SRĐ

— 814 —

Da se genij ne nalazi u normalnom umnom stanu, ova je teorija sasvijem dokazana i iskustvom potvrđena; to ipak ne smije nikako smaniti ugied i poštovane prama nemu; niti odatle slijedi, da su i negova djela bez ikakve vrijednosti. I ako je Rousseau bio degenerativan talenat, zar je i negovo djelo bez vrijednosti? Istom se mjerom ne smije suditi osoba i nezino djelo. Osoba može biti za bonic-u ili ludnieu, ali djelo ipak vrijedno i neumrlo. .\Taks Nordau je ovo zaboravio. Imade iznimaka, ali se na ovijem ne smije temejiti pravilo. U ovome baš leži glavna mana Nordau-ova djela. Pojedine iznimke uzeo je za glavno pravilo, da dokaže svoju teoriju. Moguće je, da duševno naliči Sar Peladan Tolstoju, A\ T ilde Wagneru; ali se društveno mnogo razlikuju. Ana Ivareninova i pripovijest Lohengrina djela su takove umjetnieke ruke, da im nikakova znanstvena analiza ne ee vrijednost smaniti. Mantegazza je shodno kazao: „II genio e di origine divina'come la belle'zza." Druga glavna oznaka izrođ.enika - po Nordauovom reeeptu — bio bi egoizam: odatle — Egotiste. „Degenerativan talenat, tvrdi Koubinovitch '), ne pozna nikoga izvan sebe, niti se brine za drugog van sebe, gleda samo sebi udovojiti." „Tutti i geni deliranti — nadostavja Lombroso — sono molto compresi di loro stessi e si oeeupano del proprio To." a ) Da je egoizam štetan po društvo — nema sumne; Ali ipak cijenim, da treba oprezno razlikovati individualno-društveni egoizam od kniževnog egotizma. Dok se potpuno slažem sa Taine-om: 3 ) da je individualni egoizam stvorio jakobinizam; ne dijelim nikako Nordau-ove nazore o kniževnom egotlzinu. Krasno o tom veli Sighele: „Tutti gli artisti e tutti gli scienziati, — se sono veramente degni di questi nomi — amano la loro arte o la loro sc-ienza piu di qualunque altra cosa. Un'idea non e grande o possente se non si e fatta sentimento, se dal cervello non e passata nel cuore, L' uomo che vive per essa e come un innamorato, il quale vi potra ainme't-

') P. J. Koubinovitcb, Hysteric male et degeuereseeuoe str. 62. ') Lombroso, L' uomo đi geuio iu rapporto alla psichiatria, alla storia ed all' eetetioa. ') H. Taiue, Les origiues de la Frauoe eoiitemporame : La oouquete jaeobiue, str. 10.