Nova Evropa

One nas ruke krilate dižu i nose i svojom snagom brane, i one crne, blagoslovene ruke

nas belim hlebom hrane, (»RuhPe«}

Kad blagoslov pogladi vrhove vlati, ispod njega buja zlato zrenja, i zato vjeruje u plod sijanja i znoja, u »blagoslov života u zlatnom zrnju«; a ti ljudi bivaju uzdignutiji, viši, pa — naravno medju njima: »I moja duša širi se sve više — oaza biva ...« Sa sela su njegovi predji »sa dušom oluja«, zato su sela vječna njeбоуа позја Ија. А Кад затозу јез! роди пе glas: »Snaga je naša planinska rijeka«, — pred nama je dinarac bez literature, opći izraz onoga što jeste; u njemu jadikovku stradanja nadglasava poklič moći i pouzdanja. Tamo u tim dubravama, »mrljava« klasa ujediniće u sebi zemlju, čovjeka, i sve simbolike bogova. Nema istinitije6 pjesnika sela: iz njega, zaista, govore duše milijon4, on je najuznositija riječ prave Hercegovine.

Ali je on i izraz one pitome Hercegovine i lirike Mostara, trubadur juga s punom skalom srca i fantazije:

Pa ko da bi jedan golem rubin bio,

u hiljadu boja trepti šeher сло!

Dok Neretva plava o krš se razbija

i srebreni galeb nad njome se vija ... (»Pod beharom«),

Ovaj akvarel mladosti zamutiće melankolija ljubavi, jedna intimna istorija, poslije koje će uminuti njegova lična sreća, a on inokosan, s injem u kosi, u neko pretprazničko veče doživjeće svoju sivu, neutješljivu samoću. Od sve mladosti, legende, ostaće posljednji drug, pjesma,

Kad smo razabrali Hercegovinu kakova je prošla kroz redove književnik4 koji iz nje dotovo nijesu ni izašli, da vidimo dokle su doprli pjesnici čiji putevi idu izvan okvira jedne zemlje, njezine situacije i njezina duha.

Kad su, воде 1895, Šantić, Ćorović, i Dučić pokrenuli mostarsku »Zoru«, u njoj je, kao i u »Maloj biblioteci«, bilo više književnih težnja nego u porodičnoj »Bosanskoj Vili« i u folklornom Milićevićevu »Osvitu« (1897). S mnogo ukusa i mjere oni ulaze u dogadjaje savremene domaće i strane književnosti. Oni stvaraju čitalačku publiku, u palanačku monotoniju unose duhovnu pokretljivost i onoj nesimpatičnoj crti svake čaršije daju plemenitu korekturu. Šantićeve reflekse razabraćemo u Osmana Djikića, Ujevića, Čerine, D. Filipovića, H. Huma; a zabilježiše negdje da je bio i pjesnik Krležine mladosti. Ali tek Jovan Dučić preobrazio se dokraja u gradjanina književne republike: nomad po zvanju, on je unutrašnji život nosio u

276