SRĐ

631 —

Društveni romani Viktora Iga — Н. Nlerimee. Ima jeclna frapantna sličinost između istorijskog i društvenog roniana. Ne samo što nam i jedan i drugi, kao i svaki l'oman, stavjaju pred oci stvarnost koja je prošla kroz imaginaciju jednoga pisca, nego ima u toj stA r arnosti nešto zajedničko što svaki pisac romana iioće da nam prikaže: to je fizionomija jedne epohe, slika nenijeh običaja koji nam se sa jedne i druge strane podjednako nude. Međutijem ima jedna razlika koja ih dijeli: dok istorijski roman gleda na prošlost, dotle se sadašnijem vremenom bavi samo društveni, socijalni roman. Jedan živi od uspomena, a drugi se hrani sadašnicom. Braća Gonkuri bacili su u cirkulaciju jednu formulu koja je postala poznata: „Istorija, to je roman koji se dogodio. Roman, to je istorija koja se mogla dogoditi." Treba samo malo precizirati nihovo mišjene, pa da se nastavi tačna razlika između romana istorijskog i romana društvenog. Moglo bi se reći: roman istorijski to je istorija koja se desila; a roman društveni, to je istorija koja se dešava. Društveni roman to je samo roman društvene istorije. — Sta ima dakle čudnovato u tome što je jednoga dana pisac Bogoroclieine Crkve napisao Jadnike? Pošto je dugo vremena posmatrao Pariz iz doba Luja XI, on je morao preći na posmatrane Pariza iz hegovog vremena. Prva studija uputila ga je, skoro po potrebi, k drugoj studiji. Ništa, bez sumne, nije više povezano u svojijem raznovrsnijem djelovima, kao djelo Viktora Iga; i prelaz koji pomenusmo kod hega, od istorijskog k društvenom romanu, nama je nov dokaz onoga strpelivog produžavana, u kome se razvijao negov visoki genije. I prelazak Igov u politiku nije bio ni malo beznačajan za ovu transformaciju negovog talenta kao romansijera. Kao poslanik poslije 1848 u Skupštinama koje su organizovale i uredile Republiku, on je morao obratiti svoju pažnu prema di'uštvenijem pitanima. Strasne diskusije koje su prouzrokovale da su se stvorili Narodni Ate(eji, nijesu mu mogle biti nepoznate; negove refleksije u tome pogledu bile su vrlo naprednačke i hegovo nhšjehe vrlo određeno da je mogao da se izrazi 42