Nova Evropa

poseda nije se moglo stalno zavladati Palestinom., U tu svrhu potrebna je bila flota, Nju su imali Mlečami, ali su je bili voljni ustupiti krstašima samo za veću sumu novaca. Krstaši je nisu imali, jer su mnogi medju kneževima po imanju bili nalik na vodju prvoš krstaškog pohoda koji se zvao Walter ohne Habe (»sine habere«), U naknadu za novac pomog8oše krstaši osvojiti za Mlečane Zadar od Madžara, dakle od jednog katoličkog naroda. Papi Inoćentiju je to bilo protivno, i on je za vreme odlučio krstaše od crkve zbog toga; ali se Milečani bez obzira nato nastaviše služiti krstaškom vojskom za osvajanje grčkih zemalja. Prvo osvojiše, kao saveznici Aleksija sina cara Isaka Angela, sterana s prestola i oslepljena od njegova brata Aleksija III, Carigrad, za te pretendente na presto; pa kad isti ne mođoše ispuniti obećanja, data im za pomoć, osobito obeбапје да će narod u uniju prevesti, osvojiše prestonicu Vizantije za sebe i osnovaše tu Latinsko Carstvo (1204). Kasnije upotrebiše Mlečani nove krstaše ха ugušavanje jedne pobune protivu njihove vlasti na ostrvu Kreti, što sve pokazuje да је politika, osobito mletačka, upotrebila za orudje Papu, a ne obratno.

Da li je Papa Inoćentije II drukčije mislio o osvojenju prestonice »šizmatičkih« Grk4 nego o osvojenju Zadra, nije nam poznato; ali se svakojako zgrozio kad je doznao kakve su strašne pljačke izvršili krstaši u osvojenom Novom Rimu. On je to prebacio krstašima, i pisao im da se nimalo ne čudi što ih Grci većma mrze i preziru nego same pse. Kao da se od neredovne vojske, dobrovoljaca, moglo očekivati drugo do pljačkanje i pustošenje!,.. Papa Inoćentije III imao je smisla za pravu hrišćansku veličmu; to medju ostalim pokazuje što je razumeo veličinu apostolima ravnos Franje od Asisi-ja te dopustio osnivanje franjevačkog monaškog reda, I što je Rimokatolička Crkva u toku vekova osvojila na Balkanu, to ima da zahvali tima i sličnim im revniteljima verskim, a ne krstaškim vojskama.

Ali se bila stvorila tradicija, nasledjena još od starih Rimljana, vojskom osvajati orbis terrarum, pa se to primenilo i na širenje vere. Prvenstvo su u Zapadnoj Crkvi zadobili veliki i jaki narodi, Stvorio se princip prvenstva sile pred pravom, ili, kako se za Reformacije kazivalo: cujus regio illius relišio. Pa nesamo religija nego i nacijonalnost, To su manji i slabiji narodi osećali kao nepravdu. Osim sile respektovala se jedino još starina; tako, što se jezika tiče, na Zapadu se priznavalo pravo bogoslužbenog jezika samo jezicima na kojima se nalazio po Evangeliju natpis na krstu Hristovu, da je Car Judejski (Luka 23. 38.), a to su bili jezici grčki, latinski, i judejski, Zbog toga su nezadovoljni Sloveni nazivali zapadnjake trojezičnicima ili pilatovcima., |

72