka Crkva, na čelu s Vaseljenskim Patrijarhom, imala je prevlast nad podanicima hrišćanske vere u celoj Turskoj. Grci u Carigradu imali su visoke položaje; čak u samoj Grčkoj, Špartancima je upravljao mesni starešina, koji je imenovan na taj položaj doživotno od Sultana, s titulom »beja« U Atini, pre Ustanka, lokalnim stvarima upravljali su demofgerontes ({>»narodne starešine«), koje je sam narod birao iz klase arhonata, Na izvesnim ostrvima kao što su Dodekanez ({»dvanaest ostrva«) postojale su grčke opštine koje su imale specijalne privilegije od vremena zauzeća ostrva Кодова. Hios je pretpostavljao tursku vladavinu gjenovskoj ili venecijanskoj. Grci su, kao trđovački elemenat, bili bogatiji nego Srbi i Bugari, i grčki sopstvenici brodova, naročito sa ostrva Hidre i Spece, koristili su se često ratovima u to vreme. Ali, bez obzira na sve ovo, Grci su želeli slobodu kao i svi ostali. Oni su imali

353